Η έκρηξη του πληθωρισμού δοκιμάζει τις αντοχές της Τουρκικής οικονομίας

Η τουρκική λίρα είχε κυμανθεί σχετικά σταθερά στις αρχές του έτους, λόγω κυρίως του προγράμματος της κυβέρνησης για την προστασία των καταθέσεων σε τοπικό νόμισμα, από τον κίνδυνο της υποτίμησης και ταυτόχρονα τις παρεμβάσεις της Κεντρικής Τράπεζας στις αγορές συναλλάγματος.

Όμως, η εισβολή στην Ουκρανία άρχισε να ασκεί πίεση στη λίρα από τον Μάρτιο, καθώς οι κυρώσεις της Δύσης στη Ρωσία εκτόξευσαν τις τιμές της ενέργειας στα ύψη, επιβαρύνοντας το εμπορικό ισοζύγιο και τροφοδοτώντας τον πληθωρισμό.

Ως αποτέλεσμα, η ισοτιμία της τουρκικής λίρας έχει διολισθήσει μέχρι σήμερα στις 16,8 λίρες ανά δολάριο, με την υποτίμησή της από την αρχή του έτους στο 21%, σημειώνοντας τη χειρότερη απόδοση μεταξύ των νομισμάτων των αναδυόμενων αγορών.

Η ισοτιμία επιβαρύνθηκε και από τη διαχείριση γεωπολιτικών θεμάτων, εν μέσω μίας σειράς αντιπαραθέσεων με χώρες συμμάχους στο ΝΑΤΟ, όπως της Σουηδίας, της Φινλανδίας και της Ελλάδας.

Οι εντάσεις εκδηλώνονται, μάλιστα, σε μια εποχή που o πληθωρισμός της είναι μεταξύ των υψηλοτέρων παγκοσμίως (μετά τους αντίστοιχους του Σουδάν, της Βενεζουέλας και του Ζιμπάμπουε) και τα τουρκικά πραγματικά επιτόκια είναι τα χαμηλότερα παγκοσμίως -περίπου στο αρνητικό 65%.

Ταυτόχρονα, τα καθαρά συναλλαγματικά της αποθέματα μειώθηκαν στις 24 Ιουνίου σε νέο χαμηλό, στα 7,4 δισ. δολάρια. Εξαιρουμένων, μάλιστα, των FX swaps ανταλλαγών νομισμάτων με άλλες τράπεζες, τα καθαρά περιουσιακά στοιχεία της Τουρκίας στο εξωτερικό έχουν καταστεί αρνητικά στα 66 δισ. δολάρια, κάτι που εξασθενεί τις περαιτέρω παρεμβατικές κινήσεις της Κεντρικής Τράπεζας στην αγορά συναλλάγματος.

Ο πληθωρισμός στο επίκεντρο

Τα στοιχεία της περασμένης Δευτέρας έδειξαν ότι ο ετήσιος πληθωρισμός επιταχύνθηκε για 13ο συνεχόμενο μήνα στο 78,6% τον Ιούνιο. Ανοδική πίεση προήλθε από τις τιμές της ενέργειας, οι οποίες εκτοξεύτηκαν ετησίως κατά 151%, ενώ ο πληθωρισμός των τροφίμων έφτασε το 94%.

Ο δείκτης τιμών παραγωγού εκτινάχθηκε περίπου στο 138%. Η τεράστια διαφορά κατά 59% μεταξύ των τιμών παραγωγού και καταναλωτή σημαίνει ότι η πληθωριστική πίεση στις τιμές καταναλωτή θα συνεχιστεί τουλάχιστον μέχρι το τέλος του έτους, με τον πληθωρισμό να κινείται προς το 90-100%.

Η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως τυπικός «σπειροειδής» πληθωρισμός, καθώς δεν υπάρχει στόχευση από τους ασκούντες τη νομισματική πολιτική. Εκτιμάται ότι η Κεντρική Τράπεζα θα διατηρήσει το επιτόκιο αναφοράς της στο 14%, στην επόμενη συνεδρίαση της 21^ης Ιουλίου.

Η κυβέρνηση δεν διαθέτει στρατηγική για την καταπολέμηση του πληθωρισμού. Αντίθετα, ο Πρόεδρος Ερντογάν στοχεύει να διατηρήσει την ανάπτυξη σε ένα πληθωριστικό περιβάλλον μέχρι τις εκλογές, που έχουν προγραμματιστεί για τον ερχόμενο Ιούνιο.

Απελπισμένη από τον καλπάζοντα πληθωρισμό, αλλά αποφασισμένη να διατηρήσει τα επιτόκια σε χαμηλά επίπεδα, η Τουρκική κυβέρνηση έχει στραφεί σε παρεμβατικά μέτρα παρόμοια με τα capital controls, για να ενισχύσει την κλυδωνιζόμενη λίρα, όπως την απαγόρευση από τις 24 Ιουνίου στις τράπεζες να εκδίδουν δάνεια σε λίρες σε εταιρείες που κατέχουν συνάλλαγμα αξίας άνω των 15 εκατ. λιρών ($895.000), προκειμένου να τις αναγκάσει να μειώσουν τη διακράτηση σκληρών νομισμάτων.

Το ασφάλιστρο κινδύνου (5Υ CDS) –που αντικατοπτρίζει το κόστος εξωτερικού δανεισμού της χώρας, εκτινάχθηκε στις 845 μ.β. τον Ιούλιο, από το χαμηλό των 152 μ.β. το 2018.

Ταυτόχρονα, παρά τις ευοίωνες εξελίξεις στον τουριστικό τομέα και τη μερική επανάκαμψη των εξαγωγών της σε μηχανοκίνητα οχήματα, υποδηλώνοντας αναζωογονημένη ζήτηση από την Ευρώπη, το έλλειμμα του εμπορικού της ισοζυγίου την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου ανήλθε στα 43 δισ. δολάρια, κατά 136% υψηλότερο από πέρυσι.

Δύσκολη καθημερινότητα

Για τους Τούρκους πολίτες, οι τιμές αυξάνονται καθημερινά ραγδαία. O δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης μειώθηκε τον Ιούνιο στις 63 μονάδες, τα χειρότερα επίπεδα από το 2004 που άρχισε να υπολογίζεται. Ταυτόχρονα, ο πληθωρισμός εκτιμάται σε υπερδιπλάσιο επίπεδο από τον επίσημα δημοσιοποιημένο, ανερχόμενος στο 175%, σύμφωνα με το ENAGrup.

Λόγω του αυξανόμενου κατασκευαστικού κόστους και της ισχυρής ζήτησης, οι τιμές των κατοικιών στην Τουρκία αυξήθηκαν ετησίως κατά 147% τον Απρίλιο (περίπου στα $530 ανά τ.μ.), μία πραγματική αύξηση σχεδόν 77% σε όρους προσαρμοσμένους για τον πληθωρισμό. Στην Κωνσταντινούπολη, η αύξηση των τιμών των κατοικιών ήταν ακόμη μεγαλύτερη, φτάνοντας το 173% σε έναν χρόνο. Αντιστοίχως, εκτινάχθηκαν κατά 183% στην Αττάλεια, όπου μετακομίζουν Ρώσοι και Ουκρανοί, λόγω του πολέμου, δημιουργώντας επιπλέον ζήτηση για σπίτια.

Οι τιμές των ενοικίων έχουν επίσης εκτοξευθεί στα ύψη, οδηγώντας σε προειδοποιήσεις για κρίση στέγασης και άλλες κοινωνικές επιπτώσεις.

Η κυβέρνηση, πρόσφατα, ανακοίνωσε ένα πακέτο σχετικά φθηνών στεγαστικών δανείων, για να ενθαρρύνει τις αγορές κατοικιών και να στηρίξει προβληματικές κατασκευαστικές εταιρείες. Ωστόσο, οι μάζες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος δεν είχαν πολλά να επωφεληθούν, καθώς οι όροι του προγράμματος καθιστούν τα δάνεια προσιτά μόνο σε αγοραστές με βαθιά τσέπη -για να μην αναφέρουμε την άμεση άνοδο στις ήδη εκτοξευόμενες τιμές των κατοικιών μετά την ανακοίνωση του πακέτου.

Γενικότερα, η διάβρωση της αγοραστικής δύναμης των μισθωτών προκαλεί σκληρά πλήγματα όχι μόνο σε ομάδες χαμηλού εισοδήματος, αλλά και στη μεσαία τάξη και τους συνταξιούχους, με τους ανέργους να ανέρχονται πλέον σε περίπου 8 εκατ.

Την Παρασκευή, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ενδιάμεση αύξηση του κατώτατου μισθού, για πρώτη φορά εδώ και έξι χρόνια, κατά 29%, στις 5.500 λίρες (328 δολάρια), ενώ είχε αυξήσει ήδη τον κατώτατο μισθό της κατά ρεκόρ 50,5%, τον Ιανουάριο. Πάνω από το 40% όλων των εργαζομένων στην Τουρκία λαμβάνουν τον κατώτατο μισθό, σύμφωνα με το Ίδρυμα Κοινωνικής Ασφάλισης της χώρας.

Εκτίμηση για προσεχή περίοδο

Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) και προσωπικά ο πρόεδρος Ερντογάν, διέρχονται την κρισιμότερη περίοδο της πολιτικής τους ιστορίας.

Τα δυσοίωνα νούμερα στις δημοσκοπήσεις για το AKP, η αναμενόμενη όξυνση της πολιτικής αντιπαράθεσης, η επιδείνωση της εξωτερικής θέσης χρηματοδότησης, η κάμψη των ξένων επενδύσεων, ο αυξανόμενος πληθωρισμός, η πολιτική απόκλιση με τη Δύση στο ΝΑΤΟ και η αδυναμία της τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας να μεταβάλει τη νομισματική πολιτική της για να επηρεάσει τις μακροοικονομικές εξελίξεις, προοιωνίζουν περαιτέρω υποτίμηση της τουρκικής λίρας.

*Ο δρ Παναγιώτης Κοντάκος είναι επίκουρος καθηγητής στη Διεθνή Επιχειρηματικότητα, διευθυντής του ΜΒΑ και μέλος της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus και μέλος της Παράλληλης Βουλής για την Επιχειρηματικότητα στην Κύπρο. Το κείμενο αποτελεί απόδοση ραδιοφωνικής συνέντευξης στην εκπομπή «Show me the money», στον «Πολίτη 107,6 και 97,6».