Η Πύλα και οι πύλες της επανένωσης 

Τελικά η Πύλα δεν μπορεί να αποτελέσει την πύλη για κάτι καλύτερο στο Κυπριακό. Ούτε να αποτελέσει προηγούμενο για το Βαρώσι, όπως υπολόγιζαν κάποιοι, πολύ περισσότερο να ανοίξει δρόμους για λύση του προβλήματος. Στην κατάσταση που βρισκόμαστε σήμερα, ούτε οδόφραγμα δεν μπορούμε να ανοίξουμε. Το 2003 είχαμε άνοιγμα των οδοφραγμάτων. Θα μπορούσαν να αποτελέσουν τις πύλες της επανένωσης. Για πρώτη φορά από το 1974 Ε/Κ και Τ/Κ συναντήθηκαν, στο πλαίσιο έστω μια ελεγχόμενης διακίνησης από νότο προς βορρά και τανάπαλιν. Η αρχική επαφή προκάλεσε ευφορία. Φίλοι από τα παλιά ξανασυναντήθηκαν, Ε/Κ και Τ/Κ ιδιοκτήτες γης είδαν το μεγαλύτερο μέρος των περιουσιών του εντελώς απείρακτο, η προσδοκία της κοινής συνύπαρξης εντός της ΕΕ δημιούργησε βάσιμες ελπίδες. Ήρθαν τα σχέδια του 2004 και του 2017. Εις μάτην. Ο Ακιντζί έφυγε, ο Αναστασιάδης πασιχαρής επανεκλέγηκε το 2018, με το Κυπριακό να επιστρέφει στα γνωστά: Επίρριψη ευθυνών, επανάληψη αδιέξοδων ιστορικών αφηγημάτων, στερεότυπα, φόβος και προκατάληψη.

Η Πύλα

Η συμφωνία της Πύλας δεν μπορεί να προχωρήσει λόγω της απληστίας της ηγεσίας των Τουρκοκυπρίων που αισθάνεται ασφαλής να διεκδικεί τα πάντα επειδή έχει πίσω της μια στρατιά από Μεχμετζίκ. Βασικά, ο κ. Ερτουγρούλογλου θεωρεί ως ιδιοκτησία του όλο το πλατό της Πύλας, το οποίο αποτελεί στην ουσία νεκρή ζώνη. Το 1974 οι ηττημένοι Ε/Κ έδωσαν Μαndated authority στην Unficyp για να ασκεί την ειρηνευτική της αποστολή στην περιοχή. Τα στρατεύματα κατοχής δεν σεβάστηκαν το status quo και ύψωσαν παράνομα φυλάκια πάνω από το χωριό. Από κάπου εδώ ξεκινούν και οι αναλύσεις των στρατηγών. Οι Τούρκοι θεωρούν ότι από το πλατό της Πύλας ελέγχουν τον δρόμο προς τη Λάρνακα, οι Ελληνοκύπριοι πιστεύουν ότι μέσω των στενών της Πύλας τα τουρκικά τανκς θα κινηθούν προς Κόρνο και θα αποκόψουν τον δρόμο Λεμεσού -Λευκωσίας. Πρόκειται μάλλον για μη σοβαρές -υπό τις συνθήκες- προσεγγίσεις κάποιων στρατιωτικών, οι οποίοι ένθεν και ένθεν του οδοφράγματος θεωρούν ότι το πλατό της Πύλας είναι ο στρατιωτικός ομφαλός της γης και βεβαίως της Κύπρου. Ούτε ο πιο φανατικός Ελληνοκύπριος πολιτικός δεν σκέφτεται προς αυτή την κατεύθυνση και μιλούμε για τον βουλευτή του ΔΗΚΟ Ζαχαρία Κουλία. Ο οποίος καταγγέλθηκε από τους Ε/Κ στρατιωτικούς διοικητές της περιοχής ότι έκτισε επαύλεις μπαζώνοντας την αντιαρματική τάφρο της Εθνικής Φρουράς που αποτελούσε την πρώτη γραμμή άμυνας. Την ίδια στιγμή, εντός της νεκρής ζώνης κτίστηκε το Πανεπιστήμιο Uclan από τους Ε/Κ, ενώ μόλις υπεγράφη η συμφωνία του Κόλιν Στιούαρτ με τις δύο πλευρές, η ε/κ πλευρά πήρε δύο χαλίτικα τεμάχια για να κόψει 54 οικόπεδα στη νεκρή ζώνη, δίπλα ακριβώς από το τουρκικό φυλάκιο. Στην Πύλα, με λίγα λόγια, όπως και σε ολόκληρη τη γραμμή αντιπαράθεσης και ακόμα στη συζήτηση του Κυπριακού, περισσεύει η έλλειψη εμπιστοσύνης. Προέχουν οι εξυπνάδες!

Τι κάνουμε;

Με βάση αυτή τη νοοτροπία και κυρίως τα δεδομένα ενώπιόν τους, και οι Ε/Κ και οι Τ/Κ έχουν και μπορούν να βρουν ακόμα περισσότερους λόγους να μην συνομιλούν, να διαμαρτύρονται και να κατηγορούν ο ένας τον άλλο.

Στην πραγματικότητα αυτό, όπως διαφάνηκε πλέον τα τελευταία 20 χρόνια, δεν ευνοεί κανέναν ιθαγενή της νήσου Κύπρου. Η παραμονή στο status quo ευνοεί την Τουρκία που το ελέγχει. Η εκκρεμότητα του Κυπριακού και η γεωπολιτική ρευστότητα δεν επιτρέπει στους Ε/Κ να αισθανθούν ασφαλείς, επιπλέον, το υψηλό ρίσκο ασφαλείας δεν προσελκύει στη χώρα σοβαρούς επενδυτές, με αποτέλεσμα η Κύπρος να καταντήσει καταφύγιο απατεώνων. Οι Τουρκοκύπριοι από την άλλη εξαφανίζονται ως κοινότητα με ιδιαίτερα κυπριακά χαρακτηριστικά και ταυτόχρονα χάνουν κάθε δυνατότητα να ενταχθούν πλήρως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κάτι που θα μπορούσε να τους απογειώσει οικονομικά και να τους στηρίξει πολιτικά και κοινωνικά. Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης εδώ και μήνες ζητά διορισμό απεσταλμένου του Γενικού Γραμματέα των ΗΕ και έναρξη διαπραγματεύσεων από εκεί που έμειναν το 2017. Με αυτή τη θέση, θεωρεί προφανώς ότι μπορεί να παραγνωρίσει την τουρκική θέση που ζητά αναγνώριση της κυριαρχικής ισότητας των Τουρκοκυπρίων πριν επανεκκινήσουν οι συνομιλίες. Εκ των πραγμάτων φαίνεται ότι δεν μπορεί. Τα Ηνωμένα Έθνη δεν προχωρούν σε διορισμό απεσταλμένου, διότι για πρώτη φορά χρειάζονται την έγκριση της τ/κ κοινότητας, την οποία δεν δίνει. Αυτό δεν συνιστά αναγνώριση από τον ΟΗΕ κάποιας «κυριαρχικής ισότητας» των Τουρκοκυπρίων; Το πιο ουσιαστικό βεβαίως είναι οι όροι εντολής του απεσταλμένου. Όπως μας έχει λεχθεί, δεν θα έρθει να διερευνήσει αν οι συνομιλίες μπορούν να επαναρχίσουν απ' εκεί που έμειναν, όπως ζητά ο κ. Χριστοδουλίδης, αλλά αν υπάρχει έδαφος, με βάση τις θέσεις των δύο πλευρών, για έναρξη διαπραγματεύσεων.

Το ζητούμενο

Ποιοι, εν ολίγοις, θα είναι οι όροι εντολής του νέου απεσταλμένου στο Κυπριακό, αν τελικά η τουρκοκυπριακή πλευρά συγκατανεύσει στον διορισμό του; Πρακτικά ομιλούντες, πρέπει να διερευνήσει αν υπάρχει έδαφος οι δύο πλευρές να προσέλθουν σε συνομιλίες έχοντας στο τραπέζι την τ/κ θέση περί κυριαρχικής ισότητας και τη θέση περί πολιτικής ισότητας όπως αυτή παρουσιάστηκε στο πλαίσιο Γκουτέρες. Τι σημαίνει αυτό στη διάρκεια ενός τελικού γύρου συνομιλιών στο Κυπριακό που όλοι κερδίζουν; Ότι δεν θα πάμε να ξεκινήσουμε διαπραγματεύσεις ακριβώς απ' εκεί που μείναμε, ούτε βέβαια θα αναγνωρίσουμε τ/κ κρατίδιο ως προϋπόθεση για συνομιλίες. Όταν ο κ. Χριστοδουλίδης ζητά επανέναρξη διαπραγματεύσεων, εννοεί προφανώς χωρίς χρονοδιαγράμματα και επιδιαιτησίες, με βάση τις αποφάσεις και τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών. Όλα αυτά βεβαίως ξεπεράστηκαν στο Κραν Μοντανά, αφού φτάσαμε στο τελευταίο μίλι των διαπραγματεύσεων. Όταν ο κ. Τατάρ υποστηρίζει ότι οι διαπραγματεύσεις θα γίνουν μεταξύ δύο ίσων κρατών, αυτό δεν μπορεί να ισχύσει αφού αλλάζει τη βάση συνομιλιών και κυρίως διότι ο Γενικός Γραμματέας δεν έχει τέτοια εντολή από το Συμβούλιο Ασφαλείας.

Η μεγάλη εικόνα

Με λίγα λόγια, αυτό που θα πρέπει να αποφύγουμε, είναι η καταφυγή σε νομικισμούς και ανούσιες συζητήσεις. Εδώ και δεκαετίες στην Κύπρο αναζητούμε πολιτική λύση. Μόνο μέσω μιας πολιτικής λύσης μπορούμε να αντιμετωπίσουμε συνολικά τα προβλήματά μας. Όσο κατακερματίζουμε το πρόβλημα συζητώντας πότε για την Πύλα, πότε για το Βαρώσι και πότε για τα Στροβίλια, δεν υπάρχει καμιά πιθανότητα να βρούμε λύσεις. Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη ότι μια πολιτική λύση δεν μπορεί να εγκλωβίζει καμιά κοινότητα σε ένα καταναγκαστικό συνταγματικό πλαίσιο όπως συνέβη το 1960. Η ένταξη και η λειτουργία σε μια Ομοσπονδία πρέπει να είναι προϊόν ελεύθερης βούλησης. Θα πρέπει να παραπέμπει αυτονόητα σε κοινές δράσεις και σε κοινά συμφέροντα. Η μεγάλη εικόνα, η πίστη στη δημιουργία μιας νέας και ευημερούσας Κύπρου, θα παρακάμψει ενδοιασμούς και φόβους.