Πριν από έναν περίπου χρόνο, η μεγάλη πυρκαγιά στην Πάφο, η οποία ξέσπασε από παράνομο σκυβαλότοπο, στάθηκε η αφορμή για να τρέξει το Υπουργείο Γεωργίας, Αγορτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος ένα πρόγραμμα παγκύπριας εκστρατείας καθαρισμού παράνομων χώρων απόρριψης απορριμμάτων. Παρά τις δράσεις του 2024, όπου καθαρίστηκαν συνολικά 269 σημεία (21,500 κυβικά μέτρα σκουπιδιών) με τη συμμετοχή 106 τοπικών Αρχών, το πρόβλημα δεν έχει ακόμη χτυπηθεί στη ρίζα του. Κραυγαλέο παράδειγμα αποτελούν οι εικόνες από τις πρώτες πυρκαγιές της φετινής σεζόν, για τις οποίες, όπως επιβεβαιώνει και η Πυροσβεστική, μεταξύ των αιτιών είναι οι παράνομοι σκυβαλότοποι. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τις δορυφορικές εικόνες του Τμήματος Περιβάλλοντος, απομένει να καθαριστούν πέρα των 600 σημείων παράνομης απόρριψης αποβλήτων, με την Προεδρία να έχει ανακοινώσει την Παρασκευή 2 Μαΐου, μετά την ευρεία σύσκεψη για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών, ότι θα χρηματοδοτήσει τις τοπικές Αρχές για την απομάκρυνση των 256. Το πρόβλημα των παράνομων σκυβαλότοπων γίνεται ακόμα πιο επικίνδυνο για πυρκαγίες με τα φράγματα άδεια από νερό. Μία δεύτερη σημαντική παράμετρος του όλου ζητήματος, είναι πώς θα διασφαλιστεί ότι δεν θα επαναληφθούν τα φαινόμενα, δεδομένου ότι, κατά παραδοχή της Ένωσης Κοινοτήτων Κύπρου, μετά τους περσινούς καθαρισμούς δεν ήταν εφικτό να δράσουν οι επιθεωρητές που όρισαν, καθώς ήταν προαπαιτούμενο για να λάβουν την κρατική χορηγία οι κοινότητες που εγκρίθηκαν. Πρέπει να σημειωθεί ότι αυτό το πρόβλημα απασχολεί στην παρούσα φάση τις συσκέψεις μεταξύ του Τμήματος Περιβάλλοντιος και τις Ένωσης Κοινοτήτων, με τον διάλογο να κινείται προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις.
256 σημεία μέχρι τέλη Μαΐου
Είναι εφικτό να γίνουν οι καθαρισμοί των 256 σημείων μέχρι τα τέλη Μαΐου, διαβεβαίωσε με δηλώσεις του στον «Π» ο διευθυντής του Τμήματος Περιβάλλοντος, Θεόδουλος Μεσημέρης, εξηγώντας ότι ο λόγος που η φετινή εκστρατεία ξεκινά με 256 σημεία για 61 τοπικές Αρχές είναι, είτε διότι ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί η ανταπόκριση μέσω συμπλήρωσης σχετικής φόρμας αίτησης όλων των τοπικών Αρχών που συνδέονται με πέραν των 600 σημείων, είτε στις αιτήσεις δόθηκαν ελλιπή στοιχεία. Η ροή των αιτήσεων συνεχίζεται, πρόσθεσε, με στόχο να επιτευχθεί ένας γενικός καθαρισμός, με προτεραιότητα στις περιοχές υψηλού κινδύνου.
Από τις αρχές Απριλίου οι δήμοι και οι κοινότητες έλαβαν ενημέρωση από το Τμήμα Περιβάλλοντος, με τη συνοδεία των σχετικών δορυφορικών στοιχείων που καταδεικνύουν τις παρανομίες στα διοικητικά τους όρια, ώστε να επιβεβαιώσουν τα σημεία και αν επιθυμούν οικονομική στήριξη για τον καθαρισμό, να συμπληρώσουν το κατάλληλο έντυπο και να το υποβάλουν για εξέταση στο Τμήμα Περιβάλλοντος μέχρι τις 18 Απριλίου.
Ακολούθως, το Τμήμα αξιολόγησε όλα τα αιτήματα για τα σημεία που χρήζουν άμεσου καθαρισμού λόγω αυξημένου κινδύνου πρόκλησης πυρκαγιών και προχώρησε σε ιεράρχησή τους, δίνοντας προτεραιότητα σε περιοχές του δικτύου NATURA 2000, σε δασικές περιοχές, κρατικά τεμάχια γης, τουρκοκυπριακά τεμάχια γης και ιδιωτικά τεμάχια εντός NATURA 2000 ή που γειτνιάζουν, η/και εφάπτονται με δασική περιοχή ή/και Πράσινο Σημείο ή/και υδατόρεμα, ή/και λόγω της σοβαρότητας της κατάστασής τους χρήζουν άμεσου καθαρισμού.
Σύμφωνα με τον κ. Μεσημέρη, για να δοθεί η δυνατότητα σε όσο το δυνατό μεγαλύτερο αριθμό τοπικών Αρχών να εξασφαλίσουν τη χορηγία, έχει καθοριστεί μέγιστο ποσό οικονομικής στήριξης ύψους 30.000 ευρώ ανά δήμο/κοινότητα. Το συνολικό ποσό στήριξης στις 61 τοπικές Αρχές της πρώτης φάσης της φετινής εκστρατείας ανέρχεται σε €1.164,762 ευρώ. Σημείωσε ότι στο επόμενο διάστημα αναμένεται να επανεξεταστούν από το Τμήμα Περιβάλλοντος αιτήματα που δεν ολοκληρώθηκε η αξιολόγησή τους, λόγω ελλιπούς πληροφόρησης κατά την υποβολή τους. Εξάλλου, νέα αιτήματα τα οποία θα υποβληθούν το επόμενο διάστημα, θα ληφθούν επίσης υπόψη για αξιολόγηση.
Προαπαιτούμενο οι επιθεωρητές
Για την οικονομική στήριξη θα τεθεί ως προϋπόθεση η υποχρέωση των δήμων και των κοινοτήτων να ενημερώσουν γραπτώς το Τμήμα Περιβάλλοντος, μετά τον καθαρισμό των καθορισμένων σημείων, για τα μέτρα που προτίθενται να λάβουν με σκοπό τον τερματισμό των παράνομων απορρίψεων εντός των διοικητικών τους ορίων. Επιπρόσθετα, με στόχο την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των τοπικών Αρχών για την αντιμετώπιση του φαινομένου, θα τους ζητηθεί να υποδείξουν άμεσα άτομο ή άτομα για διορισμό ως επιθεωρητή/επιθεωρητές, όπως προνοεί η ισχύουσα νομοθεσία. Τα πρόσωπα αυτά θα τύχουν σχετικής εκπαίδευσης και ενημέρωσης από το Τμήμα Περιβάλλοντος.
Αδυνατούν οι κοινότητες
Υπενθυμίζεται ότι για την επόπτευση των παράνομων σκυβαλότοπων, το Τμήμα Περιβάλλοντος στηρίχθηκε και στο πρόγραμμα του 2024, στη συνεργασία των δήμων και των κοινοτήτων, θέτοντας ως προαπαιτούμενο για τη χορηγία τον ορισμό των επιθεωρητών. Σε ορισμένες περιπτώσεις δήμων η συμφωνία αυτή μέχρι σήμερα φαίνεται να λειτούργησε στην πράξη, ωστόσο σε επίπεδο κοινοτήτων, όπου ξεσπουν και οι μεγάλες πυρκαγιές, όπως οι δασικές και σε περιοχές Natura 2000, δεν λειτούργησε ούτε στο ελάχιστο. Σε προηγούμενο ρεπορτάζ του «Π» για το θέμα (4 Απριλίου 2025), ο πρόεδρος της Ένωσης Κοινοτήτων Κύπρου, Ανδρέας Κιτρομηλίδης, είχε πει ότι σήμερα οι κοινότητες δεν έχουν τον απαραίτητο αριθμό υπαλλήλων για αυτόν τον ρόλο. Μετέθεσε τον χρονικό ορίζοντα της εποπτείας των παράνομων σκυβαλότοπων μετά το 2026, όταν με την εφαρμογή του «Πληρώνω Όσο Πετώ» και τις προσλήψεις που θα γίνουν στα πλαίσια της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα διοριστούν, όπως προνοείται, και επόπτες στα συμπλέγματα κοινοτήτων.
Προσωρινά πράσινα σημεία
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ως προσωρινό μέτρο αποτροπής της επανάληψης του προβλήματος, το Τμήμα Περιβάλλοντος και η Ένωση Κοινοτήτων μελετούν σοβαρά αυτό το διάστημα τη δημιουργία προσωρινού πράσινου σημείου σε κάθε κοινότητα, μετά από πρόταση που υπέβαλε τον περασμένο Απρίλιο η Ένωση Κοινοτήτων Κύπρου. Το σκεπτικό είναι να λειτουργήσουν ως ενδιάμεση λύση μέχρι το Τμήμα να ολοκληρώσει τη δρομολογημένη επέκταση του δικτύου των υφιστάμενων πράσινων σημείων. Εδράζεται στη λογική τού να δοθούν περισσότερες επιλογές στον πολίτη, για να μην μπαίνει στον πειρασμό να πετά τα απόβλητα ανεξέλεγκτα. Συγχρόνως, δεν θα έχει ως άλλοθι τη μεγάλη απόσταση από το πλησιέστερο πράσινο σημείο, αιτία που επικαλούνται συχνά και οι τοπικές Αρχές. Ειδικότερα, με την ευθύνη της κοινότητας, σε κάθε προσωρινό πράσινο σημείο θα τοποθετηθούν κάδοι αποκομιδής μπάζων (σκιπ) για απόθεση των απορριμμάτων.
Υπό την απειλή εξωδίκων
Την ίδια ώρα, το Τμήμα Περιβάλλοντος θέλει να επιβάλει δεσμευτικούς όρους στις τοπικές Αρχές, υπό την απειλή εξωδίκων στις ίδιες, σε περίπτωση που μετά από την πιο πάνω διευκόλυνση επαναληφθεί το πρόβλημα. Συγκεκριμένα, μετά τους καθαρισμούς, θα τους ζητήσει να ορίσουν επιθεωρητές και να διασφαλίσουν, τόσο τη σωστή λειτουργία του προσωρινού πράσινου σημείου όσο και τη μη επανάληψη της παράνομης απόρριψης στις περιοχές τους.
Ένα άλλο μέτρο που μελετούν οι δύο πλευρές είναι η βελτίωση του τρόπου λειτουργίας των υφιστάμενων πράσινων σημείων, μετά από παράπονα προς το Τμήμα Περιβάλλοντος, σε σχέση με το ωράριο λειτουργίας τους (τυχαίνει να είναι κλειστά σε ώρες που τα επισκέπτονται οι πολίτες) και τη μη παραλαβή ορισμένων υλικών. Το Τμήμα θα συζητήσει το θέμα με τους υφιστάμενους διαχειριστές των πράσινων σημείων.
Σε ποιους δήμους και κοινότητες «μπαίνει τάξη»
Στην πρώτη φάση της φετινής εκστρατείας καθαρισμού στόχος είναι μέχρι το τέλη Μαΐου να γίνουν οι εξής καθαρισμοί ανά επαρχία:
Αμμόχωστος: Αγία Νάπα (5 σημεία), Αυγόρου (11), Άχνα (12), Δερύνεια (5), Λιοπέτρι (21), Παραλίμνι (4), Σωτήρα (15), Φρέναρος (10).
Λάρνακα: Αγίοι Βαβατσινιάς (3), Αραδίππου (1), Δήμος Αθηένου (3), Καλαβασός (1), Κιβισίλι (11), Κίτι (1), Κλαυδιά (3), Μελίνη (1), Τερσεφάνου (2), Ψευδάς (7).
Λεμεσός: Άγιος Αμβρόσιος (1), Άγιος Παύλος (1), Αρακαπάς (3), Δήμος Αγίου Αθανασίου (1), Δήμος Λεμεσού (9), Πάνω και Κάτω Πολεμίδια (4), Επταγώνια (2), Κάτω Μύλος (2), Λάνια (3), Παρεκκλησιά (4), Πάχνα (3), Συκόπετρα (3), Δήμος Ύψωνα (1), Πεντάκωμο (2), Φασούλα (2).
Λευκωσία: Αγία Βαρβάρα (3), Αγίοι Τριμιθιάς (12), Αστρομερίτης (1), Γέρι (8), Δάλι (1), Εργάτες (4), Καλό Χωριό Ορεινής (3), Κατύδατα (1), Κάτω Δευτερά (10), Λυθροδόντας (8), Λύμπια (1), Μάμμαρι (5), Μένοικο (2), Νήσου (1), Πάνω Δευτερά (9), Ποταμιά (1).
Πάφος: Αρμίνου (5), Αχέλεια (1), Γιαλιά (1), Δήμος Πάφου (7), Δρούσεια (5), Κονιά (1), Μακούντα (2), Νέο Χωριό (1), Πελαθούσα (1), Πενταλιά (1), Πωμός (1), Τέρα (3).
