Μπορεί να λυθεί το Κυπριακό εν μέσω διεθνούς κρίσης;

Φαίνεται εκ πρώτης όψεως ότι κάποια στοιχεία της μεγάλης εικόνας, που αφορούν το Κυπριακό, εξακολουθούν να αιωρούνται στην ατμόσφαιρα. Αυτό που ακόμα δεν είναι σίγουρο είναι κατά πόσον θα συγκατατεθεί κάποια στιγμή ο καιρός και τα νέφη θα αρχίσουν να στοιβάζουν.

Με μοναδική εξαίρεση τον Ερσίν Τατάρ φαίνεται να υπάρχει εκ πρώτης όψεως καλή ώσμωση. Ο ελληνοτουρκικός διάλογος παρά το ότι δημοσίως δεν προκύπτει απτή πρόοδος, παράγει μέχρι στιγμής ηρεμία και προάγει κάποιου είδους συνεργασία με προοπτική. Για παράδειγμα, Κύπρος και Ελλάδα ψήφισαν τον πρώην πρέσβη της Τουρκίας, Φεριντούν Σινιρλίογλου, γενικό γραμματέα του Οργανισμού για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη, στη Σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών του ΟΑΣΕ, στη Μάλτα. Όχι μόνο τον ψήφισαν αλλά φαίνεται ότι έπεισαν και την Αρμενία να τον ψηφίσει. Είναι αλήθεια ότι το κυπριακό ΥΠΕΞ χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια να κάνει αυτή την υπέρβαση, αλλά τελικά μια κάποια επικοινωνιακή ισορροπία βρέθηκε διά της εξαγγελίας της υποψηφιότητας του ΥΠΕΞ Κόμπου για το ίδιο αξίωμα το 2027. Εντός Νοεμβρίου επίσης, σε δύο τουλάχιστον περιπτώσεις, είχαμε τετ-α-τετ του Προέδρου Χριστοδουλίδη στη Βουδαπέστη και το Μπακού με τον Ταγίπ Ερντογάν και τον Χακάν Φιντάν. Και πάλιν οι συναντήσεις μπορεί να μην παρήγαγαν συγκεκριμένα αποτελέσματα, αλλά είναι κινήσεις οι οποίες αλλάζουν την εικόνα. Η οποία θα μπορούσε να φαίνεται πολύ πιο ελκυστική αν ο Ερσίν Τατάρ στη Λευκωσία έδειχνε λιγότερο άτεγκτος και ο διμερής διάλογος με στόχο τη διάνοιξη και άλλων οδοφραγμάτων, στεφόταν με επιτυχία.

Η τουρκική πλευρά

Η τουρκική πλευρά με αιχμή του δόρατος τον ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν φαίνεται ότι δεν είναι επιδεκτική μόνο σε επικοινωνιακού τύπου επαφές και επαναπροσεγγίσεις (π.χ. συναντήσεις για καφέ με τον Χριστοδουλίδη στις όχθες του γαλάζιου Δούναβη). Αν κρίνουμε από τις συνεχείς δηλώσεις του ο Τούρκος ΥΠΕΞ επιχειρεί ξεκινώντας από τα ελληνοτουρκικά την έναρξη ενός διαλόγου σε σχέση με την ΑΟΖ των δύο χωρών στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Στο πακέτο Ανατολική Μεσόγειος αναγκαστικά θα τεθεί και το Κυπριακό υπό την έννοια ότι η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να συζητήσει και με την Κυπριακή Δημοκρατία για τον διαχωρισμό των μεταξύ τους θαλάσσιων ζωνών. Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο χωρίς σοβαρή συζήτηση για λύση του Κυπριακού; Με λύση του Κυπριακού η Τουρκία θα γίνει σχετικά πιο εύκολα βασικός παίκτης στα θέματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο και συνομιλητής στο ίδιο τραπέζι με Αίγυπτο-Ισραήλ-Ελλάδα και Κύπρο, πραγματώνοντας αυτό που και οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι ζητούν εδώ και χρόνια, κάνοντας λόγο για ενεργειακό τόξο. Το οποίο έχει να κάνει με τερματικά, αγωγούς φυσικού αερίου, πόντιση καλωδίων μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος και άλλα. Η Τουρκία λόγω γεωγραφίας και πληθυσμού μπορεί να αναδειχθεί σε βασικό παίκτη αυτής της ενεργειακής συνέργειας. Υπό έναν βασικό όρο. Ότι θα ευθυγραμμίσει περισσότερο την πολιτική της με τη Δύση.

Προς αυτή την κατεύθυνση πέρα από τον Χακάν Φιντάν, θα μπορούσε να βοηθήσει και ο Σινιρλίογλου. Μπορεί με βάση το νέο του αξίωμα να μην προϊδεάζει με ουσιαστική εμπλοκή, αλλά ο Φεριντούν Σινιρλίογλου ο οποίος εξελέγη και με την ψήφο της Κυπριακής Δημοκρατίας, ήταν πάντα ένας από τους πιο συνθετικούς και διαλλακτικούς Τούρκους διπλωμάτες. Με τον κ. Σινιρλίογλου συνομιλούσε μέχρι το 2017 ο Χρήστος Στυλιανίδης ως απεσταλμένος του Νίκου Αναστασιάδη για ευαίσθητα θέματα που αφορούσαν το Κυπριακό και τον διακοινοτικό διάλογο, αφού ο Τούρκος διπλωμάτης ήταν η φωνή του τουρκικού ΥΠΕΞ. Με τον ίδιο διπλωμάτη ως γνωστό είχε συναντήσεις και ο πρέσβης μας Ανδρέας Μαυρογιάννης τόσο ως διαπραγματευτής, όσο και ως μόνιμος αντιπρόσωπος της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Νέα Υόρκη. Οι θέσεις του για το πώς θα μπορούσε να αναπτυχθεί η συνεργασία, σε πολιτικό, οικονομικό και ενεργειακό επίπεδο είναι και ενδιαφέρουσες και εποικοδομητικές και προς το συμφέρον όλων.

Εν ολίγοις το δίδυμο Φιντάν - Φεριντούν ίσως να μπορούσε να αλλάξει τη φορά των πραγμάτων στο Κυπριακό αν πειστεί ο Ταγίπ Ερντογάν να δώσει μια ακόμα ευκαιρία σε λύση έστω χαλαρής ομοσπονδίας στην Κύπρο, παραμερίζοντας τους σκληροπυρηνικούς στην Άγκυρα.

Διεθνές περιβάλλον

Το Κυπριακό αν στο εσωτερικό της Κύπρου υπήρχαν οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι πολιτικοί που μπορούσαν να δουν πέρα από τη μύτη τους θα ήταν λυμένο από το 2004 ή και το 2017. Θα μπορούσε να λυθεί χωρίς ιδιαίτερους περισπασμούς από τον διεθνή του περίγυρο, ιδίως μετά την προοπτική η νέα ομοσπονδιακή Κύπρος να λειτουργήσει μέσα σε ένα σταθερό πολιτικό πλαίσιο όπως αυτό που παρέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην Ευρώπη υπάρχουν πολλές χώρες με κοινοτικά προβλήματα παρόμοια ή και χειρότερα που είναι μέλη της, όπως π.χ. το Βέλγιο (Βαλόνοι - Φλαμανδοί) η Ιρλανδία (Καθολικοί - Προτεστάντες) η Ισπανία με σοβαρά προβλήματα με τις κοινότητες των Καταλανών και των Βάσκων.

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τον πόλεμο στη Γάζα οι διεθνείς περιπλοκές μεγάλωσαν επηρεάζοντας λίγο ή πολύ και τη λύση του Κυπριακού. Οι σχέσεις Τουρκίας - Δύσης επιδεινώθηκαν λόγω της επαμφοτερίζουσας στάσης της Άγκυρας στο Ουκρανικό. Οι σχέσεις Τουρκίας - Ισραήλ επίσης επιδεινώθηκαν καθιστώντας σχεδόν αδύνατο να αναπτυχθούν συνέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο. Τα σοβαρά αυτά προβλήματα εν πρώτοις παράγουν ένα πολιτικό κεκτημένο το οποίο μπορεί να επηρεάσει και να εμβολιάσει τη λύση και του Κυπριακού. Για παράδειγμα, τι θα γίνει αν σε μερικούς μήνες ο Ζελένσκι αποδεχτεί την προσάρτηση της Κριμαίας και του Ντονπάς στη Ρωσία και υπογράψει λύση; Τι θα μπορούσε να προκύψει αν οι Παλαιστίνιοι αποδεχτούν τελικά το εθνικό ξεκαθάρισμα στη Γάζα και υπογράψουν συμφωνία με το Τελ Αβίβ; Τι θα μπορούσε να προκύψει αν μετά την αναζωπύρωση στη Συρία μας προκύψει στην περιοχή ένα κουρδικό κράτος μέσα από τα εδάφη 3 ή 4 χωρών; Τι θα μπορούσε να προκύψει αν οι Αμερικανοί εγκατέλειπαν κάποιες βάσεις τους στην Τουρκία και μετέφεραν μέρος τους στην Κύπρο;

Σε ένα δεύτερο επίπεδο τα σοβαρά αυτά προβλήματα λογικά απομακρύνουν την εστίαση της διεθνούς κοινότητας από το Κυπριακό όπως είχε συμβεί την περίοδο 2015-2017. Σήμερα η Λευκωσία παλεύει με σχετική θα 'λεγε κανείς επιτυχία να διατηρήσει ζεστό το θέμα, ωστόσο δεν φαίνεται να είναι σε θέση ούτε και θέλει να αναλάβει κάποιες πρωτοβουλίες. Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, το έκανε και χθες στον Πύργο, φαίνεται να εξαντλεί τις πρωτοβουλίες του στο Κυπριακό σε συνεχείς εκκλήσεις για έναρξη διαλόγου. Από την άλλη η Τουρκία έχοντας το πάνω χέρι στην Κύπρο δεν φαίνεται να βιάζεται. Οι πιο αισιόδοξοι μιλούν για σοβαρή κινητικότητα μετά το Πάσχα ή και όχι. Η μαγιά και η προεργασία της λύσης είναι στο τραπέζι, αλλά αυτό δεν αρκεί, αφού χρειάζεται πολιτική βούληση. Ούτως ή άλλως από τη στιγμή που το Κυπριακό βαφτίστηκε frozen conflict μπορεί να περιμένει στην ουρά.