Πόσα είδη τουλιπών έχουμε, πότε ανθίζουν και πού τα συναντάμε (WEB TV)

Η χλωρίδα της Κύπρου σήμερα περιλαμβάνει περίπου 1.920 διαφορετικά είδη φυτών και ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει επίσης όλα τα ιθαγενή και επιγενή φυτά της Κύπρου, όχι όμως και τα καλλιεργούμενα φυτά. Ένα πολύ ξεχωριστό κομμάτι αυτών των φυτών αποτελούν οι πανέμορφες τουλίπες της Κύπρου. Οι τουλίπες ανήκουν στην τάξη των Λειριωδών (Liliales) και στην οικογένεια των Λειριοειδών (Liliaceae). Ανά τον πλανήτη συναντάμε πέραν των 90 διαφορετικών ειδών τουλιπών του γένους Tulipa. Οι τουλίπες είναι πολυετή ποώδη, αγγειόσπερμα, μονοκοτυλήδονα φυτά των περιοχών της Ευρώπης και της Δυτικής και Κεντρικής Ασίας. Οι τουλίπες είναι βολβόριζα φυτά και ο βολβός τους είναι ωοειδής και καλύπτεται από διάφορους μεμβρανοειδείς χιτώνες καστανού χρώματος. Ο πολλαπλασιασμός τους γίνεται με τους βολβούς αυτούς, οι οποίοι δημιουργούν υπόγεια ριζώματα και, με τη σειρά τους, τα ριζώματα αυτά νέους βολβούς, και έτσι μπορούν να δημιουργηθούν ολόκληρες αποικίες. Αναπαράγονται επίσης και με σπόρους.

Τα κύρια χρώματα των τουλιπών είναι το κίτρινο και το κόκκινο, αλλά βρίσκουμε και λευκά, πορφυρά και ροζ άνθη. Ο καρπός της τουλίπας ονομάζεται κάψα και είναι τριγωνικού σχήματος που φέρει πάρα πολλά μικρά σπόρια.

Μεγάλες οργανωμένες καλλιέργειες του φυτού βρίσκονται στην Ολλανδία, που καλύπτουν τεράστιες εκτάσεις, γι' αυτό η Ολλανδία ονομάζεται και η «χώρα της τουλίπας». Παρ' όλα αυτά, έχουμε τουρίστες από την Ολλανδία που επισκέπτονται την Κύπρο για να δουν τις κυπριακές πανέμορφες τουλίπες.

Στην Κύπρο συναντάμε τρία διαφορετικά είδη τουλιπών, τα οποία έχουν όλα χρώμα κόκκινο και βρίσκονται στο κόκκινο βιβλίο της χλωρίδας της Κύπρου το οποίο περιέχει όλα τα φυτά της Κύπρου που απειλούνται με αφανισμό.



Τα τρία είδη τουλίπας που συναντάμε στον τόπο μας είναι:

1 Τουλίπα η κυπριακή - Tulipa cypria - Stapf.

2 Τουλίπα του Ακάμα- Tulipa akamasica - C. S. Christodoulou, R. Hand & C. Charalambous.

3 Tulipa agenensis - Redoute.




Η Tulipa cypria είναι ενδημικό και σπάνιο είδος για την Κύπρο. Ενδημικό είδος της Κύπρου σημαίνει ότι το συναντάμε μόνο στο νησί και πουθενά αλλού στον πλανήτη. Το φυτό φτάνει σε μέγιστο ύψος τα 30 με 40 εκ. και το χρώμα των πετάλων είναι βαθυκόκκινο. Η ανθοφορία της τουλίπας αυτής παρατηρείται κυρίως τους μήνες Μάρτιο με Απρίλιο. Τη συναντάμε στον Ακάμα, στον Κορμακίτη, στη Μύρτου, στον Διόριος, στα Πάναγρα, στον Άγιο Συμεών της Καρπασίας και στο Μάμμαρι, σε ένα μικρό σημείο στη νεκρή ζώνη. Δυστυχώς, φύεται συνήθως σε καλλιεργημένα χωράφια σιτηρών τα οποία θερίζονται πριν να ολοκληρωθεί η καρποφορία των τουλιπών με αποτέλεσμα να μην μπορούν να πολλαπλασιαστούν.







Η Tulipa akamasica είναι εξαιρετικά σπάνιο φυτό το οποίο για πολλά χρόνια δεν είχε ταξινομηθεί όσον αφορά το είδος και είχε το όνομα Tulipas sp. Μόλις πρόσφατα (το 2014) ονομάστηκε Tulipa akamasica και ανήκει τώρα στα ενδημικά φυτά της Κύπρου. Η προεργασία γι' αυτήν την κατάληξη οφείλεται στους C. S. Christodoulou, R. Hand & C. Charalambous. Η τουλίπα του Ακάμα είχε ανακαλυφθεί το 1991 από τον Χρήστο Χαραλάμπους, χωρίς όμως να έχει καταχωρισθεί ως νέο είδος αφού βάσει αρχικών μελετών το φυτό θεωρήθηκε ότι άνηκε σε ένα γνωστό είδος. Το φυτό  φτάνει σε μέγιστο ύψος τα 30 εκ. και το χρώμα των πετάλων του είναι έντονο κόκκινο. Η ανθοφορία της τουλίπας του Ακάμα παρατηρείται κυρίως τους μήνες Μάρτιο με Απρίλιο. Η τουλίπα αυτή είναι φυτό το οποίο κινδυνεύει με αφανισμό καθώς τη συναντάμε μόνο σε μια πολύ μικρή περιοχή του Ακάμα σε υψόμετρο 370 μέτρα και με πληθυσμό περίπου μόνο διακόσια φυτά. Ήδη το φυτό συμπεριλαμβάνεται στην IUCN Red List of Threatened Species. Το Τμήμα Δασών έχει περιφράξει την περιοχή που βρίσκονται τα φυτά για να τα προστατεύσει από την ανεξέλεγκτη βόσκηση, αλλά λόγω του απόμερου της περιοχής τα λιγοστά αυτά σπανιότατα ανά τον κόσμο φυτά βρίσκονται στο έλεος αυτού που θέλει να ξεριζώσει βολβούς για σκοπούς εμπορίας. Ήδη έχω εντοπίσει στο διαδίκτυο πολλές ιστοσελίδες που πουλούν σπάνια ενδημικά είδη της Κύπρου όπως σαλιγκάρια, έντομα, σπόρους και βολβούς φυτών ανεξέλεγκτα.



Την Tulipa agenensis, εκτός από την Κύπρο, τη συναντάμε σε νησιά του Αιγαίου, στην Τουρκία, τη Συρία, το Ισραήλ, το Ιράν, τον Λίβανο, την Ιορδανία και την Παλαιστίνη. Το φυτό φτάνει σε μέγιστο ύψος τα 30 με 40 εκ. και το χρώμα των πετάλων του είναι έντονο κόκκινο. Η ανθοφορία της τουλίπας αυτής παρατηρείται κυρίως τους μήνες Μάρτιο με Απρίλιο. Στην Κύπρο τη συναντάμε στο Πολέμι, το Στρουμπί, τη Φοίτη και σε μια μικρή περιοχή στην Κυπερούντα την οποία έχω ανακαλύψει το 2011 μαζί με τη γυναίκα μου Φανή.



Tulipa agenensis (Πολεμιού).





Η ανακοίνωση του Τμήματος Δασών τότε ανάφερε: Την Τρίτη 3 Μαΐου 2011, δασικοί λειτουργοί, καθοδηγούμενοι από το ζεύγος φυσιολατρών και μελετητών της κυπριακής φύσης κ. Γεώργιο και κ. Φανή Κωνσταντίνου, εντόπισαν έναν νέο πληθυσμό του σπάνιου φυτού Τουλίπα του Πολεμιού (Tulipa agenensis) στα μεγαλύτερα υψόμετρα της περιοχής Πιτσιλιάς (1.200 μ.). Η τουλίπα είναι ακόμη σε άνθιση, έναν μήνα αργότερα από την κανονική περίοδο άνθισης στο Πολέμι λόγω υψομέτρου. Ως σπάνιο φυτό με συνεχώς συρρικνούμενο πληθυσμό χαρακτηρίζεται εύτρωτο στο κόκκινο βιβλίο της χλωρίδας της Κύπρου, σύμφωνα με τα διεθνώς αποδεκτά κριτήρια της IUCN. Η νέα θέση σε κοινότητα της Πιτσιλιάς (το όνομα της οποίας δεν αποκαλύπτεται για ευνόητους λόγους) περιλαμβάνει πάνω από 200 φυτά που βρίσκονται στο ίδιο ενδιαίτημα, όπως και στο Πολέμι και το Στρουμπί, δηλαδή σε αμπέλια και όχθες αμπελιών. Σύμφωνα με μαρτυρία της ηλικιωμένης ιδιοκτήτριας του αμπελιού, η τουλίπα υπήρχε εκεί από τον καιρό που θυμάται και επομένως είναι παλιός υποπληθυσμός. Η τουλίπα είναι φυτό που εμφανίζεται σε γεωργικές καλλιέργειες και ευνοείται από καλές γεωργικές πρακτικές αλλά μπορεί να απειληθεί από χρήση ζιζανιοκτόνων, υπερσυλλογή, οικιστική ανάπτυξη και την εγκατάλειψη της υπαίθρου. Οι λειτουργοί του Τμήματος Δασών μεταφύτεψαν αριθμό βολβιδίων τουλίπας στον Βοτανικό Κήπο Τροόδους, όπου βρίσκεται στο όριο του Μεταλλείου του Αμιάντου. Επίσης, είχαν επαφές με το κοινοτικό συμβούλιο και συμφωνήθηκαν τρόποι για επί τόπου προστασία του φυτού.



Tulipa cypria (Κορμακίτης)





Καταστροφή των οικοτόπων

Γενικά οι τουλίπες κινδυνεύουν από την καταστροφή των οικοτόπων, την ανομβρία, την υπερβόσκηση και τους ανθρώπους που πολύ συχνά ξεριζώνουν τους βολβούς για να τους φυτέψουν στους κήπους τους ή έχουν σκοπό την εμπορία τους, το κόψιμο των ανθών για να στολίσουν τα βάζα τους ή για εμπορία σε ανθοπωλεία, με αποτέλεσμα να στερούν την καρποφορία των φυτών που είναι απαραίτητη για τον πολλαπλασιασμό τους. Πολλές φορές είδα αμέτρητες τρύπες στο έδαφος λόγω της αφαίρεσης των βολβών. Έχω δει επίσης στο Πολέμι πολλές φορές ανθρώπους με εκατοντάδες κομμένες τουλίπες στην αγκαλιά τους, που σίγουρα λόγω της ποσότητας είχαν σκοπό την εμπορία τους. Απίστευτο είναι το γεγονός ότι πολλοί φυσιολάτρες επισκέπτονται τις περιοχές που φύονται οι τουλίπες δήθεν για να τις θαυμάσουν και λόγω απροσεξίας και αδιαφορίας τις τσαλαπατούν, κάτι που δυστυχώς έχω διαπιστώσει πολλές φορές. Και τα τρία είδη τουλιπών της Κύπρου προστατεύονται με αυστηρή νομοθεσία, αλλά δυστυχώς ποτέ δεν έχω ακούσει να καταγγελθεί ή να καταδικαστεί κάποιος για τα πιο πάνω αδικήματα που έχω αναφέρει.