Η πολυπλόκαμη Ακροδεξιά στην Κύπρο - Από το 1930 μέχρι το 2023, μια ιστορική διαδρομή

Η Ακροδεξιά στην Κύπρο, ως πολιτικό φαινόμενο, παρατηρείται μετά την εισαγωγή των πρώτων δημοκρατικών θεσμών από τους Άγγλους. Συγκεκριμένα, εμφανίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 1930 με την ίδρυση της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως από αδιάλλακτους ενωτικούς. Μια μυστική οργάνωση που ιδρύθηκε από σκληροπυρηνικούς της Δεξιάς, με στόχο την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ο ακραίος πολιτικός λόγος της οργάνωσης περιλάμβανε αναφορές για εχθρούς της πατρίδας, εννοώντας αυτούς που συμβιβάζονταν με οτιδήποτε λιγότερο από την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ακολούθησε η Ορθόδοξος Χριστιανική Ένωσις Νέων/Νεανίδων (ΟΧΕΝ) το 1947, η οποία είχε συντηρητικό χαρακτήρα και λειτούργησε ως φυτώριο αγωνιστών για την ΕΟΚΑ. Η παρουσία του Γρίβα στην Κύπρο και ο αρχηγικός του ρόλος στην ΕΟΚΑ είναι ακόμη ένα κεφάλαιο στην ιστορία της κυπριακής Ακροδεξιάς. Ο Γεώργιος Γρίβας ήταν ο αρχηγός της ακροδεξιάς, φιλομοναρχικής και αντικομμουνιστικής οργάνωσης «Χ» που είχε στρατιωτικό χαρακτήρα, ενώ υπάρχουν αναφορές για ορισμένους «Χίτες», οι οποίοι εμφανίστηκαν στη Λεμεσό προς τα τέλη της δεκαετίας του 1940. Η αδιαλλαξία και ο φανατισμός στο θέμα της ένωσης και ο αντικομμουνιστικός πολιτικός λόγος ήταν και συνεχίζουν να αποτελούν βασικά στοιχεία του ιδεολογικού χαρακτήρα της κυπριακής Ακροδεξιάς.

Ανεξαρτησία

Μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου, η Ακροδεξιά αφορούσε κυρίως τους λεγόμενους Γριβικούς και όλους όσοι παρέμειναν αδιάλλακτοι υποστηρικτές της ιδέας για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Αν και υπήρχαν και παραστρατιωτικές ομάδες και στην πλευρά των μακαριακών και ασκείτο πολιτική βία και από τις δύο πλευρές. Η ίδρυση του ΔΡΑΣΙΣ ΚΕΣ το 1967 από ομάδα Κυπρίων φοιτητών στην Αθήνα και της ΕΟΚΑ Β΄ το 1971 είναι δύο ακόμη σταθμοί στην ιστορία της κυπριακής Ακροδεξιάς. Πρόκειται για οργανώσεις που ιδρύθηκαν από Γριβικούς και αδιάλλακτους ενωτικούς. Μέσα σε όλες τις πιο πάνω ριζοσπαστικές οργανώσεις εντοπίζει κάποιος τις ιστορικές ρίζες της κυπριακής Ακροδεξιάς και τον υπερεθνικισμό ως το βασικότερο ιδεολογικό στοιχείο αυτού του ακραίου πολιτικού χώρου. Η ξενοφοβία και ο ρατσισμός, όπως εκφράζονται από τα σημερινά ακροδεξιά σχήματα και οργανώσεις, δεν είχαν ακόμη εμφανιστεί. Υπήρχε μονάχα ο εθνικός εχθρός, στον οποίο περιλάμβαναν και τους κομμουνιστές. Πέραν, δηλαδή, από τους Τούρκους και τους Τουρκοκύπριους.

Μετά την εισβολή

Η ίδρυση του ΔΗΣΥ το 1976 και η πολιτική στέγαση ακροδεξιών της ΕΟΚΑ Β΄ μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, δημιούργησε ένα κενό στον χώρο της κυπριακής Ακροδεξιάς που κάλυπταν σε ένα μεγάλο βαθμό οι οργανώσεις Κυπρίων φοιτητών όπως το ΔΡΑΣΙΣ ΚΕΣ στην Αθήνα και η ΠΕΟΦ, η οποία ιδρύθηκε το 1978 στη Θεσσαλονίκη. Ακροδεξιό κόμμα θεωρούνται και οι Νέοι Ορίζοντες που ιδρύθηκαν το 1996. Είναι και η χρονιά που δολοφονούνται οι Τάσος Ισαάκ και Σολωμός Σολωμού από ακραία στοιχεία της τουρκοκυπριακής κοινότητας και Τούρκους έποικους στο νησί. Η χρονιά που ριζοσπαστικοποιούνται οι μοτοσικλετιστές, αρκετοί από τους οποίους έχουν καταλήξει στον ακροδεξιό πολιτικό χώρο και συνεχίζουν μέχρι σήμερα να εκφράζουν υπερεθνικιστικές θέσεις και απόψεις.

Το 2004

Ο πιο καθοριστικός σταθμός στη σύγχρονη ιστορία της κυπριακής Ακροδεξιάς είναι το 2004. Το άκρως αρνητικό πολιτικό κλίμα και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα κατά την περίοδο του σχεδίου Ανάν και του δημοψηφίσματος, δημιούργησαν ευνοϊκό περιβάλλον για την εμφάνιση νέων ακροδεξιών στοιχείων στην ελληνοκυπριακή κοινότητα. Πρόσωπα που γαλουχήθηκαν ιδεολογικά στις τάξεις των αντι-ομοσπονδιακών φοιτητικών οργανώσεων ΔΡΑΣΙΣ ΚΕΣ και ΠΕΟΦ, εμφανίστηκαν σε συγκεντρώσεις κατά του σχεδίου Ανάν. Είναι η περίοδος της νομιμοποίησης του υπερεθνικιστικού και ακραίου πολιτικού λόγου. Ακολουθεί η διάσπαση του ΔΗΣΥ και η ίδρυση του ΕΥΡΩΚΟ το 2005, στο οποίο εντάσσονται και οι Νέοι Ορίζοντες του Νίκου Κουτσού. Το 2008 εμφανίζεται και επίσημα στην Κύπρο, ως παράρτημα της Χρυσής Αυγής, το σημερινό ΕΛΑΜ. Βέβαια, στην Κύπρο έδρασε πριν το ΕΛΑΜ ένας από τους πρώτους Χρυσαυγίτες, ο Λουκάς Σταύρου, ο οποίος ήταν και ο μοναδικός υποψήφιος Πρόεδρος στις προεδρικές εκλογές του 2023, που εξέφραζε το σύνθημα της ένωσης. Πάντως, το 2012 ιδρύεται ακόμη μια ακροδεξιά οργάνωση, το Πατριωτικό Μέτωπο – Λακεδαιμόνιοι. Το τελευταίο ιδρύθηκε από τρεις υπερεθνικιστικές οργανώσεις, ανάμεσα τους η ΣΠΙΘΑ και ο Εμπροσθοφύλακας. Υπήρχαν, δηλαδή, κάποιες ακροδεξιές ομάδες, αλλά ήταν μικρού μεγέθους και πολιτικά ασήμαντες. Οι ομάδες αυτές ανέλαβαν έντονη δράση στις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας κατά του τότε Προέδρου Δημήτρη Χριστόφια, έξω από το Προεδρικό μέγαρο, μετά τα γεγονότα στο Μαρί το 2011.

Το ΕΛΑΜ

Η εμφάνιση των Χρυσαυγιτών στην Κύπρο δημιούργησε μια δεύτερη φυλή ακροδεξιών. Πέραν δηλαδή των ενωτικών και γριβικών στοιχείων που συνιστούσαν την πρώτη ιστορικά φυλή της Ακροδεξιάς στην Κύπρο, άρχισαν να δρουν και κάποια εξτρεμιστικά στοιχεία τα οποία πίστευαν στον φυλετισμό και στον ναζισμό. Αν και η καταδίκη της Χρυσής Αυγής ως εγκληματικής οργάνωσης στην Ελλάδα οδήγησε σε διακοπή των σχέσεων με το ΕΛΑΜ. Βέβαια, το ΕΛΑΜ, που υποτίθεται ότι διαχώρισε τη θέση του, ακολούθησε το παράδειγμα της Χρυσής Αυγής η οποία σταμάτησε τις δημόσιες αναφορές στον ναζισμό και άρχισε να αυτοπροσδιορίζεται ως εθνικιστικό κόμμα. Όμως, υπάρχουν στο διαδίκτυο παλαιότερες φωτογραφίες ανώτατων στελεχών του ΕΛΑΜ που χαιρετούν ναζιστικά.

Σήμερα, το ΕΛΑΜ προσπαθεί με τρόπο στρατηγικό να παρουσιαστεί ως ένα συστημικό κόμμα, αφαιρώντας τα πιο ακραία στοιχεία. Έπαυσε να μιλά για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και προσπαθεί με διάφορους τρόπους να ενταχθεί πλήρως στο πολιτικό σύστημα. Παραμένει όμως, ένα ακροδεξιό κόμμα που εκφράζει ρητορική μίσους κατά συγκεκριμένων ομάδων ανθρώπων, όπως οι μετανάστες και οι πολιτικοί πρόσφυγες. Ένα αντι-ομοσπονδιακό κόμμα με ακραίες υπερεθνικιστικές θέσεις στο Κυπριακό. Βέβαια, η σταδιακή ομαλοποίηση του πολιτικού του λόγου δημιούργησε εστίες αντίδρασης εντός του κόμματος, όπως για παράδειγμα στο Κολόσσι και στον Ύψωνα Λεμεσού. Δημιούργησε, επίσης, κενό πολιτικό χώρο δεξιότερα του ΕΛΑΜ, που επιχειρούν να καλύψουν ομάδες ακροδεξιών μέσα από την άσκηση πολιτικής βίας και ακραίων θέσεων. Δεν είναι τυχαίο που στα πογκρόμ της Χλώρακας και της Λεμεσού πρωταγωνίστησαν άλλες ακροδεξιές οργανώσεις, όπως είναι το Πατριωτικό Μέτωπο – Λακεδαιμόνιοι και ο πρόεδρος του Κινήματος ΕνΕργώ Λευτέρης Γεωργίου, ο οποίος ανακοίνωσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τη συνεργασία του με τον υπερεθνικιστή δικηγόρο Παναγιώτη Κλεοβούλου. Από τα γεγονότα στη Χλώρακα και στη Λεμεσό διαφάνηκε, επίσης, η ισχυρή επιρροή της Ακροδεξιάς στα Σώματα Ασφαλείας του κράτους και στους συνδέσμους εφέδρων της Εθνικής Φρουράς και της Αστυνομίας. Η ρητορική που ανέπτυξαν πολλά μέλη αυτών των συνδέσμων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά των μεταναστών και αιτητών ασύλου έδειξε το μέγεθος του προβλήματος. Όπως ακροδεξιός ήταν και ο πολιτικός λόγος της ΕΔΕΚ, που έσπευσε να υπερασπιστεί τους κατοίκους της Χλώρακας. Δεν είναι τυχαίο που η ΕΔΕΚ ανταγωνίζεται το ΕΛΑΜ και διεκδικεί ψήφους από το ίδιο εκλογικό ακροατήριο με αντι-ομοσπονδιακές και υπερεθνικιστικές θέσεις.

Η 3η φυλή ακροδεξιών

Μέσα στην προηγούμενη δεκαετία (2010-2020) εμφανίστηκαν νέες ακροδεξιές ομάδες και οργανώσεις με λαϊκίστικο χαρακτήρα και ακραίες θέσεις στο Κυπριακό και το μεταναστευτικό. Για παράδειγμα, η Πνοή Λαού ιδρύθηκε γύρω στο 2015. Την προηγούμενη δεκαετία εμφανίστηκε και η Οργάνωση Αγωνιστών της Δικαιοσύνης. Ωστόσο, η τρίτη και τελευταία φυλή ακροδεξιών στην Κύπρο αφορά πρόσωπα και οργανώσεις που έδρασαν κατά την περίοδο της πανδημίας. Πρόκειται για μια νέα μορφή ελληνοκυπριακής Ακροδεξιάς, που έχει αντι-εμβολιαστικό χαρακτήρα. Εμφανίστηκε στις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά των μέτρων αντιμετώπισης του κορωνοϊού.

Επειδή ο κορωνοϊός υποχώρησε και αποσύρθηκαν τα έκτακτα μέτρα κατά της εξάπλωσης του ιού, οι ομάδες αυτές στράφηκαν προς άλλα ζητήματα, όπως είναι το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία, ώστε να επιβιώσουν σε οργανωτικό επίπεδο και να κερδίσουν πολιτικό έδαφος. Για να το πετύχουν αυτό, γίνονται όλο και πιο ριζοσπαστικοί, με κίνδυνο να καταφύγουν και σε μορφές πολιτικής βίας, όπως έγινε στην περίπτωση της Χλώρακας και της Λεμεσού.

Το ιδιάζον χαρακτηριστικό της 3ης φυλής είναι ότι αποτελείται κυρίως από συνωμοσιολόγους οπαδούς της τραμπικής ιδεολογίας. Πρόκειται για έναν μεταμοντέρνο ακροδεξιό λόγο, γεμάτο με ανορθόλογες αντιλήψεις για την κοινωνική πραγματικότητα. Χαρακτηρίζεται από χαμηλά έως μηδαμινά επίπεδα εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς. Καχυποψία και φόβο απέναντι στην αλλαγή, σε έναν κόσμο που αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα.

Σήμερα

Ο αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας δρ Γιώργος Χαραλάμπους, ο οποίος επισήμανε την ύπαρξη και την ιστορική παρουσία πολλών από τις πιο πάνω ακροδεξιές οργανώσεις, δήλωσε στον «Π» ότι σήμερα ο ακροδεξιός ιδεολογικός χώρος αγγίζει το 10%. Πρόκειται, όπως είπε, για μια ιδεολογική κολυμβήθρα που περιλαμβάνει το ΕΛΑΜ, την Αλληλεγγύη της Ελένης Θεοχάρους, την Πνοή Λαού, την Πατριωτική Συμμαχία, μερίδα των Ενωμένων Κυνηγών και των μοτοσικλετιστών, οργανωμένους οπαδούς δεξιών ομάδων, όπως οι θύρες του ΑΠΟΕΛ και του Απόλλωνα, η Αδούλωτη Κερύνεια και ορισμένες ακροδεξιές οργανώσεις, όπως το Εθνικιστικό Απελευθερωτικό Κίνημα του δικηγόρου Παναγιώτη Κλεοβούλου, ο οποίος καταδικάστηκε σε φυλάκιση για την επίθεση στο ΤΕΠΑΚ κατά μελών της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Συνολικά, πρόκειται για 30 έως 35 χιλιάδες ψηφοφόρους. Για παράδειγμα, στις βουλευτικές εκλογές του 2021 το ΕΛΑΜ πήρε πέραν των 24 χιλιάδων ψήφων, η Πνοή Λαού έλαβε 4.585 ψήφους και οι Ενωμένοι Κυνηγοί 11.712 ψήφους.

Με απλά λόγια

Όλες οι φυλές της ελληνοκυπριακής Ακροδεξιάς έχουν ακραίες θέσεις στο Κυπριακό. Ασπάζονται ακραίες μορφές εθνικισμού και εκφράζουν σκληρές θέσεις στο μεταναστευτικό. Ο ρατσισμός και η μισαλλοδοξία δεν απουσιάζει από καμία φυλή. Ούτε η τοξική αρρενωπότητα και ο φυλετισμός απουσιάζουν. Θεωρούν τους Έλληνες ως μια ανώτερη φυλή και τον «σκληρό άνδρα» ως πρότυπο ζωής. Απεχθάνονται το πολιτικά ορθό και όλες τις σημερινές δημοκρατικές ευαισθησίες. Νιώθουν απειλή από την ισότητα των φύλων, τον φεμινισμό, τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα και όλα τα μεταμοντέρνα αιτήματα μιας σύγχρονης κοινωνίας. Πολεμούν και κατηγορούν μη κυβερνητικές οργανώσεις για τους μετανάστες και η Κίνηση για Ισότητα, Στήριξη και Αντιρατσισμό (ΚΙΣΑ) είναι ο αγαπημένος τους εχθρός. Αν τους ρωτήσεις, σίγουρα θα σου απαντήσουν ότι είναι κατά του μαθήματος σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία.