Μια τριμερής στο Κυπριακό και η φόρμουλα ασφάλειας - Σκέψεις έξω από το κουτί για επανεκκίνηση της συζήτησης

Η Μαρία Άνχελα Ολγκίν συνεχίζει με εντατικούς ρυθμούς τις επαφές της με Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες, αλλά, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, δεν φαίνεται προς το παρόν φως στην άκρη του τούνελ. Το ζητούμενο είναι η επανέναρξη των συνομιλιών με τα Ηνωμένα Έθνη να μην κρύβει προς το παρόν την απογοήτευσή τους, υποστηρίζοντας ότι και οι δύο πλευρές οφείλουν να δείξουν ευελιξία. Κανένας βεβαίως δεν αποκλείει ότι μπορεί να υπάρξει αλλαγή κλίματος τις επόμενες μέρες, με εμπλοκή των τριών εγγυητριών δυνάμεων (κυρίως μετά τη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν) αλλά και της Γερμανίας από πλευράς της ΕΕ.

Διαδικασία

Η κ. Ολγκίν επικεντρώθηκε τους τελευταίους μήνες στην εξεύρεση μιας αξιόπιστης διαδικασίας επανεκκίνησης του διαλόγου, αλλά απέτυχε να πείσει τους δύο ηγέτες στην Κύπρο, οι οποίοι εμμένουν στις αρχικές τους θέσεις:

* Ο Νίκος Χριστοδουλίδης θεωρεί ότι ο κ. Τατάρ πρέπει να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων χωρίς προϋποθέσεις, με τη συζήτηση να ξεκινά απ' εκεί που έμεινε στο Κραν Μοντανά το 2017. Έχουμε ενώπιόν μας ένα πακέτο, υποστηρίζει, το οποίο οφείλουμε να συζητήσουμε συνολικά και όχι αποσπασματικά. Διπλωματικοί παράγοντες επισημαίνουν πάντως «ότι για σκοπούς ε/κ αξιοπιστίας, ίσως θα έπρεπε ο κ. Πρόεδρος να εξηγήσει δημόσια πιο είναι το πακέτο και ποιες εκκρεμότητες παραμένουν για να διανύσουμε το τελευταίο μίλι μέχρι τη λύση», όπως δήλωσε ο Αντόνιο Γκουτέρες.

* Ο Ερσίν Τατάρ και όχι μόνον υποστηρίζει ότι η ε/κ πλευρά, τόσο το 2004 όσο και το 2017, δεν αποδείχθηκε αξιόπιστος συνομιλητής, οπότε θα πρέπει στο τραπέζι να αναγνωρισθεί η κυριαρχική ισότητα των Τουρκοκυπρίων. Αυτό τι σημαίνει; Αν σήμαινε την αναγνώριση δύο κρατών, κανένας δεν θα ενδιαφερόταν να ξεκινήσει διάλογος, πολύ περισσότερο η κ. Ολγκίν δεν θα βρισκόταν σήμερα στην Κύπρο. Αυτό που ζητά η τουρκική πλευρά είναι διασφαλίσεις για την επόμενη μέρα σε περίπτωση που υπάρξει νέα αποτυχία στην επίλυση του Κυπριακού. Μήπως αυτό δίνει στην τ/κ πλευρά ένα προκαταβολικό πλεονέκτημα στις διαπραγματεύσεις; «Μπορούμε να βρούμε μια συμβιβαστική φόρμουλα ασφαλείας σε ό,τι αφορά τη διαδικασία, για να αφαιρέσουμε αυτό το πλεονέκτημα», λένε οι ίδιες διπλωματικές πηγές.

Η Τριμερής

Η ε/κ πλευρά δεν θα διαφωνούσε σε νέα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης με στόχο να πειστούν οι Τ/Κ να επανέλθουν στο τραπέζι. Μέτρα όπως διάνοιξη νέων οδοφραγμάτων ή και διεύρυνση του καταλόγου προϊόντων για διεξαγωγή εμπορίου μεταξύ των δύο πλευρών. Τα Ηνωμένα Έθνη, υπό τις περιστάσεις, θεωρούν ότι τα μέτρα αυτά δεν θα γίνουν αποδεκτά, ενώ η τουρκοκυπριακή πλευρά ζητά πολύ περισσότερα, όπως π.χ. απευθείας εμπόριο και απευθείας πτήσεις από την Τύμπου.

Γίνεται κατανοητό ότι το πρόβλημα επί της ουσίας δεν μπορεί να επιλυθεί μέσω Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, ιδιαίτερα αν αυτά ανατρέπουν τις κόκκινες γραμμές των δύο πλευρών, χωρίς να υπόσχονται και να οδηγούν σε συνολική λύση.

Τα Ηνωμένα Έθνη πάντως δεν εγκαταλείπουν, με την προσπάθειά τους αυτή τη στιγμή να εδράζεται σε δύο παραμέτρους:

1. Να πειστεί η τουρκική πλευρά να αποδεχτεί τη σύγκλιση μιας Τριμερούς αρχικά συνάντησης στη Λευκωσία, με σκοπό να τεθούν επί τάπητος κάποια διαδικαστικά θέματα. Διπλωματική πηγή ανέφερε στον «Πολίτη» ότι υπάρχουν πολλές πιθανότητες να πραγματοποιηθεί αυτή η συνάντηση, η οποία δεν εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τον Ερσίν Τατάρ, ο οποίος διά της άκομψης στάσης του μέχρι στιγμής φαίνεται να χάνει επικοινωνιακά το παιχνίδι από τον Νίκο Χριστοδουλίδη. Η Τουρκία αναμένεται ότι θα αποδεχτεί την Τριμερή για να μην φαίνεται ότι ο Τατάρ είναι η πλευρά που δεν συζητά, όπως κατήγγειλε την Παρασκεύη ο Μουσταφά Ακιντζί, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια αυτής της Τριμερούς θα υποχωρήσει από τη θέση της για κυριαρχική ισότητα.

2. Ήδη ετοιμάζονται κάποια κείμενα -σε περίπτωση πραγματοποίησης της Τριμερούς- τα οποία θα παρουσιαστούν ενώπιον των δύο ηγετών σε μια προσπάθεια να ικανοποιηθούν και οι δύο πλευρές, σε περίπτωση που ξεκινήσει η συζήτηση επί της ουσίας. Ο στόχος αυτής της πρότασης είναι απλός. Όποιος οδηγήσει τις διαπραγματεύσεις σε νέο αδιέξοδο, θα υποστεί τις συνέπειες. Ποιες είναι αυτές οι συνέπειες; Ότι το Κυπριακό ως πρόβλημα δεν θα είναι το ίδιο όπως ήταν πριν την έναρξη των διαπραγματεύσεων.

Η διαδικαστική πρόταση

Για να δοθεί μια απάντηση στα επιχειρήματα της τουρκικής πλευράς ότι οι Ε/Κ και το 2004 και το 2017 προσήλθαν στις διαπραγματεύσεις ως Κυπριακή Δημοκρατία και έφυγαν ως ΚΔ, ενώ οι Τουρκοκύπριοι προσήλθαν ως κοινότητα-ψευδοκράτος και έφυγαν ως ψευδοκράτος, έχουν γίνει σκέψεις να υποβληθεί στους δύο ηγέτες μια φόρμουλα, η οποία θα καταστήσει τον νέο γύρο συνομιλιών πιο αξιόπιστο από άλλες φορές. Την ίδια στιγμή, μέσω της φόρμουλας αυτής επιχειρείται να διαγραφεί οποιοδήποτε εκ των προτέρων διαπραγματευτικό πλειονέκτημα προς την τ/κ πλευρά. Όπως ανέφερε στον «Πολίτη» πηγή των Ηνωμένων Εθνών, η κ. Ολγκίν θα καταθέσει την έκθεσή της στο Κυπριακό στις 4 Ιουλίου 2024. Αν οι προσπάθειές της τελεσφορήσουν, τότε η αποστολή της θα επεκταθεί για ακόμα μερικούς μήνες. Η φόρμουλα συνίσταται σε τρία σημεία με κριτή και εγγυητή εφαρμογής τους τα Ηνωμένα Έθνη, σε συνεργασία με την ΕΕ αλλά και την υπόλοιπη διεθνή κοινότητα:

1. Αν οι Ελληνοκύπριοι μπουν σε ένα νέο γύρο διαπραγματεύσεων, αλλά με δική τους αναιτιολόγητη ευθύνη οι διαπραγματεύσεις αυτές δεν οδηγήσουν σε λύση, τότε η διεθνής κοινότητα, σε πρώτη φάση, θα άρει το οικονομικό και το αθλητικό εμπάργκο κατά των Τουρκοκυπρίων. Αυτό στην πράξη σημαίνει την έναρξη μιας σειράς συζητήσεων για το μέλλον των Τουρκοκυπρίων, όχι κατ' ανάγκη με όχημα τη ΔΔΟ.

2. Αν οι Τουρκοκύπριοι μπουν σε ένα νέο γύρο διαπραγματεύσεων, οδηγώντας τον με δική τους ευθύνη σε αδιέξοδο, τότε το Βαρώσι, με ταυτόχρονη επέκταση της νεκρής ζώνης, θα τεθεί υπό τον έλεγχο της Ουνφικύπ. Αυτό στην πράξη σημαίνει τερματισμό κάθε προσπάθειας αναβάθμισης ή και αναγνώρισης τ/κ κράτους, με το σημείο αυτό (σε σχέση με την παράδοση του Βαρωσιού) να είναι πιο σίγουρο ότι μπορεί να εφαρμοστεί.

3. Αν οι δυο πλευρές κριθούν συνυπεύθυνες στο αδιέξοδο, τότε η διαδικασία θα μπει σε αναμονή μέχρι την εκλογή νέων ηγεσιών των Ε/Κ και των Τ/Κ. Αυτό βέβαια θα μπορούσε να σημαίνει και πολλά άλλα πράγματα.

Σύμφωνα με πληροφορίες του «Πολίτη», υπάρχουν πολλές τέτοιες προτάσεις οι οποίες κυκλοφορούν σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, με πάρα πολλά από τα σημεία τους να είναι ήδη υπόψη και των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων.

Τα δημοψηφίσματα

Σκέψεις γίνονται και για τα δημοψηφίσματα σε περίπτωση που οι συνομιλίες καταλήξουν σε λύση η οποία πρέπει να επικυρωθεί από τις δύο πλευρές.

Κάποιοι υποστηρίζουν, με βάση και τη διεθνή εμπειρία, ότι μέσω των δημοψηφισμάτων οι λαοί δεν μπορούν να δώσουν λύσεις σε δύσκολα προβλήματα, αφού συνήθως παρασύρονται από τους λαϊκιστές, οπαδούς των εύκολων και απόλυτων προσεγγίσεων. Η καλύτερη και πιο υπεύθυνη προσέγγιση, σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές, «θα ήταν η συμφωνία της λύσης να επικυρωθεί από τους εκλελεγμένους αντιπροσώπους των δύο κοινοτήτων».

Υπάρχει και η σκέψη τα δημοψηφίσματα να μην διενεργηθούν άμεσα αλλά μετά από αρκετούς μήνες και εφόσον ένα μεγάλο μέρος της συμφωνίας υλοποιηθεί. Αυτή η μετάθεση θα βοηθήσει κυρίως τους Ελληνοκυπρίους να ψηφίσουν ΝΑΙ, αφού το κυρίαρχο επιχείρημα για το ΟΧΙ το 2004 ήταν ότι «οι Τουρκοκύπριοι τα παίρνουν όλα από την πρώτη μέρα της συμφωνίας, ενώ οι Ε/Κ πρέπει να περιμένουν μήνες και χρόνια για να γίνουν π.χ. κάποιες εδαφικές αναπροσαρμογές ή για να αποχωρήσουν τα τουρκικά κατοχικά στρατεύματα».