Το Μαρί του υπουργείου Δικαιοσύνης - Από τον Κόσιη στον Χαρτσιώτη: 27 χρόνια, 12 υπουργοί

Της Κατερίνας Ηλιάδη

kateliadi@politis-news.com

«Ειδικά προβλήματα (που πάντα υπήρχαν αλλά τώρα είναι ιδιαίτερα εμφανή, ιδιαίτερα στα μάτια των πολιτών) είναι ο λαϊκισμός, το 'πελατειακό σύστημα' με βάση το οποίο η σχέση των πολιτικών δεν είναι με ελεύθερους πολίτες αλλά με εκλιπαρούντες 'πελάτες' με τους οποίους γίνονται αθέμιτες συναλλαγές και δεσμεύσεις, η ισοπέδωση και η αναξιοκρατία σε πολλούς τομείς της δημόσιας υπηρεσίας στην οποία επικρατούν μικροπολιτικά, ευνοιοκρατικά και προσωποπαγή κριτήρια, οι τεράστιες καθυστερήσεις, η αναβλητικότητα και η αναποτελεσματικότητα στη λήψη αποφάσεων που αφορούν τον πολίτη, καθώς και η έλλειψη διαφάνειας σε πολλά θέματα. Από τη μία, ο πολίτης αισθάνεται ότι οι πλείστοι πολιτικοί εκπέμπουν έναν απλοποιημένο λόγο, και μάλιστα με στόμφο και σιγουριά, υποτιμώντας τη νοημοσύνη του και, από την άλλη, ο πολίτης βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα κράτος το οποίο φαίνεται να λειτουργεί για την προστασία κατοχυρωμένων συμφερόντων και του οποίου πρώτιστος σκοπός είναι η διευκόλυνση της ζωής των πολιτικών και των κρατικών αξιωματούχων. Φυσικά, δεν δικαιολογείται ισοπεδωτική κριτική. Υπάρχουν σοβαροί πολιτικοί και εξαίρετοι δημόσιοι λειτουργοί. Διερωτάται όμως κανείς αν αυτός πλέον είναι ο κανόνας ή η εξαίρεση [...]. Ο φαύλος κύκλος συνίσταται, σε μεγάλο βαθμό, στην αδιαφορία των εκάστοτε κρατούντων και σε κακοδιοίκηση, σε πολιτική ανευθυνότητα, στο ακατάπαυστο και εκνευριστικό φαινόμενο των συνεχών δηλώσεων, μονόπλευρων αντιλήψεων και απλουστευμένων πολιτικών αντιμετωπίσεων και φωνασκιών, κυρίως των πολιτικών και κομματικών παραγόντων επί κάθε θέματος, σε αυξανόμενη απόσταση μεταξύ λόγων και έργων, στη σχεδόν αγεφύρωτη πλέον απόσταση μεταξύ λόγων και δηλώσεων αφενός και της κοινής λογικής και πραγματικότητας αφετέρου, σε μειωμένη αντίληψη του καθήκοντος και επιλεκτική τήρηση της ηθικής και της νομιμότητας, σε συνεχή και ακατάπαυστη ενασχόληση των πλείστων παραγόντων του πολιτικού συστήματος με επικοινωνιακά τεχνάσματα, και στην επικέντρωση σχεδόν όλων όχι στην ουσία αλλά σε τακτικούς ελιγμούς που θα διατηρήσουν αλώβητα προνόμια και ωφελήματα». Απόσπασμα από το 643 σελίδων πόρισμα για το Μαρί που ετοίμασε η μονομελής ερευνητική επιτροπή, πρόεδρος της οποίας ήταν ο Πόλυς Πολυβίου (30 Σεπτεμβρίου 2011).

Μηδέν εις το πηλίκο

Το ορατό και αόρατο οργανωμένο έγκλημα και οι χρήσιμοι ηλίθιοι χούλιγκαν των ομάδων δεν είναι σημερινό φαινόμενο. Είναι τα κοντέινερ των κυβερνήσεων, τα οποία τοποθέτησαν μέσα σε γειτονιές του νησιού και τα ράντιζαν με το λάστιχο με την ελπίδα να εκραγούν στη θητεία του επόμενου υπουργού Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, και τελικά έσκασε η βόμβα στα χέρια του Χαρτσιώτη, ο οποίος καλείται να διαχειριστεί τις διαχρονικές παθογένειες ενός διεφθαρμένου και ανίκανου συστήματος. Από το 1997, όταν ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Γλαύκος Κληρίδης κάλεσε τον Νίκο Κόσιη να αναλάβει το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, γιατί ο υπόκοσμος είχε πάρει τα ηνία της χώρας -δολοφονίες, απόπειρες, βιασμοί, εκφοβισμοί, εμπρησμοί αυτοκινήτων κ.λπ. ήταν καθημερινή υπόθεση-, έχουν παρέλθει 27 χρόνια, έχουν περάσει από το εν λόγω υπουργείο 11 υπουργοί (συν ο νυν 12), και έχουμε αποτέλεσμα… μηδέν εις το πηλίκο. Από τις μεθόδους του Νίκου Κόσιη, του 17ου υπουργού Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι οποίες αποκαλύφθηκαν στο ευρύ κοινό από λάθος αστυνομικού, μέχρι τις δηλώσεις του μόλις 18 ημερών υπουργού Δικαιοσύνης, 28ου στη σειρά, Μάριου Χαρτσιώτη δεν φαίνεται να κύλησε πολύ νερό στ’ αυλάκι: ένοπλοι αστυνομικοί στα κέντρα των πόλεων, θα προσληφθούν ακόμα 500 αστυνομικοί, γνωρίζαμε δέκα μέρες πριν για τα επεισόδια στο Απόλλων - ΑΕΛ… Για την ιστορία, από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, στη μετά Αλέκου Ευαγγέλου υπουργία (31/5/1996-8/4/1997), πέρασαν οι Νίκος Κόσιης (9/4/1997-24/9/2002), Αλέκος Σιάμπος (26/9/2002-28/2/2003), Δώρος Θεοδώρου (1/3/2003-13/6/2006), Σοφοκλής Σοφοκλέους (13/6/2006-29/2/2008), Κύπρος Χρυσοστομίδης (29/2/2008-17/12/2008), Λουκάς Λουκά (22/12/2008-28/2/2013), Ιωνάς Νικολάου (1/3/2013-31/5/2019), Γιώργος Σαββίδης (31/5/2019-28/6/2020), Έμιλυ Γιολίτη (29/6/2020-17/6/2021), Στέφη Δράκου (18/6/2021-28/2/2013), Άννα Κουκκίδη-Προκοπίου (1/3/2023-8/1/2024) και Μάριος Χαρτσιώτης (10/1/2024- ). [Στοιχεία από την ιστοσελίδα του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως].

Ανατομία ενός «εγκλήματος»

Το οργανωμένο έγκλημα έχει δομή, έχει ιεραρχία, αρχηγό, υψηλόβαθμα μέλη με καθήκοντα, διεκπεραιωτές/«στρατούς», έχει διασυνδέσεις με μορφές εξουσίας (πολιτικούς, επιχειρηματίες, μέσα ενημέρωσης). Και έχει ως κατ’ επάγγελμα την τέλεση εγκλήματος. Σε έναν μικρό τόπο όπως είναι το νησί μας, που όλοι γνωριζόμαστε μεταξύ μας, και που μιλάμε τόσο πολύ ώστε τίποτε να μην μένει κρυφό, είναι απορίας άξιον γιατί τόσες πολλές εγκληματικές ενέργειες παραμένουν ανεξιχνίαστες και οι λίγοι χούλιγκαν ασύλληπτοι. Δύο νομικοί εγνωσμένου κύρους, με ειδίκευση στο Ποινικό Δίκαιο, οι Ηλίας Στεφάνου και Γιώργος Παπαϊωάννου, τοποθετήθηκαν δημοσίως την εβδομάδα που μας πέρασε για τον υπόκοσμο και την οπαδική βία, κάνοντας την ανατομία ενός «εγκλήματος» που λέγεται κομματοκρατία, αλλά και εισηγήσεις για αντιμετώπιση της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης. Οι δύο ποινικολόγοι μίλησαν στην Κάτια Σάββα (Alpha ενημέρωση, 24/1/2024). Σύμφωνα με τον κ. Στεφάνου, όταν έχεις οργανωμένη εγκληματικότητα δεν αρκούν τα αποσπασματικά μέτρα, απλώς αυτά ανακοινώνονται με στόχο να αλλάξει το κλίμα μετά από διάφορες ενέργειες που δημιουργούν ανασφάλεια στον κόσμο και μείωση της εμπιστοσύνης σε σχέση με την αστυνόμευση. «Όταν έχεις οργανωμένη εγκληματικότητα σημαίνει ότι ξέρεις ποιοι βρίσκονται πίσω από αυτήν, γι' αυτό απαιτούνται χρόνος, χρήμα, οργάνωση, στόχευση. Μόνο έτσι μπορείς να μιλάς για πάταξη. Πρέπει να υπάρξει συντονισμός μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων, όπως της Νομικής Υπηρεσίας, της Αστυνομίας, της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας. Και πρέπει να χρησιμοποιηθούν μέθοδοι του εξωτερικού», ανέφερε ο Ηλίας Στεφάνου.

Ξεχασιάρηδες οι βουλευτές;

Αναφορικά με τις τρύπες στις νομοθεσίες, ο ποινικολόγος έδωσε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: «Από τα τέλη του 2016 βγήκε απόφαση του δικαστηρίου της ΕΕ αναφορικά με το παράνομο της παρακράτησης όλων των τηλεπικοινωνιακών δεδομένων - πρέπει να υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια. Αφέθηκε, χωρίς να διορθωθεί η δική μας νομοθεσία και μέχρι σήμερα δεν έχουμε ακόμη κάνει έστω προσπάθεια τροποποίησης της κείμενης νομοθεσίας με κάποια κριτήρια, ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί». Το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, συνέχισε, δομήθηκε το 1950, και από τότε δεν έχει αλλάξει, μόνο προσθήκες γίνονται με νομοθεσίες, χωρίς κάποιος να ξεκινήσει να κάνει μια επιτροπή που να περιλαμβάνει τους πάντες. «Καταλαβαίνω ότι ο κόσμος θέλει άμεσα αποτελέσματα, αλλά επειδή αυτό που ζούμε σήμερα είναι απότοκο πολλών χρόνων, νεποτισμού και κομματοκρατίας κ.λπ, θέλει χρόνο για να δοθούν οι σωστές λύσεις. Μια επιτροπεία, που να ξεκινήσει από την ανάκριση μέχρι και τη φυλάκιση, για να δούμε ποια είναι τα κενά, και με συγκεκριμένο δομημένο χρόνο να υπάρχουν οι συγκεκριμένες λύσεις, οι οποίες θα δοθούν έτοιμες στην εκτελεστική εξουσία για να υιοθετηθούν. Διαφορετικά, αν θα κάνει μόνη της η Αστυνομία κάτι, η Νομική Υπηρεσία άλλως πως, δεν θα υπάρξει απάντηση στο οργανωμένο έγκλημα», συμπλήρωσε.

Πολιτικές παρεμβάσεις

«Εάν οι πολιτικοί σταματήσουν να εμπλέκονται με την Αστυνομία για σκοπούς προαγωγών, προσλήψεων, μεταθέσεων, το 50% του προβλήματος θα λυθεί. Εάν η Αστυνομία αφεθεί να λειτουργήσει χωρίς πολιτικά κριτήρια, αλλά μόνο με αστυνομικά, τότε θα δούμε διαφορά. Όταν ο αστυνομικός ο οποίος δεν είναι διεφθαρμένος, δεν έχει μέσο, βλέπει αυτόν που έχει μέσο να ανελίσσεται, να λαμβάνει υψηλές θέσεις, και αυτός μένει εκεί που είναι, δεν θα βάλει το κεφάλι του κάτω για να εξιχνιάσει το έγκλημα. Και από την άλλη, αυτός που ανεβαίνει και φθάνει σε κάποιες θέσεις, όταν έρθει η τρικυμία, δεν θα μπορεί να την αντιμετωπίσει διότι ακριβώς δεν έχει την αναγκαία εκπαίδευση», επεσήμανε ο κ. Στεφάνου, ο οποίος θεωρεί ότι πρέπει να γίνει τροποποίηση του Συντάγματος ώστε να μπορεί να γίνει περιορισμένη και κατ’ εξαίρεση πρόσληψη αστυνομικών από Ελλάδα, Συρία, Κίνα και άλλων εθνοτήτων, ώστε να μιλούν τη γλώσσα και να ξέρουν τη νοοτροπία των ξενόφερτων εγκληματικών στοιχείων, για να μπορούν να διεισδύουν σε αυτές τις ομάδες είτε ως υπό κάλυψη αστυνομικοί είτε για να συλλέγουν πληροφορίες.

Έγκλημα και ατιμωρησία

Ο κ. Στεφάνου, ο οποίος ανέλαβε (18/1/2024) σύμβουλος της Επιτροπής Δεοντολογίας και Προστασίας του Αθλητισμού, μιλώντας στον «Πολίτη», ανέφερε ότι έχουμε μια Αστυνομία ημετέρων, κόμματα έχουν τους αστυνομικούς τους και αστυνομικοί έχουν το κόμμα τους. «Δεν μπορείς τώρα, από τη μια μέρα στην άλλη, μετά από χρόνια κομματοκρατίας, ημετεροκρατίας, να διορθωθούν τα προβλήματα ούτε με περιπολίες ούτε με κάποια μέτρα. Θέλει όλο το σύστημα αναδόμηση και δεν αφορά μόνο την Αστυνομία το πρόβλημα. Για παράδειγμα, ο ρόλος της Νομικής Υπηρεσίας είναι κομβικός, γιατί καθοδηγεί την Αστυνομία για τις έρευνες και εκπροσωπεί την κοινωνία στα δικαστήρια, είναι ο σύνδεσμος με τα δικαστήρια. Δεν είναι νομικοί οι αστυνομικοί», εξήγησε, προσθέτοντας ότι κάποιος που είναι σε θέση κλειδί μπορεί να κάνει πολύ καλά τη δουλειά του αλλά οι υπόλοιποι όχι - εννοώντας προφανώς… διότι είτε είναι ανίκανοι είτε είναι πιασμένοι. «Πρέπει όλο το σύστημα να βελτιωθεί, αλλά αυτό δεν δίνει ψήφους στους πολιτικούς, δεν τους δίνει όφελος, πλεονέκτημα, δεν είναι ελκυστικό πακέτο, ενώ αυτό είναι που θα τους δώσει πραγματικό κύρος αύριο», συμπλήρωσε, βάζοντας στη συζήτηση και το θέμα της αυστηρής τιμωρίας. «Δεν υπάρχει πραγματική και παραδειγματική τιμωρία», είπε, υπενθυμίζοντας πως πριν από μερικά χρόνια η Βουλή άλλαξε τον περί Φυλακών Νόμο και τώρα ένας φυλακισμένος μπορεί να κάνει αίτηση αποφυλάκισης στο 50% της υποτιθέμενης έκτισης της ποινής (είναι και το 25% μείωση της ποινής λόγω καλής διαγωγής και 25% μείωση της ποινής π.χ. μετά από προεδρικές εκλογές και πάει λέγοντας). Ο Ηλίας Στεφάνου συμμετείχε και στη διερεύνηση της τραγωδίας στο Μαρί.

Τα ζώα μου αργά

Από την πλευρά του, ο Γιώργος Παπαϊωάννου επεσήμανε πως εκ του αποτελέσματος υπάρχει πρόβλημα. «Και δεν ξέρω, σε όλα αυτά τα χρόνια εάν έχει γίνει μια σωστή αυτοκριτική. Δηλαδή, πού έχει πάει λάθος η εξιχνίαση των αδικημάτων [...]. Κι ενώ υπάρχει μια νομοθεσία από το 2020, που ήταν πολύ σημαντική ως προς το ζήτημα των παρακολουθήσεων, ακόμη δεν έχει εφαρμοστεί στην πράξη, διότι δεν έχουν ξεπεραστεί κάποιες τεχνικές δυσκολίες, όπως είναι η σύνδεση των συστημάτων της Αστυνομίας με το δίκτυο των τηλεπικοινωνιακών οργανισμών. Αυτό είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό κομμάτι, επειδή γνωρίζουμε σε έναν μικρό τόπο ποιες είναι οι λεγόμενες περιορισμένες ηγετικές ομάδες, θα έπρεπε να δούμε γιατί αποτύχαμε να διεισδύσουμε σε αυτόν τον χώρο. Διότι, διεισδύοντας σε αυτόν τον χώρο είτε με συνεργάτες είτε με υπό κάλυψη αστυνομικούς, σημαίνει ότι γνωρίζεις τι θα γίνει, σημαίνει ότι μπορείς να θέσεις το θέμα των παρακολουθήσεων», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Παπαϊωάννου, τονίζοντας παράλληλα, πως δυστυχώς πλέον το θέμα δεν είναι μόνο σε ημεδαπό επίπεδο, αλλά διεισδύσουν στο οργανωμένο έγκλημα και ξένοι, όπως Σύροι και άλλων εθνοτήτων εγκληματίες. «Το βέβαιο είναι ότι η εμπιστοσύνη του κόσμου έχει κλονιστεί και εναπόκειται στην Αστυνομία, στις διωκτικές αρχές, να δουν πώς εμπράκτως και όχι μόνο μέσα από δηλώσεις και εξαγγελία μέτρων μπορούν να αποκαταστήσουν αυτήν την εμπιστοσύνη. Θα δώσουμε πίστωση χρόνου, δίνουμε πίστωση χρόνου, αλλά ο καιρός περνάει και κάθε πέρσι δυστυχώς και καλύτερα [...]. Είναι πολύ αργά τα αντανακλαστικά της πολιτείας», πρόσθεσε.

Όχι σπασμωδικές κινήσεις

«Οι παθογένειες της Αστυνομίας, λόγω κομματικών παρεμβάσεων ή λόγω του ότι δεν ήταν πάντοτε αδιάβλητες οι εξετάσεις τις οποίες περνούσαν οι αστυνομικοί, είναι εκεί [...]. Έχω διαβάσει στατιστικές, και ανά 100.000 κόσμο δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι χαμηλό το ποσοστό των αστυνομικών που έχουν προσληφθεί (στην Κύπρο). Δεν ξέρω κατά πόσον έχει γίνει μια σωστή και εποικοδομητική μελέτη για το πώς αξιοποιείται το υφιστάμενο προσωπικό και ο καθένας να είναι σε κάποιο πόστο στο οποίο να μπορεί να αποδώσει και να επιτύχει. Ύστερα βλέπω πολλά άτομα τα οποία είναι μονίμως στο ίδιο πόστο και στο τέλος αν τους μετακινήσεις δεν θα μπορούν να αντεπεξέλθουν και να κάνουν οτιδήποτε άλλο», είπε ο κ. Παπαϊωάννου, σημειώνοντας ταυτόχρονα πως δεν πρέπει να αντιδρούν σπασμωδικά το κράτος, η πολιτεία, υπό το φως της πίεσης της κοινής γνώμης. «Για μένα ήταν πρωτάκουστο ότι έγινε σύλληψη ενός ατόμου που δεν ήταν καν στο γήπεδο. Ήταν γκάφα ολκής και πρέπει να το παραδεχτούμε. Και όλα τα προβλήματα πρέπει να αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο της αρχής της αναλογικότητας. Τι θα πει ότι επειδή εγώ ως κράτος δεν μπορώ να ελέγξω 5-10 άτομα στην κερκίδα απαγορεύω ως ΚΟΠ τη μετακίνηση των φιλάθλων στα εκτός έδρας παιχνίδια. Για μένα αυτά είναι πρωτάκουστα και πρέπει να δούμε άλλες χώρες [...]. Για παράδειγμα, η Αγγλία πώς έχει κατορθώσει να λύσει αυτό το πρόβλημα», συμπλήρωσε.

Γιατί να παραιτηθώ;

Σε εκτεταμένες δηλώσεις του ο Αρχηγός Αστυνομίας Στέλιος Παπαθεοδώρου (25/1/2024), μετά το φιάσκο του επιχειρησιακού πλάνου στον αγώνα Απόλλων - ΑΕΛ στο «Αλφαμέγα» (24/1/2024), παραδέχθηκε ότι η Αστυνομία είχε από μέρες πληροφορίες για εκτεταμένα επεισόδια, και παρά το ότι ο αγώνας δεν άρχισε ποτέ, και τραυματίστηκαν ένα παιδί και μια γυναίκα που ήταν στις κερκίδες, «η Αστυνομία αντεπεξήλθε επαρκώς στα καθήκοντά της»! Και επέρριψε ευθύνες για την είσοδο στο στάδιο κροτίδων, φωτοβολίδων κ.λπ., σε παράγοντες ή/και πρόσωπα που έχουν να κάνουν με το γήπεδο. Σε ερώτηση δημοσιογράφου δε, εάν προτίθεται να παραιτηθεί και αν έχει ευθύνες, απάντησε ότι «ως Αστυνομία κάνουμε το καλύτερο δυνατόν για να μπορέσει αυτός ο τόπος να έχει ασφάλεια», και ξεκαθάρισε ότι δεν σκέφτηκε να παραιτηθεί. Η Αστυνομία είχε ετοιμάσει επιχειρησιακό πλάνο με 340 μέλη εντός γηπέδου και 60 για την αστυνόμευση της πόλης της Λεμεσού. Και από τα προγκρόμ εναντίον μεταναστών, του περασμένου Σεπτεμβρίου, μέχρι την «επιτυχία» της Αστυνομίας στο «Αλφαμέγα» μεσολάβησαν δολοφονίες, απόπειρες φόνου, εμπρησμοί αυτοκινήτων (αστυνομικού, δημόσιου κατήγορου κ.ά.) χωρίς να κουνηθεί κανείς από τη θέση του από την ηγεσία της Αστυνομίας. Πριν από μερικά χρόνια, λίγες εβδομάδες μετά που ανέλαβε καθήκοντα ένας ορεξάτος και καθαρός τοπικός άρχοντας, από τους πολύ επιτυχημένους σήμερα, από τις πρώτες του πολιτικές πράξεις ήταν να φροντίσει να γίνει γνωστό ότι πέρασε και συλλυπήθηκε την οικογένεια γνωστού «επιχειρηματία» του δήμου του ο οποίος είχε αποβιώσει. Στην ερώτηση «γιατί εσύ αυτό το πράγμα», η απάντηση -μετά την έκπληξη «μα τι ρωτάς τώρα»- ήταν πως «δεν γινόταν να απουσιάζει», ο μακαρίτης ήταν… επιφανής δημότης του. This is Cyprus!