Κυπριακό: Σε αναζήτηση ηγετών

Στο Βίλνιους της Λιθουανίας επιβεβαιώθηκε αυτό που γνωρίζουμε εδώ και καιρό. Ότι η ασφάλεια στην περιοχή μας έχει ανατεθεί πλήρως στο ΝΑΤΟ. Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις χώρες που ανήκουν σε αυτό που αποκαλούμε Δύση.

Το μέχρι πρότινος εγκεφαλικά νεκρό ΝΑΤΟ ενσωμάτωσε, κάμπτοντας τις ενστάσεις της Τουρκίας, και τους τελευταίους οπαδούς της ουδετερότητας στην ευρωπαϊκή ήπειρο, δηλαδή τη Σουηδία και τη Φινλανδία. Αν η ένταξη της Ελλάδας, της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας, της Σλοβενίας και της Κροατίας στην ΕΕ κατήργησε εν πολλοίς τον όρο βαλκανοποίηση, η ένταξη των σκανδιναβικών χωρών στο ΝΑΤΟ άφησε αμανάτι τον όρο φινλανδοποίηση στους μελετητές της ιστορίας.

Η πλήρης στρατιωτική επαναφορά του ΝΑΤΟ σε συνδυασμό με την οικονομική λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης εγγυώνται τη γεωπολιτική σταθερότητα από το Δουβλίνο μέχρι το Κίεβο. Θα μπορούσε να τραβήξει κάποιος και μια γραμμή από το Όσλο μέχρι τη Λευκωσία, αλλά η εκκρεμότητα του Κυπριακού εξακολουθεί να κάνει τους χάρτες και τις γεωγραφικές συντεταγμένες να ενίστανται σε αυτήν την προοπτική.

Ιστορία

Αυτό που στην πραγματικότητα έγινε στο Βίλνιους είναι μια επιστροφή στο παρελθόν και συγκεκριμένα στο 1995 και το 2004 για να μαζέψει κάποιες εκκρεμότητες που είχαν μείνει από τότε. Το 1995 μπήκαν στην ΕΕ η Φινλανδία, η Σουηδία και η Αυστρία. Καμία από αυτές δεν μπήκε στο ΝΑΤΟ.

Το 2004 μπήκαν στην ΕΕ δέκα χώρες, οι οκτώ πρώην ανατολικές, η Κύπρος και η Μάλτα. Οι οκτώ ανατολικές μπήκαν λίγο νωρίτερα και στο ΝΑΤΟ. Η Κύπρος και η Μάλτα δεν μπήκαν στο ΝΑΤΟ.

Στο Βίλνιους με τις «ευλογίες» του Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος εισβάλλοντας το 2014 στην Κριμαία και το 2022 στο Ντομπάζ, κατέστρεψε την όποια εικόνα σοβαρότητας και προβλεψιμότητας είχε η χώρα του, κάμφθηκαν και οι τελευταίοι ενδοιασμοί, κυρίως από πλευράς Φινλανδίας και Σουηδίας. Την είσοδό της στο ΝΑΤΟ επεδίωξε και η Ουκρανία, αλλά αυτό δεν κατέστη δυνατό.

Στο Βίλνιους, η ιστορική διαδρομή επίσης του ηγέτη της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν ολοκλήρωσε έναν κύκλο. Τον Δεκέμβριο του 2004, η χώρα αυτή με τη συγκατάθεση και της Κύπρου ξεκίνησε ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΕΕ, αναλαμβάνοντας την ευθύνη υλοποίησης του πρωτοκόλλου της Άγκυρας, κάτι που δεν έπραξε ποτέ. Στην πορεία, η Τουρκία θεώρησε ότι είχε και άλλες επιλογές τις οποίες εξερεύνησε για να καταλήξει όμως στο αυτονόητο. Ότι η σταθερότητα και η οικονομική ευμάρεια μιας χώρας όσο μεγάλη και σημαντική κι αν είναι, δεν μπορεί να στηρίζεται στη βάση μιας αμοραλιστικής πολιτικής συμμαχιών, πολιτικών, οικονομικών και στρατιωτικών.

Μεγάλη εικόνα

Η μεγάλη εικόνα την οποία αποτύπωσε ακόμα το Βίλνιους είναι ότι η Δύση με επικεφαλής τις ΗΠΑ και αιχμές του δόρατός του την ΕΕ και το ΝΑΤΟ είναι σε διάταξη μάχης για μια τελική αναμέτρηση με τη Ρωσία του Πούτιν. Αν κάποιοι επιθυμούν να αναμειχθούν υπέρ της Ρωσίας -όπως έδειξε αρχικά η Κίνα- θα έχουν πρόβλημα. Αν κάποιοι -όπως έδειχνε μέχρι πρόσφατα η Τουρκία- επεδίωκαν να παίζουν σε δυο ταμπλό, θα έχουν πρόβλημα. Η Ρωσία ως πυρηνική δύναμη δεν θα δεχθεί κατά μέτωπο επίθεση, ωστόσο τα τελευταία δύο χρόνια έδειξε ότι έχει σοβαρές αδυναμίες και στρατιωτικές και οικονομικές, η δε μίνι εξέγερση του Πριγκόζιν έδειξε ότι ο Πούτιν δεν είναι παντοδύναμος. Τι θα βόλευε και θα ενίσχυε ακόμα περισσότερο τη Δύση; Μια συμβατική ήττα της Ρωσίας στην Ουκρανία που θα οδηγούσε σε πτώση του Πούτιν και ίσως σε περαιτέρω αποδυνάμωση της χώρας. Σε πρώτη φάση αυτό θα οδηγούσε στην εξάλειψη και των τελευταίων buffer ασφαλείας, όπως η Λευκορωσία, το Καζακστάν, το Ουζμπεκιστάν και άλλες ελεγχόμενες από το Κρεμλίνο χώρες, αλλά ίσως και σε εσωτερική πολυδιάσπαση της αχανούς χώρας που ξεκινά από το Καλίνιγκραντ και καταλήγει στο Βλαδιβοστόκ. Αν αυτό το σενάριο τελεσφορήσει, θα αποτελούσε μια εξέλιξη ευνοϊκή για τον κόσμο; Κανένας δεν το γνωρίζει. Από την άλλη ποιος εμπιστεύεται και κυρίως ποιος θα παλέψει για ηγέτες όπως ο Πούτιν και ο Σι Τζινπίνγκ ούτως ώστε να αποτελέσουν το αντίπαλο δέος στις ΗΠΑ;

Η περιφερειακή εικόνα

Στην περιφέρεια των ζυμώσεων αυτών, είτε για λόγους ουσίας είτε για λόγους τακτικής, επιχειρούνται κινήσεις προσαρμογής. Ελλάδα και Τουρκία ήδη ξεκίνησαν. Η Ελλάδα ανήκει και στους δύο δυτικούς πυλώνες (ΝΑΤΟ-ΕΕ). Η Τουρκία έστω και αργά φαίνεται να έχει αντιληφθεί ότι η φτωχή της σχέση με την ΕΕ αποτελεί σημαντικό μειονέκτημα, εξού και η επιστροφή στην πολιτική του 2004 περί πλήρους ένταξης. Η Τουρκία δεν αξιολόγησε στη χάραξη πολιτικής το πρόδηλο. Ότι σχεδόν το 70% της οικονομικής της δραστηριότητας έχει άμεση σχέση με τη Δύση. Το εμπόριο (εισαγωγές - εξαγωγές), το χρηματοπιστωτικό της σύστημα, οι επενδύσεις στο έδαφός της, όλα λίγο-πολύ έχουν να κάνουν με τη Δύση.

Η προσπάθεια επαναφοράς της Τουρκίας στο δυτικό στρατόπεδο θα μπορούσε να φέρει το Κυπριακό σε τροχιά μιας τελικής διαπραγμάτευσης; Μετά από δύο σημαντικές αποτυχίες το 2004 και το 2017, τα πράγματα δεν είναι εύκολα, κυρίως μετά την εισαγωγή του όρου περί κυριαρχικής ισότητας από την τουρκική πλευρά το 2021. Η ασάφεια γύρω από τον όρο αυτό δεν είναι εποικοδομητική, αλλά καταστροφική. Η Τουρκία από τη στιγμή που αναζητά μια διαλεκτικότερη σχέση με την Ευρώπη και την Ελλάδα, θα πρέπει να διευκρινίσει πλήρως τις προθέσεις της.

Οι ζυμώσεις των τελευταίων μηνών, ούτως ή άλλως, θα έπρεπε να χτυπήσουν καμπανάκι και στους πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας, σε μια προσπάθεια εντοπισμού των διαχρονικών αστοχιών μας στην επίλυση του εθνικού προβλήματος. Για να λυθεί το Κυπριακό, σε πρώτη φάση πρέπει να ξεπεράσουμε κάποια διαχρονικά στερεότυπα. Η Κύπρος, από γενέσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας και λόγω γεωγραφίας και κυρίως λόγω εγγυητριών δυνάμεων, ανήκει στο δυτικό στρατόπεδο. Το ότι αυτό δεν έγινε επαρκώς αντιληπτό από τις εκάστοτε ηγεσίες των Ε/Κ με αποτέλεσμα την εμφανή αδυναμία του πολιτικού της προσωπικού να προσαρμοστεί στα γεωπολιτικά δεδομένα και τα εμπλεκόμενα συμφέροντα της περιοχής μας, οδήγησε στην τραγωδία του 1974.

Στην πλειοψηφία του, ο κυπριακός λαός έγινε έρμαιο ενός ανόητου εθνικισμού. Οι Ελληνοκύπριοι ήθελαν ένωση με την Ελλάδα, οι Τουρκοκύπριοι διχοτόμηση και ένωση με την Τουρκία, τη στιγμή που το 1960 έδωσαν τα χέρια και μπορούσαν ως ανεξάρτητο κράτος να έχουν τις καλύτερες σχέσεις και με την Ελλάδα και με την Τουρκία και με το ΝΑΤΟ, αφού και η Αθήνα και η Άγκυρα ήταν μέλη του.

Η Τουρκία σήμερα είναι μέλος του ΝΑΤΟ και ζητά να γίνει μέλος της ΕΕ. Αυτό το έχει καταφέρει η Ελλάδα, αυτό πέτυχαν στο Βίλνιους Φινλανδία και Σουηδία. Γιατί αυτό είναι παράξενο ή δύσκολο να διεκδικηθεί και από την Κύπρο;

Αυτή είναι ίσως η μεγάλη εικόνα υπό τις περιστάσεις για την Κύπρο, αν θέλουμε να τη δούμε χωρίς παρωπίδες. Λύση του Κυπριακού με στόχο μια ευημερούσα και ασφαλή Κύπρο εντός της Ευρώπης και στο ΝΑΤΟ. Ίση στην ΕΕ, ασφαλής στο ΝΑΤΟ χωρίς εγγυήσεις τρίτων χωρών και κυρίως χωρίς απειλές από την περιφέρειά της. Μια χώρα η οποία παρά το μικρό της μέγεθος, θα μπορούσε να αποτελέσει συνεργάτη και τίμιο διαμεσολαβητή με όλες τις γειτονικές της χώρες.

Μπορούμε να τα καταφέρουμε; Διαχρονικά έχουμε πρόβλημα να δούμε τη μεγάλη εικόνα, κυρίως διότι το πολιτικό μας προσωπικό είναι κατώτερο των περιστάσεων. Προς το παρόν έχουμε χαθεί σε ένα δεκάλιτρο βυτίο βενζίνης στο οδόφραγμα του Αγίου Δομετίου.

Η έλλειψη ηγεσίας

Σε αυτή τη χώρα οι πολιτικοί μας δεν είναι ηγέτες. Δεν ηγούνται αλλά προσαρμόζονται εκ του ασφαλούς στις φοβίες των ψηφοφόρων και κυρίως στα συμφέροντα των χορηγών τους. Σήμερα την πολιτική στο Κυπριακό φαίνεται να καθορίζουν οι πρατηριούχοι και οι εισαγωγείς καυσίμων. Μέχρι πολύ πρόσφατα τις εξελίξεις στο Κυπριακό καθόριζαν από το παρασκήνιο οι μεγαλοεργολάβοι που έκτιζαν πύργους και το πολιτικό κύκλωμα που εξέδιδε διαβατήρια. Παλιότερα οι εισαγωγείς φαρμάκων και οι ξενοδόχοι. Όσο το Κυπριακό βρίσκεται στα χέρια κάποιων ομάδων που εκπροσωπούν συμφέροντα φορώντας το αποτρόπαιο προσωπείο ενός κίβδηλου πατριωτισμού, η χώρα αυτή δεν έχει μέλλον. Ο βορράς χάνεται, ο νότος ξεπουλιέται, ενώ κάποιοι αλήτες διαγκωνίζονται ποιος θα φτάσει πρώτος στο ένα δισεκατομμύριο.