Με την εκλογή Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ οι ανόητοι και αφελείς θιασώτες του «παγκόσμιου χωριού» έχουν εισέλθει για τα καλά σε μια περίοδο παρατεταμένης κρίσης ταυτότητας, απόρροια της συλλογικής βλακείας περί της υπάρξεως ενός νοηματικά ολοκληρωτικού μεταφυσικού και ανύπαρκτου αφηγήματος περί του «πολιτικά ορθού». Η ανόητη αυτή αφήγηση θεωρεί ότι με την εκλογή Τραμπ ολοκληρώνει τον ιστορικό της κύκλο.
Τόση δε είναι η παρανόησή τους, που στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός ο Κινέζος Πρόεδρος, υπέρμαχος θιασώτης της «παγκοσμιοποίησης», έτυχε θερμότατης υποδοχής, σε αντίθεση με την επιφυλακτικότητα με την οποία αντιμετώπισαν τη Βρετανίδα πρωθυπουργό Τ. Μέι. Ας δούμε όμως κάποια σημαντικά στοιχεία που αναδεικνύουν τη νοηματική αλλοτρίωση των θιασωτών της, εξ ου και η εκ μέρους μου αναφορά περί ειλώτων.
Επικαλούμενοι δήθεν την επικίνδυνη ανάδυση, εκ νέου, του προστατευτισμού, καθώς και την επαναφορά του έθνους κράτους ως βασικού μοντέλου οργάνωσης της ανθρώπινης συλλογικότητας, και στηριζόμενοι στην ιδεοληψία περί της αναζωογόνησης του λαϊκισμού και του εθνικισμού, αποκρύπτουν επιμελώς από τις κοινωνικές μάζες το βασικό πρόβλημα του παγκόσμιου συστήματος διαστρωμάτωσης, αυτό των διανεμητικών δικτύων που έχουν ως διά μαγείας εξαφανιστεί από την κεντρική πολιτική σκηνή των κοινωνιών.
Συγκεκριμένα, στη βάση του «World of Work Report 2011: making markets work for jobs» (ILO) καταγράφεται επιστημονικά το εξής: Το μερίδιο των μισθών ακολουθεί μια σταθερή πορεία συρρίκνωσης στις περισσότερες χώρες και περιφέρειες του κόσμου για περισσότερο από τρεις δεκαετίες, και ιδιαίτερα η αύξηση αυτής της πτώσης έχει επιταχυνθεί τα τελευταία χρόνια. Για παράδειγμα, από τις αρχές του 1990 έχει παρατηρηθεί ότι στην Ασία έχει μειωθεί κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες, και ιδιαίτερα την περίοδο 2002-2006 κατά 11 ποσοστιαίες μονάδες. Στη δε Κίνα από το 2000 κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες, στην Αφρική 15 ποσοστιαίες μονάδες. Στην Ευρώπη από το 1980 παρατηρείται μια σταθερή πτώση γύρω στις 10 ποσοστιαίες μονάδες. Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της «παγκοσμιοποίησης» ήταν το ανεξέλεγκτο άνοιγμα του παγκόσμιου εμπορίου, το οποίο ενίσχυσε την κινητικότητα του κεφαλαίου εις βάρος της εργασίας. Αυτό το γεγονός «πίεσε» προς τα κάτω τους μισθούς στις αναπτυγμένες οικονομίες λόγω του αυξημένου ανταγωνισμού μεταξύ αναπτυγμένων χωρών με αξιοπρεπείς μισθούς και αναδυόμενων χωρών με χαμηλούς μισθούς. Επιπλέον, η χρηματικοποίηση (financialization) της παγκοσμιοποίησης απορρύθμισε την αγορά εργασίας, με αποτέλεσμα να επηρεάσει αρνητικά τη διαπραγματευτική δύναμη των εργαζομένων, που ως αποτέλεσμα είχε την περαιτέρω συρρίκνωση του εισοδήματός τους. Η Κίνα μαζί με την Ινδία αποτελούν περίπου το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Στη βάση του Δείκτη Κοινωνικής Προόδου (Michael Porter, Scott Stern and Michael Green, 2016), που καθορίζει ως κοινωνική πρόοδο τη δυνατότητα της κοινωνίας να ικανοποιεί τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες των πολιτών της, να θεσμοθετεί δομές που να επιτρέπουν στους πολίτες και στις κοινότητες να ενισχύουν και να διατηρούν την ποιότητα της ζωής τους και να δημιουργούν τις συνθήκες για όλα τα άτομα να αναπτύσσουν τις δυνατότητές τους. Ο δείκτης αυτός αναφέρεται στη διατροφή και στη βασική ιατρική περίθαλψη, στην ποιότητα του νερού, στη στέγαση, στην προσωπική ασφάλεια, στην πρόσβαση της γνώσης και της πληροφόρησης, στην περιβαλλοντική ποιότητα (στη Βομβάη υπάρχει μία τουαλέτα για κάθε 1.500 άτομα), στην ισορροπία μεταξύ της υγείας (τόσο της πνευματικής όσο και της σωματικής), στα ατομικά δικαιώματα, ατομικές ελευθερίες κι επιλογές, στην ανοχή, στην ένταξη και στην πρόσβαση για ανώτατη παιδεία. Το Ηνωμένο Βασίλειο καταλαμβάνει την ένατη θέση παγκοσμίως με δείκτη 88,58, ενώ η Φιλανδία είναι πρώτη με 90, με Καναδά - Δανία - Αυστραλία να ακολουθούν με 89. Οι ΗΠΑ βρίσκονται στη δέκατη ένατη θέση με 84,6.
Η Κίνα βρίσκεται στην 84η θέση με 62,1 και με γνωστή ήδη την αυταρχική και ολοκληρωτική συμπεριφορά της κινεζικής ολιγαρχίας απέναντι στην κοινωνία της με συνοπτικές συλλήψεις κι εκτελέσεις πολιτών της και εμπορία οργάνων, ενώ η Ινδία βρίσκεται στην 98η θέση με δείκτη 53,92. Περαιτέρω, με βάση στοιχεία του US Bureau of Labour Statistics 2010, η ωριαία αμοιβή των εργαζομένων στη μεταποίηση στη Δανία ήταν 35 δολάρια, στις ΗΠΑ 23, στην Κίνα 1,36 και στην Ινδία 1,17. Σε ό,τι αφορά τη διάρκεια της εργασίας στις ΗΠΑ, 8,6 ώρες, στη Γερμανία 8,1 ώρες και στην Κίνα 12 ώρες. Το ωριαίο κόστος ασφάλισης υγείας και άλλων ωφελημάτων των εργαζομένων στις ΗΠΑ ήταν 8,47 δολάρια, στη Γερμανία 9,52, ενώ στην Κίνα δεν καταγράφεται οτιδήποτε.
Επιπρόσθετα, ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που αποτυπώνει την άνιση κατανομή του εισοδήματος είναι η διαφορά μεταξύ της εξέλιξης του μέσου μισθού και της παραγωγικότητας της εργασίας. Στοιχεία των G20 την περίοδο 1999-2013 δείχνουν ότι το χάσμα μεταξύ του δείκτη παραγωγικότητας της εργασίας και του δείκτη των πραγματικών μισθών διευρύνεται σταθερά, ενώ το 2000 η διαφορά ήταν γύρω στο 2% και η διαφορά το 2013 ήταν γύρω στο 14% (ILO Global Wage Report, 2014-15). Άρα περισσότερα κέρδη. Η Oxfam (2016) κατέθεσε δημόσια στο οικονομικό φόρουμ στο Νταβός ότι 8 άντρες κατέχουν τόσο πλούτο όσο το φτωχότερο μισό του πληθυσμού της γης, κάτι που υποχρέωσε τη γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ να δηλώσει ότι «οι οικονομολόγοι υπέστησαν μια ισχυρή ήττα, ιδιαίτερα αυτοί που έλεγαν πως δεν είναι δική τους δουλειά να σκεφτούν για τις ανισότητες».
H κυρία Λαγκάρντ τόνισε την αναγκαιότητα εξέτασης των ανισοτήτων και σημείωσε με έμφαση ότι η ελίτ, δηλαδή η παγκόσμια οικονομική ολιγαρχία, οφείλει να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με τη μεσαία τάξη. Στο δε Νταβός τονίστηκε με έμφαση ότι οι ανισότητες -και κυρίως η απώλεια της στήριξης των μεσαίων τάξεων στις αναπτυγμένες οικονομίες- θα πρέπει να αντιμετωπιστούν το ταχύτερο. Η Oxfam στην έκθεσή της ζητά αυστηρότερες διώξεις όσον αφορά την αποφυγή φορολόγησης και μια στροφή μακριά από τον καπιταλισμό των μερισμάτων που διαμοιράζει άνισα τις ανταμοιβές του στους ήδη πλούσιους, ενώ πολλοί εργαζόμενοι αγωνίζονται με μισθούς που είτε μειώνονται είτε παραμένουν στάσιμοι. Ο πλούτος των υπερπλουσίων έχει αυξηθεί ετησίως κατά 11%, κατά μέσο όρο, από το 2009.Συνέπεια τούτου, εργατικά και κοινωνικά δικαιώματα και ωφελήματα καταποντίζονται. Η οικολογία και το περιβάλλον δέχονται αφόρητες πιέσεις, ενώ το έθνος κράτος αποδομείται προς όφελος της ούτω καλούμενης νεοφιλελεύθερης «παγκοσμιοποίησης», η οποία παράγει ασταμάτητα φτώχεια, μιζέρια, ένδεια και πείνα. Τυποποιεί προϊόντα και μηνύματα που οδηγούν στην τυποποίηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Κατά τα άλλα, για τους «εκσυγχρονιστές» είλωτες το πρόβλημα είναι το Brexit, o Τραμπ, o λαϊκισμός και ο εθνικισμός.Τους πιστώνω με το κριτήριο της νοητικής ανεπάρκειας.
*PhD, Πολιτική Κοινωνιολογία
