Νέα διαδικασία στο Κυπριακό; Τα μηνύματα του Αντόνιο Γκουτέρες προς τους ηγέτες

«Μετά τους εκλογικούς κύκλους στην περιοχή (σ.σ. Τουρκία και Ελλάδα), η προσοχή πρέπει τώρα να στραφεί στην αντιμετώπιση του κυπριακού ζητήματος», τονίζει ο Γ.Γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες στην έκθεσή του για την ειρηνευτική δύναμη στην Κύπρο (ΟΥΝΦΙΚΥΠ). «Καθώς», προσθέτει, «ο χρόνος λειτουργεί ενάντια σε μια αμοιβαία αποδεκτή πολιτική διευθέτηση στην Κύπρο, καλώ τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων να αναλάβουν επειγόντως δράση για να αντιμετωπίσουν τη δυσπιστία μεταξύ των πλευρών και να δημιουργήσουν χώρο για ουσιαστικό διάλογο, για να στείλουν ένα σαφές μήνυμα ότι αυτή τη φορά τα πράγματα θα είναι διαφορετικά». Στην ουσία, ο κ. Γκουτέρες προειδοποιεί τις ενδιαφερόμενες πλευρές ότι εάν ξεκινήσει μια νέα διαδικασία στο Κυπριακό θα διαφέρει από την προηγούμενη. Όμως, δεν διευκρινίζει ως προς τι θα διαφέρει η διαδικασία. Ίσως να εννοεί ότι η νέα προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος να μην είναι ανοικτού τέλους αλλά με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και επιδιαιτησία, αφού ο ίδιος δεν έχει σκοπό να επαναλάβει τα λάθη του Κραν Μοντανά.

Απεσταλμένος

Στην άλλη έκθεση, για την Αποστολή των Καλών Υπηρεσιών του στην Κύπρο, ο κ. Γκουτέρες αναφέρει ότι «ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός θα ήταν μια συμφωνία με τις πλευρές για τον διορισμό ενός απεσταλμένου των Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος θα μπορούσε να διερευνήσει τρόπους για την επίτευξη κοινού εδάφους προς την κατεύθυνση της επανέναρξης των διαπραγματεύσεων για μια διαρκή διευθέτηση στην Κύπρο». Εκείνο που λέει ο Γ.Γ. του ΟΗΕ στην έκθεσή του προς τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, είναι ότι δεν χρειάζεται να υπαναχωρήσουν από τις θέσεις τους οι δύο πλευρές στην Κύπρο ώστε να διοριστεί απεσταλμένος. Ζητά μονάχα τη συναίνεση των δύο πλευρών για να προχωρήσει στον διορισμό απεσταλμένου. Κάτι που ενδεχομένως να ανακοινώσει, εάν και εφόσον πραγματοποιηθεί με επιτυχία τριμερής συνάντηση στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο, μεταξύ του κ. Γκουτέρες και των δύο ηγετών, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Οι αντιφάσεις

Μπορεί ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης να παρουσιάζεται έτοιμος για συνομιλίες, καλώντας τον κ. Γκουτέρες να διορίσει απεσταλμένο των Ηνωμένων Εθνών με την πρώτη ευκαιρία για διευκόλυνση της επανέναρξης των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό, ωστόσο στις εκθέσεις του Γ.Γ. του ΟΗΕ για τις καλές του υπηρεσίες και την ειρηνευτική δύναμη στην Κύπρο (ΟΥΝΦΙΚΥΠ) που κυκλοφόρησαν προς τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας και αφορούν την περίοδο από τις 13 Δεκεμβρίου του 2022 μέχρι τις 12 Ιουνίου του 2023, διαφαίνονται τα σοβαρά ελλείμματα της αξιοπιστίας της ε/κ πλευράς και της πολιτικής που ακολουθεί στο Κυπριακό. Για παράδειγμα, ο κ. Γκουτέρες εκφράζει ιδιαίτερη λύπη «για την απουσία ουσιαστικής προόδου προς την κατεύθυνση της αφαίρεσης της διχαστικής και μισαλλόδοξης ρητορικής από τα σχολικά βιβλία, ιδιαίτερα τα ελληνοκυπριακά». Βέβαια επισημαίνει και το γεγονός ότι από τον Οκτώβριο του 2022 η τ/κ κοινότητα ανέστειλε τη συμμετοχή της στο βραβευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Imagine». Καλεί μάλιστα τους δύο ηγέτες να αναζωογονήσουν την Τεχνική Επιτροπή για την Εκπαίδευση, η οποία δεν συνεδρίασε ούτε μια φορά το τελευταίο εξάμηνο και συνεπώς δεν έλαβε κανένα μέτρο για την προώθηση της ειρήνης μέσω της εκπαίδευσης.

Η προσπάθεια του Προέδρου Χριστοδουλίδη για ενεργότερη εμπλοκή της ΕΕ στο Κυπριακό δεν μπορεί να πείσει τον διεθνή παράγοντα για τις ειλικρινείς προθέσεις της ε/κ πλευράς εάν δεν συνοδεύεται από κινήσεις καλής θελήσεως στο εσωτερικό. Εξάλλου, ο Γ.Γ. του ΟΗΕ αναφέρει στις εκθέσεις του πως οι δύο ηγέτες θα πρέπει να σκεφτούν ακόμη και μονομερή βήματα καλής θελήσεως, «καθώς αυτά μπορεί να αποτελέσουν σημαντικές επενδύσεις προς μια αμοιβαία αποδεκτή διευθέτηση». Δεν χρειάζεται, δηλαδή, να γίνονται βήματα μόνο στη λογική του πάρε-δώσε. Επίσης, ο κ. Γκουτέρες καλεί τους δύο ηγέτες να συμφωνήσουν και να εφαρμόσουν μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, προωθώντας ενεργά «τις επαφές μεταξύ των ανθρώπων, τη συνεργασία και το εμπόριο, μεταξύ άλλων, μέσω της βελτίωσης των υφιστάμενων σημείων διέλευσης και του ανοίγματος νέων». Όλα αυτά την ώρα που η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη εντείνει τους ελέγχους στα οδοφράγματα για τα καύσιμα με στόχο τον εκφοβισμό των πολιτών, στέλνοντας αρνητικά μηνύματα στο εξωτερικό.

Σεισμοί

Ακόμη μια σοβαρή ένδειξη της έλλειψης σοβαρής βούλησης προκύπτει από την παρατήρηση του κ. Γκουτέρες ότι «η Τεχνική Επιτροπή για Ανθρωπιστικά Θέματα συνεδρίασε μόνο μία φορά κατά την περίοδο αναφοράς και ενώ τα μέλη της εξέτασαν ιδέες σχετικά με τον τρόπο παροχής βοήθειας στους Τουρκοκύπριους μετά τους σεισμούς του Φεβρουαρίου, δεν ελήφθη καμία απόφαση ή δράση». Βέβαια δηλώνει ιδιαίτερα ενθαρρυμένος από την αλληλεγγύη που εκφράστηκε σε όλο το νησί για τα θύματα και τους επιζώντες των καταστροφικών σεισμών στην Τουρκία που επηρέασαν άμεσα την τ/κ κοινότητα, καθώς και για τα θύματα και τους επιζώντες του σιδηροδρομικού δυστυχήματος στην Ελλάδα που επηρέασε άμεσα την ε/κ κοινότητα. Όμως αυτό αφορά την κοινωνία των πολιτών που ενεργοποιήθηκε και όχι τις ηγεσίες των δύο κοινοτήτων.

Πλαίσιο Γκουτέρες

Ο αντιφατικός χαρακτήρας της πολιτικής που ακολουθεί η νέα κυβέρνηση στο Κυπριακό διαφαίνεται και στη γραπτή ενημέρωση του Προέδρου Χριστοδουλίδη προς την Αποστολή Καλών Υπηρεσιών του Γ.Γ. του ΟΗΕ που συμπεριλαμβάνεται στην έκθεση προς τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ενώ, δηλαδή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αμφισβητεί δημόσια ορισμένα σημεία του Πλαισίου Γκουτέρες, τονίζοντας την πρόθεσή του να διαπραγματευτεί ορισμένες πτυχές, όπως το περιουσιακό, στη γραπτή ενημέρωσή του προς την Αποστολή Καλών Υπηρεσιών του Γ.Γ. του ΟΗΕ εκφράζει την ετοιμότητά του να διαφυλάξει και να υποστηρίξει «πλήρως το κεκτημένο των διαπραγματεύσεων και το σύνολο της εργασίας που έχει επιτευχθεί μέχρι το κλείσιμο της Διάσκεψης για την Κύπρο στο Κραν Μοντάνα, το οποίο περιλαμβάνει τη συμφωνηθείσα βάση της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας, τις συγκλίσεις που επιτεύχθηκαν σε όλα τα διαπραγματευτικά κεφάλαια και τα έξι σημεία που παρουσίασε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ».

Το βιολί του

Σε αντίθεση με τον Τ/Κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ ο οποίος εκφεύγει μεν του συμφωνημένου πλαισίου λύσης, επαναλαμβάνει δε τις θέσεις που εκφράζει δημόσια όλο αυτό τον καιρό. Δεν παρατηρείται κάποια διγλωσσία στη γραπτή ενημέρωση του Τ/Κ ηγέτη προς την Αποστολή Καλών Υπηρεσιών του Γ.Γ. του ΟΗΕ. Διατυπώνει εκ νέου τις απαράδεκτες θέσεις και προϋποθέσεις που θέτει η τ/κ πλευρά για επανέναρξη των συνομιλιών, λέγοντας ότι είναι έτοιμος να ξεκινήσει μια νέα, επίσημη διαπραγματευτική διαδικασία όταν η ε/κ πλευρά αποδεχτεί την κυριαρχική ισότητα και το ισότιμο διεθνές καθεστώτος των Τ/Κ. Μάλιστα, υπεραμύνεται της πολιτικής για άνοιγμα των Βαρωσίων, λέγοντας οι Ελληνοκύπριοι συνέχισαν να προσφεύγουν στην Επιτροπή Ακίνητης Ιδιοκτησίας, η οποία έχει επιβληθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σχετικά με τις ιδιοκτησίες που βρίσκονται στο κλειστό τμήμα της πόλης. «Η αύξηση», υποστηρίζει ο κ. Τατάρ, «του αριθμού των αιτήσεων από τους Ελληνοκύπριους πρώην κατοίκους, που έφθασαν τις 460 αυτή την περίοδο, καταδεικνύει σαφώς την έγκριση της πολιτικής μας για το άνοιγμα του Βαρωσιού, παρά τις καταπιεστικές πολιτικές της ε/κ ηγεσίας έναντι των δικών της πολιτών».

Βαρώσια

Στις εκθέσεις του ο Γ.Γ. του ΟΗΕ αναφέρεται και στο θέμα των Βαρωσίων, λέγοντας ότι η τουρκική και η τ/κ πλευρά δεν έλαβαν μέτρα συμμόρφωσης στην «έκκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας στο ψήφισμά του 2646 (2022) για την άμεση αντιστροφή της δράσης που έχει αναληφθεί από τον Οκτώβριο του 2020».« Αν και η ΟΥΝΦΙΚΥΠ», αναφέρει, «δεν παρατήρησε καμία σημαντική αλλαγή στο 3,5% της περιοχής των Βαρωσίων για το οποίο ανακοινώθηκε τον Ιούλιο του 2021 ότι το στρατιωτικό καθεστώς είχε αρθεί στο πλαίσιο της προετοιμασίας για ανοικοδόμηση - ωστόσο, η αποστολή έχει περιορισμένη πρόσβαση στην περιοχή αυτή». Ωστόσο, προσθέτει, «παρατηρήθηκαν ορισμένες αξιοσημείωτες εξελίξεις σε άλλα τμήματα της πόλης, ενώ συνεχίστηκαν οι εργασίες καθαρισμού της βλάστησης, οι ηλεκτρολογικές εργασίες, η διάνοιξη δρόμων και η κατασκευή φρακτών κα μια παραλία που χρησιμοποιείται από Τούρκους στρατιωτικούς επεκτάθηκε κατά 60 μέτρα». Παράλληλα, εκφράζει ανησυχία για τις όποιες εξελίξεις στο περιφραγμένο τμήμα της πόλης, λέγοντας ότι «τα Ηνωμένα Έθνη συνεχίζουν να θεωρούν την κυβέρνηση της Τουρκίας υπεύθυνη για την κατάσταση στα Βαρώσια».

Αποναρκοθέτηση

Στην έκθεση για την αποστολή της ΟΥΝΦΥΚΥΠ αναφέρεται ότι η ειρηνευτική δύναμη «συνέχισε να παρακολουθεί την έκκληση που απηύθυνε το Συμβούλιο Ασφαλείας στο ψήφισμά του 2674 (2023) προς τις πλευρές να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο εργασίας για την επίτευξη μιας Κύπρου χωρίς νάρκες». Επισημαίνεται μάλιστα ότι «κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς δεν σημειώθηκε καμία πρόοδος όσον αφορά την εκκαθάριση των 29 εναπομεινάντων περιοχών κινδύνου στο νησί, συμπεριλαμβανομένων των τριών ενεργών ναρκοπεδίων της Εθνικής Φρουράς στον νότο και του ναρκοπεδίου των τουρκικών δυνάμεων στα ανατολικά. Ενώ οι τ/κ δυνάμεις ασφαλείας εξέφρασαν δυνητικό ενδιαφέρον για το θέμα, εάν αυτό συνεπάγεται αμοιβαιότητα από την άλλη πλευρά, η Εθνική Φρουρά δεν επιθυμούσε να συζητήσει το θέμα».

Παραγωγή έργου

Αναφορά γίνεται και στη συνεργασία των δύο Δήμων της Λευκωσίας για την υλοποίηση κοινών έργων, όπως και στο σημαντικό έργο της Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά, η οποία συνέχισε να εργάζεται παραγωγικά και να συνεδριάζει σε εβδομαδιαία βάση, προχωρώντας στη συντήρηση διαφόρων κτηρίων και μνημείων πολιτιστικής σημασίας σε όλο το νησί. Αναφέρεται και στην υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε έργα που συζητούνται, όπως η δημιουργία δικοινοτικού πάρκου με φωτοβολταϊκά στη νεκρή ζώνη και η επέκταση στη βόρεια πλευρά της Λευκωσίας των μονοπατιών που κατασκευάστηκαν κατά μήκος του Πεδιαίου ποταμού.