Είναι το ΑΚΕΛ ο μεγάλος ηττημένος των ευρωεκλογών;

Δύο ήταν οι βασικοί στόχοι του ΑΚΕΛ για τις ευρωεκλογές της περασμένης Κυριακής. Η διατήρηση των δύο εδρών στην Ευρωβουλή και η αύξηση των ποσοστών. Ούτε ο ένας στόχος έχει επιτευχθεί, ούτε ο άλλος. Έχασε τη δεύτερη έδρα στην Ευρωβουλή για πρώτη φορά από το 2004 και είδε τα ποσοστά του να μειώνονται στο 21,5%. Είναι όμως το ΑΚΕΛ ο μεγάλος ηττημένος των ευρωεκλογών;

Ήδη το Πολιτικό Γραφείο του ΑΚΕΛ προχώρησε σε μια πρώτη αποτίμηση του αποτελέσματος των διπλών εκλογών της 9ης Ιουνίου σε συνεδρία την περασμένη Τετάρτη. Σε ανακοίνωση που εξέδωσε μετά, το Πολιτικό Γραφείο χαρακτήρισε αναμφίβολα αρνητικό το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών, ενώ έκανε λόγο για σημαντικές νίκες στις εκλογές Τοπικής Αυτοδιοίκησης. «Από την ανάλυση των αριθμών των δύο εκλογών», ανέφερε το Πολιτικό Γραφείο, «προκύπτει ότι σημαντική μερίδα ψηφοφόρων μας που στήριξαν τις επιλογές και τους εκλογικούς συνδυασμούς του ΑΚΕΛ στην Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν στήριξαν το ψηφοδέλτιό μας στις ευρωεκλογές, γεγονός που χρήζει μελέτης». Επεσήμανε παράλληλα το γεγονός ότι υποχώρησαν τα εκλογικά ποσοστά του κόμματος στις ευρωεκλογές, τονίζοντας όμως ότι το ΑΚΕΛ - Αριστερά - Κοινωνική Συμμαχία έμεινε σταθερό σε απόλυτους αριθμούς ψήφων.

Όντως το κόμμα της Αριστεράς παρέμεινε σταθερό σε απόλυτους αριθμούς, λαμβάνοντας 79.163 ψήφους. Σημειώθηκε μια πολύ μικρή μείωση της τάξεως των 750 ψήφων σε σχέση με τις βουλευτικές εκλογές του 2021 όπου έλαβε 79.913 ψήφους και μικρή αύξηση της τάξεως των 1.922 ψήφων συγκριτικά με τις ευρωεκλογές του 2019. Αν και το ποσοστό του ΑΚΕΛ το 2019 ήταν 27,49% λόγω της χαμηλότερης συμμετοχής των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων.

Είναι φανερό ότι η αύξηση της συμμετοχής των ψηφοφόρων στις ευρωεκλογές της περασμένης Κυριακής, χωρίς ανάλογη αύξηση των ψήφων του ΑΚΕΛ, οδήγησε σε σημαντική πτώση των ποσοστών του κόμματος σε σχέση με το 2019. Το μέγεθος του ποσοστιαίου αριθμού είναι πολύ σημαντικό δεδομένου ότι υπάρχει το εκλογικό μέτρο του 16,67% για την πρώτη κατανομή εδρών, ενώ στη δεύτερη κατανομή λογαριάζονται τα υπόλοιπα των κομμάτων που ξεπέρασαν το όριο. Άρα, μικρότερο υπόλοιπο ισούται με μικρότερες πιθανότητες κατάκτησης δεύτερης έδρας εάν τα ποσοστά των άλλων κομμάτων ξεπεράσουν σε ποσοστό το υπόλοιπο του κόμματος που πήρε μια έδρα στην πρώτη κατανομή. Στην προκειμένη περίπτωση το ΑΚΕΛ είχε υπόλοιπο 4,83% ενώ ο ΔΗΣΥ 8,13%. Έτσι η 3η έδρα πήγε στον Φειδία Παναγιώτου (19,4%), η 4^η στο ΕΛΑΜ (11,2%), η 5^η στο ΔΗΚΟ (9,7%) και η 6^η στον ΔΗΣΥ.

Τι πήγε λάθος

Το ΑΚΕΛ δεν μπορεί να κρυφτεί πίσω από τις νίκες των υποψηφίων που στήριξε στις δημοτικές εκλογές. Όσο και αν προσπαθεί να οικειοποιηθεί τις νίκες των εκλεγμένων δημάρχων, αντιδημάρχων και προέδρων των Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης, παραμένει το ποσοστό των ευρωεκλογών ως το πιο αξιόπιστο νούμερο της καθαρής εκλογικής δύναμης του κόμματος. Συνεπώς, είναι αδιαμφισβήτητο ότι δεν υπήρξε η αναμενόμενη άνοδος στα ποσοστά του κόμματος. Ο στόχος της εξωστρέφειας και του σχηματισμού πλειοψηφικής τάσης παρέμεινε στα χαρτιά. Η αλλαγή του λογότυπου και η ανακαίνιση των γραφείων μετά τις προεδρικές εκλογές του 2023 και όλη αυτή η προσπάθεια εκμοντερνισμού του κόμματος δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Ούτε καν η σύσταση της Κοινωνικής Συμμαχίας έφερε κάποια άνοδο στα ποσοστά του κόμματος.

Το ΑΚΕΛ δεν κατάφερε να κεφαλαιοποιήσει έστω λίγες από τις χιλιάδες εξωκομματικές ψήφους που έλαβε ο Ανδρέας Μαυρογιάννης στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών και να αξιοποιήσει τη δυναμική που δημιούργησε η υποψηφιότητά του. Αναφέρουμε τους αριθμούς του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών, διότι αποτελούν τους πιο αντιπροσωπευτικούς του μεγέθους των επιπλέον εξωακελικών ψήφων, αφού στον δεύτερο γύρο ψήφισαν Ανδρέα Μαυρογιάννη και πολίτες οι οποίοι στήριξαν τους υποψήφιους Προέδρους που αποκλείστηκαν στον πρώτο γύρο. Οι εξωκομματικές δυνάμεις που συμπορεύτηκαν με το ΑΚΕΛ ήταν γύρω στις 37 χιλιάδες ψήφους. Εάν αφαιρέσουμε δηλαδή τις 117.551 ψήφους που έλαβε ο υποψήφιος που στήριξε το ΑΚΕΛ στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2023 από τις 79.913 ψήφους που πήρε το κόμμα στις βουλευτικές εκλογές του 2021, φαίνεται να είναι και η καθαρή εκλογική δύναμη της Αριστεράς.

Έστω και αν οι ευρωεκλογές χαρακτηρίζονται ως χαλαρή ψήφος που δεν ευνοεί τη συσπείρωση του ΑΚΕΛ, το κόμμα της Αριστεράς δεν κατάφερε να αυξήσει τα ποσοστά του από τη συμπερίληψη δύο προσωπικοτήτων της Κοινωνικής Συμμαχίας στο ευρωψηφοδέλτιο. Της Άννας Θεολόγου και της Μέλανης Στέλιου. Είτε το ΑΚΕΛ απώλεσε δικές του δυνάμεις, είτε δεν προσέλκυσε νέες. Με λίγα λόγια, το εγχείρημα της Κοινωνικής Συμμαχίας απέτυχε. Τα σημάδια αυτής της αποτυχίας διαφάνηκαν πολύ πριν τις ευρωεκλογές, όπου εκφράστηκαν ορισμένα παράπονα από κάποιους εξωκομματικούς που θα αποτελούσαν υποτίθεται μέλη της Κοινωνικής Συμμαχίας, οι οποίοι κατηγόρησαν το κόμμα ότι δεν επιτρέπει τη δημιουργία μιας αυτόνομης συλλογικότητας, αλλά προκρίνει το μοντέλο της συνεργασίας με προσωπικότητες. Φαίνεται ότι το ΑΚΕΛ δεν κατάφερε να ξεπεράσει τους φόβους και τις ανασφάλειές του. Αντίθετα, επιχείρησε να θέσει την Κοινωνική Συμμαχία υπό τον έλεγχο και την κηδεμονία του.

Χωρίς διακύβευμα

Η δεύτερη μεγάλη αποτυχία του ΑΚΕΛ -και ίσως η πιο καθοριστική- αφορά την αδυναμία που επέδειξε στο να δημιουργήσει ένα ξεκάθαρο αφήγημα για το μεγάλο διακύβευμα των ευρωεκλογών. Στις ευρωεκλογές του 2019, το ΑΚΕΛ σημείωσε μια άνοδο στα ποσοστά του σε σχέση με τις ευρωεκλογές του 2014, της τάξεως των 7.389 ψήφων. Η συμμετοχή του Τουρκοκύπριου ακαδημαϊκού Νιαζί Κιζίλγιουρεκ στο ευρωψηφοδέλτιο του ΑΚΕΛ δημιούργησε ένα ξεκάθαρο και επιδραστικό αφήγημα. Ήταν η πρώτη σοβαρή προσπάθεια για εκλογή Τουρκοκύπριου ευρωβουλευτή. Επρόκειτο για ιστορικό γεγονός που προκάλεσε τον ενθουσιασμό πολλών χιλιάδων Τουρκοκυπρίων ψηφοφόρων και αρκετών εξωακελικών Ελληνοκυπρίων που ήταν ενταγμένοι στο κίνημα της επανένωσης. Έτσι το ΑΚΕΛ κατάφερε να πάρει σημαντικό αριθμό ψήφων από τους 5.804 Τουρκοκύπριους που προσήλθαν στην κάλπη το 2019 και ένα σημαντικό ποσοστό ψηφοφόρων που αυτή τη φορά φαίνεται να ψήφισαν το Volt.

Η απουσία αφηγήματος για το πολύ σημαντικό διακύβευμα της επανεκλογής του Νιαζί Κιζίλγιουρεκ και η περιρρέουσα γύρω από την απόμακρη στάση του Τουρκοκύπριου απερχόμενου ευρωβουλευτή στις προεδρικές εκλογές του 2023, δεν βοήθησαν καθόλου στο να επαληθευτούν οι προσδοκίες για σημαντική αύξηση της συμμετοχής των Τουρκοκυπρίων στις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου. Αντίθετα, η συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων ήταν ελαφρώς μικρότερη, πέφτοντας από τις 5.804 του 2019 στις 5.676 ψήφους. Το αφήγημα της διατήρησης της δεύτερης έδρας δεν μπόρεσε να συγκινήσει Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους της επανένωσης. Ήταν άχρωμο και άοσμο. Το κυριότερο είναι ότι δεν απαντούσε στο γιατί το ΑΚΕΛ πρέπει να διατηρήσει τη δεύτερη έδρα στην Ευρωβουλή. Έτσι, έλειπε η προσωποποίηση του στόχου και ο παλμός του 2019. Έλειπε η ισχυρή θέληση για επανεκλογή του Τουρκοκύπριου ευρωβουλευτή.

Ο μεγάλος ηττημένος

Το ΑΚΕΛ είναι ο μεγάλος ηττημένος των ευρωεκλογών, όχι γιατί απώλεσε μία από τις δύο έδρες στην Ευρωβουλή, αλλά διότι έχασε μια μοναδική ευκαιρία να ξεπεράσει τον ΔΗΣΥ ο οποίος διέρχεται μια πρωτοφανή περίοδο εσωστρέφειας και διχασμού. Το μόνο που πέτυχε το ΑΚΕΛ στις ευρωεκλογές ήταν να επιβεβαιώσει τον εαυτό του μέσα από μια συγκράτηση του απόλυτου αριθμού των ψήφων που λαμβάνει στις εκλογικές αναμετρήσεις των τελευταίων πέντε χρόνων. Στην ουσία δεν πήρε κανένα πολιτικό ρίσκο, με αποτέλεσμα να θέσει σε κίνδυνο την προσπάθεια διεύρυνσης και συνεργασίας με ευρύτερες δυνάμεις της κοινωνίας. Το ΑΚΕΛ δεν κατάφερε ούτε και να πείσει τους ψηφοφόρους ότι δεν αποτελεί μέρος ενός διεφθαρμένου πολιτικού και κομματικού συστήματος. Τουλάχιστον αυτή είναι η αντίληψη που υπάρχει ευρύτερα στην κοινωνία. Αντίληψη η οποία κινητοποίησε τους περισσότερους από τους 71.330 πολίτες που ψήφισαν τον 24χρονο Φειδία Παναγιώτου για να τιμωρήσουν τα παραδοσιακά κόμματα.

Φόβοι και ανασφάλειες

Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών ανέδειξε μια μεγάλη αδυναμία του ΑΚΕΛ. Τον μεγάλο φόβο του κόμματος και τις ανασφάλειες της ηγεσίας σχετικά με τις εσωτερικές αντιδράσεις και τον κίνδυνο της απώλειας σκληρών ακελικών ψήφων κάθε φορά που επιχειρείται η ανανέωση του ρόλου και της ιδεολογίας του κόμματος. Οι σκληροπυρηνικοί εντός και εκτός των συλλογικών οργάνων αποτελούν το μεγαλύτερο εμπόδιο του κόμματος στην προσπάθεια ανασυγκρότησης και ανοίγματος προς την κοινωνία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ένας 24χρονος υποψήφιος γεμάτος αυτοπεποίθηση αλλά χωρίς προγραμματικές θέσεις, να στερήσει την έδρα από ένα κόμμα συγκροτημένο με ισχυρούς μηχανισμούς σε παγκύπρια βάση.

Η μεγάλη πρόκληση για το ΑΚΕΛ του 2028

Το εγχείρημα της Κοινωνικής Συμμαχίας αποτελεί για το ΑΚΕΛ τη μεγαλύτερη πρόκληση στη σύγχρονη ιστορία του. Το ΑΚΕΛ καλείται να αποδείξει ότι αποτελεί πλέον ένα κόμμα με εξωστρεφή χαρακτήρα, το οποίο διαφέρει από τα υπόλοιπα παραδοσιακά κόμματα και μπορεί να χτίσει μια πλειοψηφική τάση με διάφορες ετερόκλητες δυνάμεις, προσφέροντας μια αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση. Εάν το ΑΚΕΛ πετύχαινε τον στόχο μιας επιτυχημένης συνεργασίας με μια συλλογικότητα που θα ονομαζόταν Κοινωνική Συμμαχία, θα μπορούσε ακολούθως να προσελκύσει κι άλλες πολιτικές συλλογικότητες όπως είναι το Volt, δημιουργώντας μια πολιτική πλατφόρμα μαζί με διάφορες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις ώστε να διεκδικήσει επάξια την εξουσία στις προεδρικές εκλογές του 2028.

Το ηθικά χρεοκοπημένο στα μάτια των πολιτών παραδοσιακό πολιτικό σύστημα και η μεγάλη πτώση στα ποσοστά των κομμάτων του ενδιάμεσου χώρου δεν επιτρέπουν δοκιμασμένες συνταγές συνεργασίας στις προεδρικές εκλογές. Το ΑΚΕΛ χρειάζεται δίπλα του νέες και φρέσκιες πολιτικές δυνάμεις, οι οποίες θα του επιτρέψουν να διαφοροποιηθεί από τα υπόλοιπα παραδοσιακά κόμματα και να πείσει την κοινωνία για τον στόχο της αλλαγής.