Η προοπτική να συνδεθεί η Κύπρος μέσω θαλάσσιου καλωδίου με τα ηλεκτρικά δίκτυα της Ελλάδας και του Ισραήλ συζητείται εδώ και χρόνια. Το έργο, γνωστό ως EuroAsia Interconnector, υπόσχεται να βγάλει την Κύπρο από την ενεργειακή απομόνωση και να την εντάξει στο ευρωπαϊκό δίκτυο, προσφέροντας εναλλακτική τροφοδοσία σε περιόδους κρίσης.
Οι υποστηρικτές του τονίζουν ότι η διασύνδεση θα αποτελέσει ισχυρή ασπίδα ενεργειακής ασφάλειας. Η Λευκωσία θα πάψει να εξαρτάται πλήρως από τα ορυκτά καύσιμα και θα μπορεί να διοχετεύει ή να εισάγει ενέργεια από ένα ευρύτερο, ευρωπαϊκά διασυνδεδεμένο δίκτυο. Παράλληλα, η δυνατότητα αξιοποίησης περισσότερων ανανεώσιμων πηγών θα ενισχυθεί, αφού η περίσσεια παραγωγή δεν θα χάνεται αλλά θα μεταφέρεται. Επιπλέον, η γεωπολιτική αξία είναι δεδομένη: η Κύπρος μετατρέπεται σε ενεργειακό κόμβο στην Ανατολική Μεσόγειο, εμβαθύνοντας τις σχέσεις με Ελλάδα και Ισραήλ, αλλά και με την ίδια την ΕΕ.
Κάποιες αντίθετες φωνές πάντως προειδοποιούν για τεράστιο κόστος και τεχνικές προκλήσεις. Το καλώδιο θα είναι το βαθύτερο και μακρύτερο (1.200 χλμ) του κόσμου, με πολυετή ορίζοντα ολοκλήρωσης.
Τα υπέρ
Ενεργειακή ασφάλεια: Μειώνει την εξάρτηση της Κύπρου από τα ορυκτά καύσιμα και προσφέρει εναλλακτική τροφοδοσία σε περίπτωση κρίσης. Σήμερα η Κύπρος εξαρτάται από την ΑΗΚ, η οποία παράγει πανάκριβη ηλεκτρική ενέργεια (35 σεντ την κιλοβατώρα) χρησιμοποιώντας μαζούτ. Τα φωτοβολταϊκά πάρκα τα οποία αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια, πέραν του ότι χρεώνουν ακριβά (28-30 σεντ την κιλοβατώρα ενώ τους στοιχίζει κάτω από 10 σεντ) έχουν περιορισμένη χρήση, αφού δεν υπάρχει σύστημα αποθήκευσης των πλεονασμάτων ηλεκτρικής ενέργειας που παράγουν. Στην Κύπρο και φέτος (με ρεκόρ τουριστικών αφίξεων) παρουσιάστηκε το οξύμωρο να γίνονται περικοπές ρεύματος κάποια βράδια υψηλής ζήτησης το καλοκαίρι, ενώ την ίδια στιγμή «πετιέται» στην κυριολεξία η παραγωγή των φωτοβολταϊκών πάρκων, επειδή δεν υπάρχει δυνατότητα αποθήκευσης και ένταξης στο συστημα τροφοδοσίας.
Διασύνδεση με την ΕΕ: Η Κύπρος παύει να είναι «ενεργειακά απομονωμένο νησί», εναρμονιζόμενη με τον ευρωπαϊκό στόχο για κοινή ενεργειακή αγορά. Η ένταξη στην ενεργειακή αγορά αποτελεί ένα ακόμα βήμα εμβάθυνσης των σχέσεών της ως μέλος του σκληρού πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ανανεώσιμες πηγές: Διευκολύνει την απορρόφηση περισσότερης πράσινης ενέργειας, αφού η περίσσεια μπορεί να διοχετεύεται ή να εισάγεται από το διασυνδεδεμένο δίκτυο. Την ίδια στιγμή η Κύπρος εναρμονίζεται με τις πράσινες ευρωπαϊκές οδηγίες περί ρύπων. Τα τελευτία χρόνια η Κύπρος πληρώνει περί 300 εκατ. ευρώ σε ρύπους λόγω κυρίως της λειτουργίας των σταθμών της ΑΗΚ στο Βασιλικό και τη Δερύνεια.
Γεωπολιτική αξία: Ενισχύει τις σχέσεις Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ, με την Κύπρο να αποκτά ρόλο «κόμβου» στην Ανατολική Μεσόγειο. Την ίδια στιγμή προσφέρει σε περίπτωση λύσης του Κυπριακού προοπτικές ηλεκτρικής τροφοδοσίας και των Τουρκοκυπρίων, αλλά και διασύνδεσής της με την ηπειρωτική Τουρκία 40-50 χλμ βορειότερα. Οι προοπτικές γίνονται ακόμα μεγαλύτερες αν στο δίκτυο συνδεθούν και οι χώρες του Αραβικού Κόλπου οι οποίες, είτε με χρήση φυσικού αερίου είτε μέσω τεράστιων φωτοβολταϊκών πάρκων, μπορούν να τροφοδοτούν το δίκτυο με τεράστιες ποσότητες ηλεκτρισμού.
Επιχειρήματα κατά
Τεράστιο κόστος: Το κόστος με τα μέχρι στιγμής δεδομένα υπολογίζεται τουλάχιστον σε 2 δισεκατομμύρια, με τον υπουργό Οικονομικών της Κύπρου, Μάκη Κεραυνό, σε αρκετές περιπτώσεις να τάσσεται δημόσια εναντίον του έργου χαρακτηρίζοντΆς το ως μη βιώσιμο. Οι επενδυτές, όπως λένε, δεν θα μπορέσουν ποτέ να κάνουν απόσβεση.
Τεχνικές δυσκολίες:Υπάρχουν και αυτοί που κάνουν λόγο για ανυπέρβλητες τεχνικές δυσκολίες. Πρόκειται για το βαθύτερο και μεγαλύτερο θαλάσσιο καλώδιο στον κόσμο, μήκους 1.200 χλμ, με τις τεχνικές δυσκολίες να αποτελούν μεγάλη πρόκληση κυρίως λόγω του βάθους του βυθού της Ανατολικής Μεσογείου που σε κάποια σημεία φτάνει τα 3.000 πόδια.
Γεωπολιτικοί κίνδυνοι: Η Τουρκία ήδη αντιδρά, είτε διπλωματικά είτε με έμπρακτες εντάσεις στην ΑΟΖ. Πρόσφατα, διά της καθόδου πολεμικών της πλοίων απαγόρευσε κοντά στην Κάρπαθο την επιχείρηση ιταλικού πλοίου που ανέλαβε τη βυθομέτρηση της περιοχής απ' όπου θα περάσει το καλώδιο μέχρι τις ακτές της Κύπρου, ανεβάζοντας στα ύψη το γεωπολιτικό ρίσκο για την υλοποίηση του έργου. Στην Ανατολική Μεσόγειο δεν έχει γίνει διαχωρισμός ΑΟΖ με την Τουρκία, η οποία διεκδικεί τεράστιες θαλάσσιες περιοχές και εκβιάζει χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος να μπουν σε διάλογο, μάλλον χωρίς ιδιαίτερο σεβασμό στο διεθνές δίκαιο.
Χρονοβόρο έργο: Ακόμα και με ιδανικές συνθήκες, το έργο θα υλοποιηθεί σε βάθος δεκαετίας, άρα δεν δίνει λύσεις στην τρέχουσα ενεργειακή κρίση. Από την άλλη, κάποιοι υποστηρίζουν ότι μέχρι την υλοποίησή του, η πανάκριβη πόντιση καλωδίων θα αποτελεί μέρος της επιχειρηματικής αρχαιολογίας. Πέρα από τα φωτοβολταϊκά και την Αιολική Ενέργεια, αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη τεράστια ενεργειακα πρότζεκ με τη χρήση υδρογόνου και πυρηνικής ενέργειας.
Πολύ αργά και πολύ ακριβό;
Κάποιοι, ως εκ τούτου, υποστηρίζουν ότι αυτή τη στιγμή γίνεται επίκληση γεωπολιτικών επιχειρημάτων υπέρ του έργου με βάση τα δεδομένα της περασμένης δεκαετίας. Στη Δυτική Μεσόγειο τα έργα έχουν ξεκινήσει από τις αρχές του 21ου αιώνα και έχουν όντως ενισχύσει την ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά. Στην Ανατολική Μεσόγειο τώρα ξεκινούν (αν ξεκινήσουν) με υποψίες διαφθοράς, με την υλοποίησή τους να φθάνει σε βάθος δεκαετίας.
Ενδεικτικά ομιλούντες, στη Δυτική Μεσόγειο έχουν γίνει τα πιο κάτω πρότζεκτ:
Υπάρχει γενικά διασύνδεση Ιταλίας–Μάλτας–Σαρδηνίας–Κορσικής– Βαλεαρίδων Νήσων.
Το SACOI & SACOI 3, από τα παλαιότερα υποθαλάσσια καλώδια στην Ευρώπη, συνδέει την ιταλική χερσόνησο με τη Σαρδηνία και την Κορσική. Βρίσκεται σε διαδικασία αναβάθμισης. Υπάρχει το έργο Rómulo, η διασύνδεση ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ της ισπανικής χερσονήσου και των Βαλεαρίδων Νήσων. Το έργο αυτό επέτρεψε την ενσωμάτωση του ηλεκτρικού συστήματος των Βαλεαρίδων Νήσων στην ιβηρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, δημιουργώντας έτσι μια ανταγωνιστική αγορά παραγωγής στις Νήσους. Η ηλεκτρική διασύνδεση Μάλτας - Ιταλίας λειτουργεί από το 2015 με ένα υποθαλάσσιο καλώδιο μήκους 120 χλμ. Υπάρχει σύνδεση Ιταλίας – Μαυροβουνίου (HVDC Interconnector). Πρόκειται για υποθαλάσσιο καλώδιο 455 χλμ. που τέθηκε σε λειτουργία το 2019 και ενώνει την Ιταλία με τα Δυτικά Βαλκάνια. Υπάρχει σύνδεση μεταξύ Ελλάδας – Ιταλίας (GRIT interconnection). Λειτουργεί από από το 2002, είναι μήκους περίπου 163 χλμ. και διασυνδέει τα συστήματα υψηλής τάσης των δύο χωρών. Η Ελλάδα, τέλος, από μόνη της έχει ολοκληρώσει από το 2021–2023 τη συνδεση της ηπειρωτικής χώρας με την Κρήτη (Αριάδνη Interconnection) με το μεγαλύτερο υποθαλάσσιο καλώδιο στην Ανατολική Μεσόγειο μέχρι σήμερα (500 kV DC).
Συμπέρασμα
Από στρατηγικής και ευρωπαϊκής σκοπιάς, το έργο έχει μεγάλη σημασία και θα μπορούσε να αποτελέσει «ασπίδα» για το ενεργειακό μέλλον της Κύπρου. Όμως, η υλοποίησή του θα είναι δύσκολη, χρονοβόρα και πανάκριβη. Για την υλοποίησή του έχει εξασφαλιστεί ευρωπαϊκή χρηματοδότηση (657 εκατ. ευρώ) και έχουν έμμεσα εμπλακεί ως εγγυητές του έργου η Ελλάδα και η Κύπρος για να μη μείνει στα χαρτιά. Το έργο θα είχε πολύ μεγαλύτερα εχέγγυα αξιοπιστίας ως προς την υλοποίησή του αν είχε ενεργό εμπλοκή και το Ισραήλ, το οποίο ωστόσο τα τελευταία δύο χρόνια βρίσκεται σε κατάσταση πολέμου.
Γενικά ομιλούντες, ένας ανεξάρτητος αγωγός μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο θα είναι πάντοτε χρησιμος, ως ενεργειακός σύνδεσμος με την ταραγμένη περιοχή γύρω μας, με την Κύπρο ως μέλος της ΕΕ να μετατρέπεται σε ενεργειακό κόμβο στην Ανατολική Μεσόγειο.
Την ίδια στιγμή ο αγωγός θα μπορεί να μεταφέρει στη χώρα μας ηλεκτρική ενέργεια, με οποιονδήποτε τρόπο κι αν παράγεται (φυσικό αέριο- αιολική ενέργεια- φωτοβολταϊκά- υδρογόνο -πυρηνικούς σταθμούς) βελτιώνοντας την ανταγωνιστικότητα στην εσωτερική της αγορά. Μέχρι στιγμής η αδυναμία του κρατους να μεταφέρει φυσικό αέριο στο Βασιλικό, η ανικανότητα της ΑΗΚ να αναβαθμιστεί τεχνολογικά και η απληστία των εγχώριων παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας μέσω φωτοβολταϊκών, έχουν καταδικάσει τον Κύπριο καταναλωτή να πληρώνει το πιο ακριβό ρεύμα στην Ευρώπη.
