Η εξέλιξή μας ως ανθρώπινο είδος μας εξόπλισε με κάποιες δεξιότητες. Μια από αυτές είναι να κατηγοριοποιούμε τα πράγματα με την ικανότητα της αφαιρετικότητας. Γι’ αυτό χωρίζουμε τα πάντα σε «καλό» και «κακό». Για να επιλέγουμε αυτό που μας βοηθά να επιβιώσουμε.
Αυτή η δεξιότητα ανταποκρίνεται κυρίως στις ανάγκες του ανθρώπου των σπηλαίων, αλλά οι ιστορικές και βιολογικές διάρκειες είναι αδυσώπητες. Θα χρειαστεί χρόνος για να εμπεδώσουμε αυτό που είναι απαίτηση του σύγχρονου και του μελλοντικού κόσμου. Δηλαδή, ότι το καθαρό άσπρο και το καθαρό μαύρο δεν είναι ο κανόνας. Οι έννοιες «καλό» και «κακό» είναι δισδιάστατες, ιδιαίτερα όταν χαρακτηρίζουν ανθρώπους. Το «καλός» ή «κακός» άνθρωπος είναι έννοιες πρωτόγονες.
Πιο «σύγχρονες» είναι ίσως οι έννοιες εμπάθεια και απάθεια. Εμπάθεια (όχι με την αγγλική σημασία του empathy) είναι η κατάσταση στην οποία τα πάθη και οι αδυναμίες πνίγουν τη λογική σκέψη, τον ορθολογισμό. Από την άλλη, στην απάθεια απουσιάζει η αυτενέργεια, η ισχυρή βούληση, το όραμα. Είναι καταλληλότερες έννοιες για σήμερα, για τρεις λόγους: Πρώτον, γιατί από μόνες τους αρνούνται εξ ορισμού τον περιορισμό στις δύο διαστάσεις. Αφού είναι προφανές ότι δεν είναι όλοι οι άνθρωποι είτε εμπαθείς είτε απαθείς, αυτόματα η διάκριση υπαινίσσεται την τρίτη διάσταση. Δεύτερον, δεν είναι απολύτως αντιθετικές έννοιες, άρα αρνούνται τον μανιχαϊσμό, την πρωτόγονη τάση μας για διάκριση σε άσπρο και μαύρο. Τρίτον, κανείς μας δεν μπορεί να αυτοεξαιρεθεί. Όλοι έχουμε πιθανότητες να είμαστε ένα από τα δύο.
Στις μέρες μας, οι εμπαθείς είναι αυτοί που έπνιξαν την ευφυΐα τους μέσα σε μια λιμνοθάλασσα από αδυναμίες. Ακόμη κι αν στα δέκα τους περνούσαν ένα IQ test με 130, η μωροφιλοδοξία, ο ναρκισσισμός, η δίψα για εξουσία και άλλα παρόμοια έπνιξαν τη νοημοσύνη και τον ορθολογισμό τους. Έτσι, σήμερα είναι τόσο ανόητοι όσο και κάποιος που στα δέκα του πήρε 70 μονάδες στο ίδιο τεστ.
Το πράγμα γίνεται πιο ενδιαφέρον, όταν πάμε στους απαθείς. Είναι άνθρωποι οι οποίοι καταλαβαίνουν τι τους γίνεται. Επειδή όμως το ένστικτο της επιβίωσης του ανθρώπου των σπηλαίων είναι ακόμη πολύ δυνατό μέσα μας, και επειδή ο φόβος είναι ένα από τα ισχυρότερά του όπλα, προσποιούνται ότι προσαρμόζονται στη δύναμη και στις απαιτήσεις που έχουν οι εμπαθείς. Πάντα ξεπετάγεται στο μυαλό τους μια σκέψη που εμποδίζει το να συμπεριφερθούν ως μη εμπαθείς. Μια το «φιλότιμο», μια το συμφέρον, μια οι δημόσιες σχέσεις, αργά ή γρήγορα καταλήγουν να περιστρέφονται στον στρόβιλο των εμπαθών (εξάλλου, όταν κάνεις κάτι για πολύ καιρό ταυτίζεσαι μαζί του, ή έχεις την ανάγκη να πείσεις τον εαυτό σου πως είναι το σωστό). Έτσι, η πρωτογενής εμπάθεια περιστοιχίζεται από τη δευτερογενή.
Κάπως έτσι, στα μάτια ενός ανθρώπου του 2117, στον σημερινό κόσμο κυριαρχούν οι ηλίθιοι.
Βαϊμάρη
Το 1918 ο Γερμανός στρατάρχης Χίντενμπουργκ έπεισε τον αυτοκράτορα Γουλιέλμο Β΄ να επιδιώξει ειρήνη με τους Αγγλογάλλους και να αυτοεξοριστεί. Έτσι, η χώρα του μπόρεσε να σταματήσει τον πόλεμο πριν από την ολοκληρωτική καταστροφή, και ταυτόχρονα να περάσει στη δημοκρατία. Ο Χίντενμπουργκ έγινε στη συνέχεια Πρόεδρος για δυο συνεχόμενες θητείες.
Παρ' όλα αυτά, ο Χίντεμπουργκ καταγράφηκε στην Ιστορία ως μια αρνητική προσωπικότητα, εξαιτίας δυο μετέπειτα επιλογών του: (α) Προκειμένου να βγει αλώβητος από τις έρευνες για την ήττα, διέδωσε με πάθος ότι γι’ αυτό φταίνε οι αριστεροί, που υπονόμευσαν με την ειρηνοφιλία τους το ηθικό του γερμανικού στρατεύματος. Το κλίμα που δημιούργησε ήταν το ανέλπιστο λίπασμα για να θεριέψει το εθνικιστικό δέντρο του ναζισμού, αμέσως μετά. (β) Η φοβική εμμονή του στους τύπους τον ώθησε να προσποιηθεί πως πίστεψε τις διαβεβαιώσεις του Χίτλερ υπέρ της δημοκρατίας και να τον χρίσει τελικά καγκελάριο.
Οι πολιτικοί, καλώς ή κακώς, δεν κρίνονται από τις προθέσεις τους. Κρίνονται από το αποτέλεσμα. Τόσο απλά.
Καλάθι
Σωστά ο Πρόεδρος Αναστασιάδης «κάλυψε» τον υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας. Και σωστά πήρε ως αντίδωρο τη στήριξη του Προέδρου Παυλόπουλου. Όλοι εμείς μπορούμε να τα λέμε, αλλά οι ίδιοι οφείλουν να διαφυλάξουν τις σχέσεις Λευκωσίας - Αθήνας.
Το Κυπριακό μπορεί να λυθεί με την παρούσα διαδικασία, μπορεί και να μην λυθεί. Το βέβαιο είναι ότι θα μας μείνουν οι παρενέργειες από την ανησυχητική ανοχή του πολιτικού κόσμου απέναντι στην Ακροδεξιά. Το γεγονός ότι κανένας πολιτικός χώρος δεν αντιδρά στα καλέσματα για απειθαρχία του στρατού και πραξικόπημα, στις υβριστικές επιθέσεις κατά δημοσιογράφων, σε ξυλοδαρμούς Τουρκοκυπρίων και σε επικίνδυνες παραβιάσεις στρατιωτικών περιοχών δημιουργούν ένα επικίνδυνο «κεκτημένο». Η σιωπή και η απραξία προσφέρουν σταδιακά ηθική νομιμοποίηση στη βία.
«Ιούδας», του Άμος Οζ: «Είναι φορές που ο ρυθμός της ζωής επιβραδύνεται, κομπιάζει, όπως το νερό που τρέχει από μια υδρορροή, ανοίγοντας ένα στενό αυλάκι στο έδαφος της αυλής. Η ροή συναντάει ένα βουναλάκι χώμα, μένει για λίγο στάσιμη… Εξαιτίας του εμποδίου, το νερό καμιά φορά χωρίζεται και συνεχίζει σε τρία ή τέσσερα λεπτά νήματα. Ή παραιτείται και αφήνεται να το απορροφήσει το χώμα…».
