Αναζήτηση ευθυνών στη Βουλή για την μεταχείριση του Κώστα Παπακώστα

Κάτω από το μικροσκόπιο της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής θα τεθεί, την ερχόμενη Δευτέρα, η απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας με την οποία καταδικάστηκε η Κυπριακή Δημοκρατία σε σχέση με την παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων του πρώην υπουργού Άμυνας Κώστα Παπακώστα κατά την περίοδο που εξέτιε την ποινή φυλάκισης του στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας. Οι οικείοι του Κώστα Παπακώστα θεωρούν ότι συνέβαλε στον θάνατό του η μεταχείριση που έτυχε στο νοσοκομείο Λευκωσίας όπου και απεβίωσε. Στο ΑΚΕΛ αποδίδουν τη μεταχείριση που έτυχε ο Κώστας Παπακώστας στο γεγονός ότι, ήταν στέλεχος του κόμματος. Τρεις φορές αιτήθηκε απονομή χάριτος λόγω των σοβαρών προβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε από τον τέως Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη και τον τέως Γενικό Εισαγγελέα Κώστα Κληρίδη χωρίς, όμως, αποτέλεσμα. Η πρώτη αίτηση απορρίφθηκε με το επιχείρημα ότι εκκρεμούσε η εκδίκαση της έφεσής του ενώ για τα άλλα δύο αιτήματα που υπέβαλε, δεν έλαβε απαντήσεις.

Ο Κώστας Παπακώστας διετέλεσε βουλευτής του ΑΚΕΛ για 10 χρόνια και υπουργός Άμυνας επί διακυβέρνησης Χριστόφια. Παραιτήθηκε από τη θέση του υπουργού, αναλαμβάνοντας την πολιτική ευθύνη για την έκρηξη στη Ναυτική Βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» στο Μαρί στις 11/7/2011. Η έκρηξη άφησε πίσω της 13 νεκρούς, 62 τραυματίες και ζημιές δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ.

Το θέμα ενεγράφη προς αυτεπάγγελτη εξέταση έπειτα από εισήγηση των βουλευτών του ΑΚΕΛ κ. Ειρήνης Χαραλαμπίδου, Γιώργου Κουκουμά και Άριστου Δαμιανού. Στη συνεδρία της ερχόμενης Δευτέρας κλήθηκαν να συμμετάσχουν, μεταξύ άλλων, ο γιος του Κώστα Παπακώστα, Νικόλας, και η τέως διευθύντρια των Φυλακών κ. Άννα Αριστοτέλους.

Χαραλαμπίδου: Λήψη διορθωτικών μέτρων

Ερωτηθείσα χθες από τον «Π» για τους λόγους που ενεγράφη προς συζήτηση η περίπτωση του Κώστα Παπακώστα, η πρόεδρος της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κ. Ειρήνη Χαραλαμπίδου απάντησε επί λέξει: «Η επιτροπή εξετάζει αποφάσεις του ΕΔΑΔ που είναι καταδικαστικές για την Κυπριακή Δημοκρατία σε σχέση με παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτή τη φορά έχουμε μια καταδικαστική απόφαση από το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας που εκδόθηκε στις 31/5/2023. Ως εκ τούτου ενεγράφη άμεσα το θέμα για συζήτηση στις 12/6/2023 με δική μου πρωτοβουλία. Η επιτροπή έχει εγγράψει και συζητήσει σε αριθμό συνεδριάσεών της το θέμα των συνθηκών κράτησης φυλακισμένων στις Κεντρικές Φυλακές. Είναι αυτονόητο ότι, καταδικάζοντας κάποιον δεν σημαίνει ότι η Πολιτεία έχει δικαίωμα να παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματά του ή να του στερεί το δικαίωμα σε ενδεδειγμένη θεραπεία. Θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι, κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί σε κανέναν άλλο κρατούμενο και ότι οι συστάσεις του δικαστηρίου θα οδηγήσουν σε διορθωτικά μέτρα».

Η καταδίκη και η φυλάκιση

Με απόφαση του Κακουργιοδικείου Λάρνακας, ημερομηνίας 9/7/2013, ο Κώστας Παπακώστας κρίθηκε ποινικά υπεύθυνος σε σχέση με τη φονική έκρηξη στο Μαρί. Κατ' ακολουθία της καταδίκης, στις 2/8/2013 του επιβλήθηκαν συντρέχουσες ποινές φυλάκισης πέντε ετών σε 13 κατηγορίες. Κατά το στάδιο επιβολής της ποινής, η υγεία του αποβιώσαντα ήταν βεβαρημένη. Στην απόφασή του κατά την επιβολή της ποινής, το Κακουργιοδικείο Λάρνακας αναγνώρισε ότι η κατάσταση της υγείας του Κ. Παπακώστα ήταν όντως σοβαρή. Έκρινε, ωστόσο, ότι η αρμόζουσα ποινή υπό τις περιστάσεις που θα έπρεπε να του επιβληθεί ήταν αυτή της ποινής φυλάκισης.

Στις 9/7/2013, ημερομηνία καταδίκης του, ο Παπακώστας μεταφέρθηκε στο Αρεταίειο Νοσοκομείο με υψηλή αρτηριακή πίεση και έντονο οπισθοστερνικό πόνο με επέκταση στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Μετά τη διενέργεια διαφόρων εξετάσεων αποφασίστηκε η εισαγωγή του στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας όπου και νοσηλευόταν φρουρούμενος μέχρι τις 21/9/2015 που απεβίωσε.

Οι καταγγελίες της οικογένειας

Στην αγωγή που καταχώρισαν οι οικείοι του Κώστα Παπακώστα εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας αξίωναν και τιμωρητικές αποζημιώσεις, υποστηρίζοντας τα εξής:

• Η κατάσταση της υγείας του αποβιώσαντα επιδεινώθηκε εξαιτίας, μεταξύ άλλων, της φυλάκισης και του εγκλεισμού του σε δωμάτιο του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας χωρίς να του δίδεται το δικαίωμα να ασκείται και να περπατά. Το δε δικαίωμα για αυλισμό του δόθηκε μόλις στις 27/4/2015 και τούτο χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι συστάσεις του Ιατροσυμβουλίου ως προς τη διάρκεια του αυλισμού.
• Το αίτημα του αποβιώσαντα για μετάβασή του σε ιατρικό κέντρο στην Αθήνα για εξειδικευμένες εξετάσεις δεν έγινε δεκτό από την Κυπριακή Δημοκρατία.
• Ο αποβιώσας αποτάθηκε τρεις φορές για απονομή χάριτος στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας και τον βοηθό Γενικό Εισαγγελέα και με την εξαίρεση του πρώτου αιτήματος, τα άλλα δύο παρέμειναν αναπάντητα.
• Δεν δόθηκε στον αποβιώσαντα το δικαίωμα άσκησης των θρησκευτικών του καθηκόντων. Ούτε του δόθηκε το δικαίωμα να παραστεί στο μνημόσυνο της θυγατέρας του.
• Το αίτημα του αποβιώσαντα για ένταξή του στην Ανοικτή Φυλακή όπως και η αίτησή του για 24ωρη άδεια εξόδου ημερομηνίας 1/9/2015 και 18/9/2015 δεν απαντήθηκαν από τη Διεύθυνση των Κεντρικών Φυλακών.
• Λόγω των προαναφερόμενων συνθηκών κράτησης αλλά και της άρνησης και/ή αδυναμίας της Κυπριακής Δημοκρατίας να λάβει τα δέοντα μέτρα, η κατάσταση της υγείας του αποβιώσαντα επιδεινώθηκε με αποτέλεσμα τον θάνατό του.

Η θέση της Δημοκρατίας

Η υπεράσπιση της Κυπριακής Δημοκρατίας από τη Νομική Υπηρεσία στηρίχθηκε στα εξής σημεία:

• Ο θάνατος του Κώστα Παπακώστα δεν επήλθε λόγω των συνθηκών κράτησης του στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας και της μεταχείρισής του από το Τμήμα Φυλακών, ούτε τα αρμόδια όργανα της Δημοκρατίας συνέτειναν με οποιοδήποτε τρόπο στον θάνατό του.
• Ο αποβιώσας εξέτιε την ποινή του στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας κατόπιν δικού του αιτήματος και συγκατάθεσης αλλά και σύμφωνα με τις απόψεις των γιατρών που τον παρακολουθούσαν ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε. Η δε θεραπεία και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που παρεχόταν σε αυτόν ήταν η ενδεδειγμένη και δέουσα υπό τις περιστάσεις.
• Η απόφαση για απονομή χάρης στον αποβιώσαντα αποτελεί συνταγματική εξουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, μη δυνάμενη να ελεγχθεί από το δικαστήριο με βάση το Σύνταγμα.
• Η Δημοκρατία αρνήθηκε ότι δεν παραχωρήθηκε στον αποβιώσαντα η ευχέρεια να ασκείται και να περπατά και ότι η όποια επιδείνωση της υγείας του δυνατόν να προήλθε συνεπεία τούτου. Αντιθέτως, η Νομική Υπηρεσία υποστήριξε ότι, ο Κώστας Παπακώστας περπατούσε στους διαδρόμους του νοσοκομείου σύμφωνα με τα δεδομένα της κατάστασης της υγείας του και τις κατά καιρούς εκθέσεις του Ιατροσυμβουλίου. Μόλις δε λήφθηκε γνωμάτευση του Ιατροσυμβουλίου με σύσταση όπως επιτραπεί ο αυλισμός, τούτο επιτράπηκε.
• Αναφορικά με το αίτημα του αποβιώσαντα για να παραστεί στο μνημόσυνο της θυγατέρας του, η αρμόδια επιτροπή αξιολογώντας το αίτημα αφού έλαβε υπόψη θέματα ασφάλειας, έκρινε ορθό όπως του παραχωρηθεί άδεια έξι ωρών με συνοδεία, κάτι που ο αποβιώσας απέρριψε.
• Η Δημοκρατία απέρριψε και τις αιτιάσεις της οικογένειας Παπακώστα περί δικαιώματος του αποβιώσαντα να ενταχθεί στην Ανοικτή Φυλακή. Το πρώτο αίτημα του εξετάστηκε και αυτός ενημερώθηκε σχετικά, ενώ το επόμενο αίτημα, αν και ήταν προγραμματισμένο να εξεταστεί, κατέστη άνευ αντικειμένου καθώς ο Κώστας Παπακώστας απεβίωσε στο μεσοδιάστημα.

Οι αποζημιώσεις των €20.000

Η πρόεδρος του Επαρχιακού Δικαστηρίου κ. Γεωργία Πετάση-Κορφιώτου εξέδωσε την πολυσέλιδη απόφασή της στις 31/5/2023, καταλήγοντας με τα εξής: «Στην υπό κρίση περίπτωση, ο αποβιώσας ήταν έγκλειστος στο δωμάτιο του νοσοκομείου για την περίοδο 9/7/2013 - 27/4/2015 χωρίς καθόλου δικαίωμα εξόδου στο φυσικό περιβάλλον. Κατά δε την περίοδο Νοεμβρίου 2014 μέχρι τον θάνατό του, ο αποβιώσας αποστερήθηκε του δικαιώματός του να τύχει της δέουσας ιατρικής φροντίδας. Με τούτα ως δεδομένα και λαμβάνοντας υπόψη την περίοδο κατά την οποία αποστερήθηκε του δικαιώματος αυτού, το ότι από την πλευρά του αποβιώσαντα γίνονταν αιτήματα προς τον σκοπό αυτό προς τα αρμόδια όργανα, καθώς επίσης ότι ως αποτέλεσμα της μη παραχώρησης του δικαιώματος αυτού, η κατάσταση της υγείας του αποβιώσαντα επιδεινώθηκε, έστω σε απροσδιόριστο βαθμό, και με δεδομένες τις νομικές αρχές και τη νομολογία του ΕΔΑΔ, κρίνω ότι το ποσό των €20.000 είναι δίκαιη και εύλογη αποζημίωση του αποβιώσαντα».