Ο Φειδίας, ο Φρόιντ και η δημοκρατία: Η μετατροπή της πολιτικής σε μέσο διασκέδασης

Η εβδομάδα που διανύσαμε ήταν πολύ κρίσιμη για το μέλλον του τόπου, αφού οι ηγέτες της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής κοινότητας πραγματοποίησαν τριμερή συνάντηση με τον ΓΓ του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη για να αποφασίσουν τα επόμενα βήματα στο Κυπριακό. Ωστόσο, οι πολίτες στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, που αποτελούν έναν πολύ καλό δείκτη των θεμάτων που απασχολούν την κοινωνία, επικεντρώθηκαν στις αποκαλύψεις της Γεωργίας Γιόκκα/Gigi για την ερωτική σελίδα Onlyfans και τις δημόσιες διασκεδαστικές διαμάχες μεταξύ του Χριστόφορου Τορναρίτη και του ευρωβουλευτή Φειδία Παναγιώτου.

Έχει γίνει πλέον φανερό ότι το κυπριακό πρόβλημα αποτελεί για τους πολίτες θέμα ανιαρό και πως η κοινωνία έχει μετατραπεί σε φιλοθεάμον κοινό. Αποκαλύφθηκε επίσης το μέγεθος της επίδρασης των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης στους πολίτες αλλά και της κυριαρχίας της αισθητικής του λαϊκού πολιτισμού στην πολιτική. Για την ακρίβεια ήρθαμε αντιμέτωποι με το φαινόμενο της πολιτικο-διασκέδασης, όπου η πολιτική μετατρέπεται σε ψυχαγωγία, χάνοντας ουσιαστικά το περιεχόμενό της. Πώς και γιατί φτάσαμε σε αυτό το απολιτίκ σημείο;

Ορθολογισμός

Εδώ και μερικούς μήνες διεξάγεται αυτή η συζήτηση για το φαινόμενο Φειδίας και την απολιτίκ στάση χιλιάδων Ελληνοκύπριων, με επικρατέστερη την απάντηση ότι ευθύνονται τα παραδοσιακά κόμματα και η διαφθορά.

Ακόμη και εάν γίνει αποδεκτό το επιχείρημα ότι τα παραδοσιακά κόμματα με τις πράξεις διαφθοράς και τις παραλείψεις τους έχουν οδηγηθεί στην απαξίωση, αυτό δεν εξηγεί γιατί η κοινωνία των πολιτών δεν προχωρεί στην ίδρυση νέων κομμάτων ή στη στήριξη πολιτικών προσώπων και παρατάξεων που δεν έχουν στο ιστορικό τους σκάνδαλα διαφθοράς. Τούτη θα ήταν μια ορθολογική προσέγγιση, η οποία θα διατηρούσε τον πολιτικό χαρακτήρα της εκλογικής συμπεριφοράς, σε αντίθεση με τη στροφή προς κάποιους βιρτουόζους των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, οι οποίοι δεν έχουν πολιτικό περιεχόμενο.

Πολιτική κενότητα

Ο Φειδίας Παναγιώτου κατήλθε ως υποψήφιος στις ευρωεκλογές χωρίς πολιτικό πρόγραμμα και θέσεις για τα μεγάλα ζητήματα, αλλά με το απλοϊκό σύνθημα του νέου και του διαφορετικού. Μίλησε για τους εκατομμύρια ακόλουθούς του στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και τα εκατομμύρια που βγάζει η επιχείρησή του για να εντυπωσιάσει τους ψηφοφόρους.

Την πολιτική κενότητα της υποψηφιότητάς του επιχείρησε να καλύψει μήνες μετά την εκλογή του μέσα από την ενασχόλησή του με το κυπριακό πρόβλημα και την υιοθέτηση του αφηγήματος της επαναπροσέγγισης.

Είναι αλήθεια ότι ο νεαρός ευρωβουλευτής εξέφρασε δημόσια κάποιες θαρραλέες θέσεις στο Κυπριακό, οι οποίες έρχονται σε σύγκρουση με το επίσημο αφήγημα, κερδίζοντας έτσι την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη πολλών πολιτικοποιημένων πολιτών που τάσσονται υπέρ της λύσης του Κυπριακού και είναι απογοητευμένοι με τη στάση των κομμάτων της λύσης.

Εντούτοις δεν μπορεί να χαρακτηριστεί πολιτικός με την παραδοσιακή έννοια, αφού τίποτα σχεδόν δεν γνωρίζει για τα βασικά κεφάλαια του κυπριακού προβλήματος κα τα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας. Παραμένει ένας επαγγελματίας Youtuber που καταφέρνει να κεντρίζει το ενδιαφέρον του κοινού και να ψυχαγωγεί τους χρήστες των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης. Συνεπώς, ο Φειδίας Παναγιώτου ως πολιτικός ανήκει αποκλειστικά στο φαινόμενο της πολιτικο-διασκέδασης.

Πολιτικο-διασκέδαση

Βέβαια κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι η πολιτικο-διασκέδαση φέρνει την πολιτική πιο κοντά σε όσους πολίτες δεν ασχολούνται με τα κοινά. Τα μεγάλα και πολυσύνθετα πολιτικά ζητήματα γίνονται εύπεπτα και εύληπτα για το ευρύτερο κοινό. Έτσι διευρύνεται και μαζικοποιείται η πολιτική. Δημοκρατικοποιείται ακόμη περισσότερο.

Αυτός ήταν ο λόγος που η υποψηφιότητα του Φειδία Παναγιώτου στις ευρωεκλογές οδήγησε στην κάλπη πολίτες που προηγουμένως δεν πήγαιναν να ψηφίσουν. Όμως είναι κάτι που επιτεύχθηκε με τη μετατροπή της πολιτικής διαδικασίας σε ακόμη μια ψυχαγωγική πρακτική. Γεγονός που συνεπάγεται την απλοποίηση και τον παιδισμό. Μάλιστα υπάρχει ο κίνδυνος η δημοκρατία να γίνει καθαρή ψυχαγωγία και αν συμβεί αυτό, τότε παύει να είναι δημοκρατία.

Απόδραση

Το επιχείρημα ότι απαξιώθηκε ο θεσμός του πολιτικού κόμματος εξηγεί μερικώς το φαινόμενο Φειδίας, αλλά δεν δικαιολογεί την απόδραση των πολιτών από την παραδοσιακή πολιτική του χαρτοφυλακίου.

Με τον όρο «παραδοσιακή πολιτική χαρτοφυλακίου» εννοούμε το στυλ του πολιτικού που αφιερώνει αρκετό χρόνο για τη μελέτη των πολιτικών θεμάτων και των διοικητικών εγγράφων. Τον διαβασμένο και πληροφορημένο πολιτικό ο οποίος μπορεί να συζητήσει σε βάθος τα διάφορα ζητήματα. Το συγκεκριμένο στυλ πολιτικού πολλές φορές κουράζει τους πολίτες και τους προκαλεί πλήξη. Έτσι η πολιτική γίνεται πηγή δυσφορίας διότι απαιτεί από τους πολίτες να ενημερώνονται διαρκώς και να συλλέγουν πληροφορίες.

Οι πολιτικοί έρχονται αντιμέτωποι με αυτήν την πραγματικότητα και γι’ αυτό υιοθετούν διάφορες επικοινωνιακές τεχνικές ώστε να γίνουν πιο συναρπαστικοί στο κοινό. Όμως υπάρχουν όρια στην άσκηση επικοινωνιακής πολιτικής που όταν υπερβαίνονται η πολιτική μετατρέπεται σε θέαμα και γελοιοποιείται. Το είδαμε να συμβαίνει σε πολλές περιπτώσεις πολιτικών των παραδοσιακών κομμάτων που είναι γνωστοί στο ευρύ κοινό για τα παρατράγουδά τους.

Φρόιντ

Ο Σίγκμουντ Φρόιντ στο βιβλίο του «Πολιτισμός-πηγή δυστυχίας» επιχείρησε να εξηγήσει τους λόγους που οι άνθρωποι νιώθουν δυσφορία μέσα στα πλαίσια του πολιτισμού.

Σύμφωνα με τον πατέρα της ψυχανάλυσης τα άτομα επιδιώκουν την ευτυχία ενώ ο πολιτισμός προκαλεί τη δυστυχία. Τούτο συμβαίνει διότι απαιτεί την αναστολή των πιο χαμηλών και άγριων ενστίκτων του ανθρώπου. Δεν μπορεί ο άνθρωπος στα πλαίσια του πολιτισμού να συμπεριφέρεται ως ένα ζώο. Πρέπει να μορφώνεται και να συμπεριφέρεται σύμφωνα με τους ηθικούς κανόνες. Αυτό σημαίνει ότι ο άνθρωπος πρέπει να αναστείλει τις ορμές του και να μετουσιώσει τη λίμπιντό του σε πράξεις υψηλού πολιτισμού.

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τους πολίτες στη δημοκρατία. Πρέπει να λειτουργήσουν υπεύθυνα και ορθολογικά. Να αναλάβουν τις ευθύνες τους ως ψηφοφόροι και να ενημερωθούν σε βαθμό ικανοποιητικό για τα διάφορα ζητήματα. Να θέσουν δίπλα από τα προσωπικά τους συμφέροντα και αυτά της κοινωνίας και να σκεφτούν πώς υπηρετείται το κοινό καλό.

Επομένως οι εύκολες λύσεις των αλεξιπτωτιστών που εισέρχονται στην πολιτική για να διασκεδάσουν το κοινό, αντί να προσφέρουν λύσεις στα προβλήματα της κοινωνίας, δοκιμάζουν τις αντοχές της δημοκρατίας και σπρώχνουν τους πολίτες σε απολιτίκ καταστάσεις. Η πολιτικο-διασκέδαση μπορεί να αποτελεί μέσο απόδρασης των πολιτών από τις προκλήσεις που προκαλούν άγχος, ωστόσο τα μεγάλα ζητήματα παραμένουν ανεπίλυτα και τελικά επιστρέφουν διογκωμένα.