Κάθισα και παρακολούθησα με ενδιαφέρον μέχρι αργά το βράδυ μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση επιπέδου στη ρωσική τηλεόραση. Λέω ότι ήταν επιπέδου διότι οι συνομιλητές δεν φώναζαν ο ένας στον άλλο. Δεν ύψωσε κανείς την φωνή του. Δεν προσπάθησε κανείς να μειώσει και να προσβάλει τον άλλο. Ποιο ήταν το θέμα; Το παρελθόν. Η Σοβιετική Ένωση. Και ο Στάλιν. Ο Στάλιν, το πραγματικό όνομα του οποίου ήταν Ιωσήφ Βισαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι, είναι μία από τις σημαντικότερες και πιο πολυσυζητημένες ακόμα πολιτικές φιγούρες της παγκόσμιας ιστορίας. Γιος ενός Γεωργιανού κατασκευαστή γαλοτσών. Διοίκησε τη Σοβιετική Ένωση για τριάντα χρόνια. Πήρε την εξουσία με τον θάνατο του Λένιν το 1924 και κυβέρνησε μέχρι να πεθάνει το 1953. Όταν πέθανε παρέδωσε τη χώρα, την οποία παρέλαβε μέσα στην πείνα και την φτώχεια, ως τη δεύτερη υπερδύναμη του κόσμου. Ο δε Νικήτα Χριουσόφ, ο οποίος ανέλαβε την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος μετά τον θάνατο του Στάλιν, ισοπέδωσε τον Στάλιν στο 20ό Συνέδριο του Κόμματος το 1956. Ο Χριουσόφ, ο οποίος χαρακτήρισε την περίοδο Στάλιν ως μια τρομερή περίοδο τρομοκρατίας, αποκάλυψε ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου δολοφονήθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες άτομα. Μετά από αυτή την αποκάλυψη, ο Στάλιν, ο οποίος είχε βαλσαμωθεί και τοποθετηθεί στο Μαυσωλείο δίπλα στον Λένιν, αφαιρέθηκε από το μαυσωλείο και ετάφη δίπλα στους άλλους μεγάλους επαναστάτες που ετάφησαν στο τείχος του Κρεμλίνου στην Κόκκινη Πλατεία. Στο τείχος αυτό βρίσκεται θαμμένη και η σύζυγος του Λένιν Κρούπσκαγια και άλλοι, όπως ο Μαξίμ Γκόρκι και ο Γιούρι Γκαγκάριν, ο πρώτος άνθρωπος που πήγε στο φεγγάρι. Όταν πέθανε ο Χριουσόφ δεν θεώρησαν σωστό να τον θάψουν και αυτόν στο εν λόγω τείχος και τον έθαψαν στο Κοιμητήριο Νοβοντιέβιτσι, στο οποίο είναι θαμμένος και ο Ναζίμ Χικμέτ.
Ένας από τους συνομιλητές που υποστήριζαν τον Στάλιν στην τηλεόραση λέει το εξής: «Μέσα σε δέκα χρόνια ο Στάλιν έκανε τη χώρα αυτή την δεύτερη μεγαλύτερη υπερδύναμη του κόσμου. Πρόκειται για μια πρωτόγνωρη ανάπτυξη στην ιστορία. Μήπως μπορείτε να μου βρείτε άλλο παράδειγμα σαν αυτό; Λέτε ότι δολοφόνησε 700 χιλιάδες άτομα. Βεβαίως και δεν το υποτιμώ αυτό, αλλά μήπως υπάρχει κάποια χώρα στον κόσμο που αναπτύχθηκε χωρίς να σκοτώσει; Μήπως νομίζετε ότι οι χώρες της Ευρώπης αναπτύχθηκαν χωρίς να σκοτώσουν;»
Ο άλλος του απαντά : «Μήπως δεν γίνεται ανάπτυξη χωρίς να υπάρξουν θύματα; Σώνει και καλά χρειάζονται θύματα; Δηλαδή, αν η Ρωσία επιχειρήσει ξανά τώρα να γίνει η δεύτερη μεγαλύτερη υπερδύναμη, μήπως πρέπει να δεχτούμε να θυσιαστούμε; Είστε έτοιμος να θυσιαστείτε, κύριε; Ελάτε να ρωτήσουμε τους τηλεθεατές που μας παρακολουθούν από το σαλόνι τους. Μήπως υπάρχει κανείς που είναι έτοιμος να θυσιαστεί;»
Ένας άλλος συγκρίνει τον Στάλιν με τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη. «Ο Ναπολέοντας είναι εθνικός ήρωας των Γάλλων, λέει. Ακόμα και η ήττα του από τους Άγγλους στο Βατερλό δεν άλλαξε αυτή την κατάσταση. Και πέρασε ως ήρωας στην ιστορία παρά το γεγονός ότι προκάλεσε τον θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο δε κόκκινος ηγέτης μας, ο Στάλιν, μνημονεύεται πάντα ως κακός άνθρωπος. Γιατί; Επιπλέον, ο Στάλιν δεν έχασε κανέναν πόλεμο. Κέρδισε και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο».
Άλλος συνομιλητής λέει το εξής: «Για μένα ο Στάλιν εξακολουθεί να αποτελεί μυστήριο. Καταλαβαίνω τον Χίτλερ, τον Μουσολίνι, τον Φράνκο, αλλά ακόμα δεν μπόρεσα να καταλάβω τον Στάλιν. Δεν ξέρουμε τις ανθρώπινες πλευρές του, διότι πολύ λίγα γράφτηκαν πάνω σε αυτό το θέμα».
Ένας άλλος συνομιλητής είπε τα εξής: «Ουδέποτε υπήρξα κομμουνιστής και η περίοδος Στάλιν είναι πολύ τρομαχτική περίοδος για μένα. Η δε ουσιαστική ανάπτυξη υπήρξε μετά την έλευση του Χριουσόφ. Κατά την άποψή μου, ο Χριουσόφ είναι ο σημαντικότερος ηγέτης της σοβιετικής περιόδου. Έκλεισε η περίοδος τρομοκρατίας και επιπλέον στο 20ό Συνέδριο έγινε αποδεχτό ότι ο σοσιαλισμός σε μια χώρα δεν έρχεται σώνει και καλά με ένοπλο ξεσηκωμό και ότι θα μπορούσε να γίνει αυτό και με δημοκρατικό τρόπο. Παρομοιάζω τη δίκη που διεξήχθη στο 20ό Συνέδριο για τον Στάλιν και τους υπόλοιπους με την Δίκη της Νυρεμβέργης. Όπως οι ναζί που δικάστηκαν στη Νυρεμβέργη, έτσι και σε εμάς δικάστηκαν οι σταλινικοί. Κατά τη δίκη βγήκαν μπροστά οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και όχι η ιδεολογία».
Ένας συνομιλητής θέτει τέρμα σε αυτή τη συζήτηση που διήρκεσε ώρες. Αυτά που είπε είναι πολύ ενδιαφέροντα. Είναι αξιοσημείωτα και για εμάς. Λέει το εξής: «Κοιτάξτε, εμείς οι Ρώσοι πάντα ασχολούμαστε συνεχώς με το παρελθόν μας, πάντα προσπαθούμε να μιλήσουμε για το παρελθόν μας και να έρθουμε αντιμέτωποι με αυτό. Κοιτάξτε και λίγο τους Δυτικούς. Τους Άγγλους για παράδειγμα. Ούτε για τον Cromwell συζητούν ούτε για τον Churchill. ‘Κοιτάμε το μέλλον’, λένε. Εμείς όμως κοιτάμε πάντα το παρελθόν, όχι το αύριο».
Ιδού μια διαπίστωση που είναι πολύ κατάλληλη και για εμάς, Και εμείς ακόμα ασχολούμαστε συνεχώς με το παρελθόν μας πιο πολύ. Αλλά τόσο εμείς όσο και η Ρωσία έχουμε λόγους γι’ αυτό. Το παρελθόν μας είναι γεμάτο σκοτεινά σημεία. Πολλά είναι τα άγνωστα πράγματα. Παρά τα τόσα πολλά βιβλία που γράφτηκαν για την Κύπρο, ακόμα δεν καθίσταται δυνατόν να ριχθεί φως σε πάρα πολλά πράγματα. Ακόμα συζητούμε ποιος δολοφόνησε τους δικηγόρους. Γίναμε αιχμάλωτοι του παρελθόντος. Αλλά ούτε σήμερα θεωρούμαστε ελεύθεροι. Φοβόμαστε ακόμα και το να σκεφτούμε το αύριο μας. Ζούμε το σήμερα. Δεν κοιτάμε το αύριο.
