«Απειλή πληθωρισμού για την Κύπρο στο άμεσο μέλλον ΙΙ» του Nikolay Ivchikov

 

Η τιμή των καυσίμων στην Κύπρο επηρεάζεται από τις πληθωριστικές τάσεις και αποτελεί σημαντικό στοιχείο της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής του κράτους. Ο έλεγχος των τιμών των καυσίμων μπορεί να στηρίξει την οικονομική ανάπτυξη (εάν υπάρχει ανταγωνισμός) ή μπορεί να βυθίσει την οικονομία σε κατάρρευση και πανικό (εάν το μονοπώλιο ή τα ολιγοπώλια κυριαρχήσουν).

Δεν είναι τόσο δύσκολο να αγοράσει κάποιος καύσιμα στην αγορά spot σε ανταγωνιστική βάση με τη μορφή φορτίου πλοίου, π.χ. 5-10 χιλιάδων τόνων. Τα θέματα ανταγωνισμού ξεκινούν όταν τα καύσιμα θα πρέπει να έρθουν στο νησί. Αν υποθέσουμε ότι είστε ανεξάρτητοι έμποροι και θέλετε να αγοράσετε καύσιμα σε καλύτερη τιμή και να τα φέρετε στα βενζινάδικά σας, τότε... πιθανότατα δεν θα πετύχετε.

Το πρώτο εμπόδιο για ανεξάρτητους πωλητές στην Κύπρο είναι ότι το πλοίο τους πιθανότατα δεν θα είναι σε θέση να αγκυροβολήσει και να εκφορτώσει. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι τρεις υπάρχοντες τερματικοί σταθμοί, κατασκευασμένοι με όρους που έχουν συμφωνηθεί από την κυβέρνηση, θα δώσουν το δικαίωμα σε ανεξάρτητο πωλητή να φέρει τα δικά του προϊόντα πετρελαίου στην Κύπρο.

Ανεξάρτητα από το ποιος επένδυσε σε τερματικούς σταθμούς λιμένων, στο στάδιο έκδοσης παραχώρησης (και αυτό είναι το αποκλειστικό δικαίωμα της κυβέρνησης που ενεργεί για λογαριασμό μας), είναι απαραίτητο να συντονιστεί και να καθοριστούν ρήτρες για τον ανταγωνισμό και την πρόσβαση τρίτων σε συμφωνίες παραχώρησης. Η πρόσβαση σε τρίτους αποτελεί ακριβώς την εγγύηση του ανταγωνισμού και, κατά συνέπεια, ισορροπημένες χαμηλές τιμές για προϊόντα πετρελαίου.

Πώς θα απαντούσε όμως η κυβέρνηση στο ερώτημα αν ενσωματώνεται η αρχή της πρόσβασης τρίτων σε όλες τις συμφωνίες που έχει υπογράψει η κυβέρνηση για τα τρία τερματικά στην τοποθεσία του Βασιλικού;

Παρόλο που υπάρχουν περίπου 310 πρατήρια στην Κύπρο, η λιανική αγορά πετρελαιοειδών, διαμορφώνεται από μια μικρή ομάδα εισαγωγέων οι οποίοι εμπορεύονται το ίδιο καύσιμο με διαφορετικές μάρκες. Τα εμπορεύματα προέρχονται συνήθως από την Ελλάδα ή το Ισραήλ, με τις ίδιες ναυλωμένες φορτηγίδες, Δεν υπάρχει ζήτημα οποιασδήποτε ποικιλίας. Και όλοι γνωρίζουν ότι η έλλειψη ποικιλομορφίας είναι ο δρόμος προς τη στασιμότητα.

Παρόλο που δεν μπορούν να θεωρηθούν καρτέλ, οι εταιρείες που επηρεάζουν τη δυναμική των τιμών στην αγορά είναι τέσσερις, θέτουν τους κανόνες για όλους τους ανεξάρτητους εμπόρους και καθορίζουν το περιθώριο εισοδήματός τους (συχνά στο επίπεδο της ύπαρξης). Αυτές οι εταιρείες εισαγωγέων έχουν δημιουργήσει τις σταθερές παραμέτρους της αγοράς προς το συμφέρον τους με την εισαγωγή καυσίμων να γίνεται κατά μέσο όρο με ασφάλιστρο 110-120 δολάρια ανά τόνο, συν ένα σταθερό (!) περιθώριο λιανικής συν/μείον 160-180 δολάρια ανά τόνο. Το μικρότερο μερίδιο πηγαίνει στους λεγόμενους ανεξάρτητους αντιπροσώπους, οι οποίοι δεν μπορούν να φέρουν το πλοίο πετρελαίου των ονείρων τους, γεμάτο με φθηνή βενζίνη και αναγκάζονται να υιοθετούν ξένα σήματα πετρελαιοειδών τα οποία τους δίνονται αφού αγοράσουν δικαιώματα πώλησης από τους ιδιοκτήτες.

Με ποιο τρόπο όμως το κράτος επιτρέπει τη διασφάλιση του δικαιώματος τρίτων να συμμετάσχουν στην ανταγωνιστική διαδικασία και να πωλούν φθηνά καύσιμα μέσα από τις εγγυημένες υπηρεσίες τερματικών; Ποιες είναι οι συμφωνίες παραχώρησης για τους τρεις τερματικούς σταθμούς του Βασιλικού;

Προσωπικά, μπορώ να διαβεβαιώσω ότι, ως «επαγγελματίας» που συμμετέχει στην αγορά πετρελαιοειδών από το 2016, με τεράστιους πόρους φθηνών προϊόντων πετρελαίου και εμπορευμάτων, δεν καταφέραμε να πείσουμε τους ιδιοκτήτες τερματικών να ξεφορτώσουν τα καύσιμά μας και έπρεπε να αγοράσουμε καύσιμα από τους μεσάζοντες. Δεν μπορεί όμως κάποιος να κατηγορήσει αυτές τις εταιρείες, επειδή αξιοποιούν όσα η κυβέρνηση τους επέτρεψε, υπογράφοντας συμφωνίες παραχώρησης.

Αυτό που φαίνεται παράξενο είναι ότι σε μια χώρα της ΕΕ με καθεστώς νησιωτικής οικονομίας χωρίς πρόσβαση μέσω συνόρων, δεν δόθηκε το δικαίωμα πρόσβασης (για στρατηγικές εγκαταστάσεις υποδομής όπως λιμάνια και προβλήτες) σε δυνητικά νεοεισερχόμενους επενδυτές στην αγορά προϊόντων πετρελαίου. Πόσω μάλλον όταν η Κύπρος έχει ανάγκη συνεχώς από νέους επενδυτές. Και αυτό είναι σημαντικό για τη διατήρηση χαμηλών τιμών για προϊόντα πετρελαίου, τα οποία με τη σειρά τους είναι σημαντικά για τον έλεγχο του πληθωρισμού. Και εδώ τίθεται το ερώτημα αν πρόκειται για ανικανότητα διοίκησης ή άγνοια του θέματος. Εάν λοιπόν οι διατάξεις για την πρόσβαση τρίτων δεν διαμορφωθούν, τότε οι έμμεσοι πληθωριστικοί κίνδυνοι αυξάνονται.

Δουλεύοντας στον τομέα των προϊόντων πετρελαίου σε διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχω συνεργαστεί με επιτυχία με τις κυβερνήσεις αυτών των χωρών, εισάγοντας και υλοποιώντας από κοινού πρωτοβουλίες για την απελευθέρωση της αγοράς εναντίον των περιορισμών και εμποδίων της οικονομίας. Ωστόσο, αυτό που έχει δημιουργηθεί στην Κύπρο, λόγω της ρυθμιστικής αρχής οδηγούν την οικονομία στη ζώνη πληθωριστικού κινδύνου.

Σήμερα, υπάρχει μια απροσδιόριστη συμφωνία σχετικά με το επίπεδο των τιμών λιανικής. Η κυβέρνηση παρακολουθεί μόνο τους αριθμούς, αλλά δεν έχει Plan B. Δημιουργώντας μια ολιγοπωλιακή επιλογή για είσοδο στην αγορά χωρίς εγγυήσεις, κατέστησε αδύνατο για νέους ανεξάρτητους παίκτες να προσφέρουν το φθηνότερο προϊόν τους. Έτσι η αγορά των πετρελαιοειδών ελέγχεται από το λόμπι πετρελαίου και το κράτος. Η προσωπική μου εμπειρία μού επιτρέπει να προτείνω κάτι για να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός και να συγκρατηθούν οι τιμές για τα προϊόντα πετρελαίου.

Προκειμένου να επηρεάσει την πιθανή αύξηση του πληθωρισμού, η κυβέρνηση μπορεί είτε να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με ιδιοκτήτες τερματικών για πιθανές αλλαγές στις υπάρχουσες συμφωνίες παραχώρησης, είτε να εισαγάγει έναν προσωρινό μηχανισμό για τον περιορισμό του ανώτερου επιπέδου τιμών για τις λιανικές πωλήσεις. Στην τελευταία περίπτωση, πιθανότατα, θα είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί ένας τύπος τιμής συνδεδεμένος με τον μέσο όρο κατά την περίοδο αναφοράς CIF MED, λαμβάνοντας υπόψη τα αποδεκτά ασφάλιστρα για εισαγωγείς, πυκνότητα προϊόντων πετρελαίου, υποθετικά έξοδα μεταφόρτωσης, αποθεματικά, βιολογικά συστατικά κ.λπ. Θα είναι επίσης σημαντικό να διασφαλιστεί το εισόδημα των ανεξάρτητων εμπόρων, οι οποίοι συχνά βρίσκονται σε de facto αδιέξοδο, αναγκασμένοι να αποδεχτούν τους όρους των προμηθευτών.

Ποια από τις δύο επιλογές θα επιλέξει η κυβέρνηση και αν θα επιλέξει καθόλου, δεδομένης της επιρροής του λόμπι πετρελαίου, το οποίο ισχυρίζεται ότι πληρώνει πολλούς φόρους ούτως ή άλλως, δεν είναι σαφές.

Ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο ότι αν δεν λάβει το κράτος υπόψη τον επικείμενο πραγματικό πληθωρισμό και δεν ληφθούν μέτρα για τον περιορισμό του, τότε η οικονομία του νησιού πιθανό να δοκιμαστεί. Οι πληθωριστικές τάσεις αρχίζουν να φαίνονται σε όλο τον κόσμο. Η κατάσταση γίνεται πιο περίπλοκη κάθε χρόνο μετά το 2008. Η κλιμάκωση των περιφερειακών συγκρούσεων, η επίθεση στα ανθρώπινα δικαιώματα, η άνοδος της βίας, η επιδείνωση της οικονομίας και η ανάπτυξη της κοινωνικής απαισιοδοξίας γίνονται ολοένα και πιο εμφανείς. Η πανδημία και η προοπτική του πληθωρισμού επιδεινώνουν την εικόνα.

Οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα των καυσίμων έχουν καθυστερήσει πολύ και πρέπει να προσεγγιστούν σε μεγάλη κλίμακα. Είναι η κυβέρνηση αρκετά ισχυρή για να εφαρμόσει τα μέτρα για την προστασία του πληθυσμού της Κύπρου από τον πληθωρισμό; Είναι η κυβέρνηση αρκετά γενναία για να αντισταθεί στην πίεση του λόμπι πετρελαίου σε περίπτωση μεταρρυθμίσεων στον τομέα του πετρελαίου;