Οκτώ πανέμορφες ορχιδέες της Κύπρου

Η χλωρίδα της Κύπρου σήμερα περιλαμβάνει περίπου 1.920 διαφορετικά είδη φυτών και ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει επίσης όλα τα ιθαγενή και επιγενή φυτά της Κύπρου χωρίς όμως τα καλλιεργούμενα φυτά. Ένα πολύ ξεχωριστό κομμάτι αυτών των φυτών αποτελούν οι πανέμορφες ορχιδέες της Κύπρου.

Οι ορχιδέες ανήκουν στην οικογένεια των Ορχιδοειδών (Orchidaceae) και αποτελούν τη μεγαλύτερη οικογένεια των ανθοφόρων φυτών. Ανά τον πλανήτη συναντάμε πέραν των 28.000 διαφορετικών ειδών ορχιδεών σε περίπου 800 γένη. Τις συναντάμε σε ολόκληρο τον πλανήτη εκτός από ερήμους και παγοκαλύματα. Μπορεί τα περισσότερα είδη ορχιδέας να φύονται σε τροπικές κυρίως περιοχές και σε όλες επίσης τις περιοχές κοντά στον Ισημερινό, αλλά συναντάμε είδη ακόμη και πάνω από τον Αρκτικό Κύκλο, στη Νότια Παταγονία, ακόμη και στο Μακάριο Νησί κοντά στην Ανταρκτική.



Οι ορχιδέες είναι φυτά ιδιαίτερα όμορφα και ανθίζοντας, μιμούνται τα έντομα, προκειμένου να τα προσελκύσουν και να γονιμοποιηθούν, και γι' αυτό ορισμένα είδη τα ονομάζουμε στον τόπο μας μελισσάκια λόγω της εκπληκτικής ομοιότητας του ανθούς τους με μέλισσα. Οι ορχιδέες δεν χρειάζονται πάντα επικονιαστές ή τον άνεμο - μερικές αναπαράγονται μόνες τους με αυτοεπικονίαση. Γύρη από μία αρχαία ορχιδέα βρέθηκε στο πίσω μέρος μιας μέλισσας, παγιδευμένη σε κεχριμπάρι. Το απολίθωμα χρονολογήθηκε περίπου 10 ή 15 εκατομμύρια χρόνια πριν. Ορισμένα είδη ορχιδέας χρονολογούνται ακόμη και περίπου 120 εκατομμύρια χρόνια πριν, προτού οι ήπειροι διαμορφωθούν στη σημερινή τους μορφή.



Οι ορχιδέες διαθέτουν δύο βολβούς οι οποίες μοιάζουν με αντρικούς όρχεις εξ ου και το όνομα ορχιδέες. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι μπορούσαν να ελέγξουν το φύλο των αγέννητων παιδιών τους τρώγοντας κονδύλους ορχιδέας. Αν ο πατέρας έτρωγε μεγάλους κονδύλους το παιδί θα ήταν αρσενικό, αν η μητέρα έτρωγε μικρούς κονδύλους το παιδί θα γεννιόταν θηλυκό.

Οι ορχιδέες έχουν τα περισσότερα και μικρότερα σπόρια από όλα τα φυτά στον πλανήτη. Κάθε καρπός ορχιδέας αν και είναι πολύ μικρός περιέχει περίπου 3 εκατομμύρια σπόρους, αριθμός που χαρίζει στην ορχιδέα την παγκόσμια πρωτιά ως το φυτό με τα περισσότερα σπόρια.



Στην Κύπρο συναντάμε περίπου 50 διαφορετικά είδη ορχιδεών από τις πεδινές και παράλιες περιοχές μέχρι τις υψηλότερες περιοχές του Τροόδους.

Οι ορχιδέες της Κύπρου αρχίζουν να ανθίζουν αναλόγως του είδους από τον Οκτώβριο μέχρι και τον Αύγουστο, πράγμα που σημαίνει ότι στην Κύπρο κάποιος μπορεί να συναντήσει ορχιδέες σχεδόν όλο τον χρόνο. Έξι από τις ορχιδέες της Κύπρου τις συναντάμε στο Τρόοδος και αποτελούν τις καλοκαιρινές ορχιδέες της Κύπρου.

Πολλοί είναι οι ξένοι που έρχονται στην Κύπρο ειδικά για να δουν και να θαυμάσουν, να φωτογραφίσουν και να μελετήσουν τις κυπριακές ορχιδέες καθώς έχουμε πολλές από αυτές που αποτελούν ενδημικά είδη της Κύπρου, δηλαδή υπάρχουν μόνο στην Κύπρο και άλλες είναι πολύ σπάνια είδη ανά τον κόσμο.



Να αναφέρω ότι πολλά από τα είδη αυτά πρέπει να προστατευτούν αμέσως από τους αρμοδίους καθώς κινδυνεύουν με αφανισμό. Ήδη ένα σπάνιο είδος για τον τόπο μας η Anacamptis caspia γνωστή μόνο από μια τοποθεσία κοντά στη Σκαρίνου έχει χαθεί για πάντα από την Κύπρο λόγω αδιαφορίας των αρμοδίων. Υπήρχαν μερικά φυτά μόνο σε λίγα τετραγωνικά μέτρα ιδιωτικής γης αλλά το χωράφι οργώθηκε και τα φυτά χάθηκαν για πάντα, ενώ μπορούσαν να περιφράξουν αυτά τα λίγα τετραγωνικά μέτρα κατόπιν συνεννόησης με τον ιδιοκτήτη, με πολύ λίγα έξοδα.

Κινδυνεύουν από την καταστροφή των οικοτόπων

Οι ορχιδέες κινδυνεύουν από την καταστροφή των οικοτόπων, την υπερβόσκηση και τους ανθρώπους που πολύ συχνά ξεριζώνουν τους βολβούς για να τους φυτέψουν στους κήπους τους ή έχουν σκοπό την εμπορία τους. Πολλές είναι οι φορές που είδα αμέτρητες τρύπες στο έδαφος λόγω της αφαίρεσης των βολβών.



Οκτώ από τις ορχιδέες της Κύπρου οι οποίες ανθίζουν αυτή την εποχή είναι:

1. Autumn Ladies Tresses - Spiranthes spiralis

2. Naked man orchid - Orchis italica

3. Ophrys sicula Tineo

4. Ophrys umbilicata Desf

5. Orchis anatolica Boiss

6. Pyramidal orchid - Orchis pyramidalis

7. Serapias levantina

8. The small - dotted Orchis - Orchis punctulata



Τη Spiranthes spiralis εκτός από την Κύπρο τη συναντάμε στην Ευρώπη, Νότιο Αφρική και Ασία. Ανθοφορεί νωρίς το φθινόπωρο κυρίως σε δασώδεις περιοχές κάτω από πεύκα.

Την Orchis italica τη συναντάμε σε μεσογειακές χώρες και ανθίζει τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο. Φύεται σε ανοικτά λιβάδια και λόφους, σε παρυφές δασών και κατά μήκος αγροτικών δρόμων.

Η Ophrys sicula είναι και αυτή μεσογειακό είδος, έχει κίτρινο χρώμα και τη συναντάμε σε χαμηλά υψόμετρα και σε πλαγιές με φρύγανα και ανθοφορεί από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Μάιο.

Την Ophrys umbilicata τη συναντάμε στην Ευρώπη, την Τουρκία, το Ισραήλ και το Ιράν, σε χαμηλά υψόμετρα, σε δασώδεις περιοχές, σε πλαγιές και ανθοφορεί από τον Μάρτιο μέχρι τον Απρίλιο.

Η Orchis anatolica φύεται σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές κυρίως κάτω από πεύκα και ανθοφορεί από τον Φεβρουάριο μέχρι και τον Απρίλιο. Εκτός από την Κύπρο τη συναντάμε στα νησιά του Αιγαίου, στο Ισραήλ και το Ιράν.

Την Orchis pyramidalis τη συναντάμε από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι και τα 1.600 μέτρα υψόμετρο. Ανθοφορεί τον Απρίλιο μέχρι και τον Μάιο. Εκτός από την Κύπρο τη συναντάμε στην Ευρώπη, στο Ισραήλ και το Ιράν.

Τη Serapias levantina εκτός από την Κύπρο τη συναντάμε και στην Ευρώπη σε χαμηλά υψόμετρα και ανθοφορεί από τον Μάρτιο μέχρι και τον Απρίλιο.

Την Orchis punctulata εκτός από την Κύπρο τη συναντάμε στην Ευρώπη, Τουρκία και Μέση Ανατολή σε χαμηλά υψόμετρα και ανθοφορεί από τον Μάρτιο μέχρι και τον Απρίλιο.