Πόσο έτοιμος είναι ο Αντόνιο Γκουτέρες – Όλοι σε αναμονή των αποφάσεων του γ.γ. του ΟΗΕ

Ο κύκλος των εκλογών σε Τουρκία και Ελλάδα ολοκληρώθηκε και πλέον τα βλέμματα όλων στρέφονται στον ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Η προσμονή για μια νέα πρωτοβουλία του ΟΗΕ στο Κυπριακό μεγαλώνει και ήδη άρχισαν να ασκούνται πιέσεις από διάφορους παράγοντες για ενεργότερη εμπλοκή του κ. Γκουτέρες. Μάλιστα ορισμένοι διπλωματικοί κύκλοι επισημαίνουν την αδυναμία του κ. Γκουτέρες να επιβληθεί στις δύο πλευρές, φέρνοντας τους δύο ηγέτες στο τραπέζι των συνομιλιών. Οι ίδιοι διπλωματικοί κύκλοι θεωρούν ότι το παθητικό μοντέλο του απλού παρατηρητή που εφαρμόζει σήμερα ο ΓΓ του ΟΗΕ στο Κυπριακό καθόλου δεν συμβάλλει στην προσπάθεια επανέναρξης των συνομιλιών και ασκούν πιέσεις ώστε να πεισθεί ο κ. Γκουτέρες να αλλάξει στάση. Οι πληροφορίες του «Π» αναφέρουν ότι ο ίδιος βλέπει με μεγάλο σκεπτικισμό το Κυπριακό και ότι δεν έχει σκοπό να εμπλακεί ενεργά εάν πρώτα δεν αντιληφθεί ότι υπάρχει κοινό έδαφος ανάμεσα στις δύο πλευρές στην Κύπρο για έναρξη επίσημων διαπραγματεύσεων.

Σήμερα ο ΟΗΕ αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις όπως το Ουκρανικό και το μεταναστευτικό ζήτημα και δύσκολα θα αποφασίσει να εντάξει το Κυπριακό στις προτεραιότητές του. Εκτός αυτού, ο Αντόνιο Γκουτέρες έχει πικρή πείρα στο Κυπριακό και κουβαλάει το βάρος της απογοήτευσης που του προκάλεσαν οι αποτυχίες της Διάσκεψης του Κραν Μοντανά το 2017 και της Άτυπης Πενταμερούς στη Γενεύη το 2021. Μάλιστα η Διάσκεψη του Κραν Μοντανά αποτελούσε και την πρώτη διεθνή αποστολή του κ. Γκουτέρες ως νέου ΓΓ του ΟΗΕ και συνεπώς είχε τεράστια σημασία για τον ίδιο μια μεγάλη επιτυχία.

Τηλεφωνικές επαφές

Σε πρώτη φάση ο ΓΓ του ΟΗΕ θα επιχειρήσει να ανιχνεύσει τις προθέσεις των δύο πλευρών για να αποφασίσει εάν τελικά υπάρχει το κατάλληλο timing για έναν νέο κύκλο συνομιλιών υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Ήδη ο Ιούνιος ήταν μήνας τηλεφωνικών επικοινωνιών του Αντόνιο Γκουτέρες με τους δύο ηγέτες. Ο κ. Γκουτέρες αντάλλαξε απόψεις με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη στις 15 Ιουνίου και στις 30 του ίδιου μήνα συνομίλησε τηλεφωνικώς με τον Τ/Κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ.

Η επίσημη ενημέρωση από ε/κ πλευράς είναι ότι ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης διαβεβαίωσε εκ νέου τον κ. Γκουτέρες για την ετοιμότητά του για επανέναρξη της διαδικασίας των συνομιλιών, με στόχο την επίλυση του Κυπριακού από εκεί που διακόπηκαν στο Κραν Μοντανά, και εντός του πλαισίου των σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Σύμφωνα με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας υπογράμμισε την προστιθέμενη αξία διορισμού απεσταλμένου του ΓΓ για το Κυπριακό. Από την πλευρά του, ο Τ/Κ ηγέτης εξέφρασε διάφορα παράπονα για τη στάση της ε/κ πλευράς στο αίτημα για διάνοιγμα οδοφραγμάτων και την εκσκαφή οστών στην Αλόα, ενώ επανέλαβε την πάγια θέση ότι η διαπραγματευτική διαδικασία μπορεί να ξεκινήσει μόνο με την επιβεβαίωση της κυριαρχικής ισότητας και του ισότιμου διεθνούς καθεστώτος της τουρκοκυπριακής πλευράς.

Πολιτικά παιχνίδια

Πάντως οι δύο πλευρές δεν καταφέρνουν για την ώρα να συνεννοηθούν σε μια σειρά από ζητήματα όπως η εκταφή οστών αγνοουμένων και το διάνοιγμα οδοφραγμάτων. Οι πληροφορίες του «Π» αναφέρουν ότι η τ/κ πλευρά θέτει ορισμένα αιτήματα στο τραπέζι αλλά δεν είναι διατεθειμένη να μπει σε διαδικασία πάρε-δώσε. Φαίνεται ότι η τ/κ πλευρά δοκιμάζει τα όρια και τις αντοχές της ε/κ πλευράς πριν εισέλθει στο στάδιο των επίσημων διαπραγματεύσεων. Από την άλλη, η ε/κ πλευρά προσπαθεί να στείλει το μήνυμα στην τ/κ ηγεσία ότι δεν πρόκειται να κάνει μονομερή βήματα υποχώρησης για χάριν της προσπάθειας επανέναρξης του διαλόγου. Βέβαια οι συνεχείς περιπτώσεις δυστοκίας δεν στέλνουν τα σωστά μηνύματα στον ΓΓ του ΟΗΕ ώστε να θεωρήσει πως υπάρχει πρόσφορο έδαφος για νέα διαδικασία συνομιλιών.

Ορόσημο ο Σεπτέμβριος

Αν τελικά ο κ. Γκουτέρες ανιχνεύσει πρόσφορο έδαφος τότε ενδεχομένως να επιδιώξει μια τριμερή συνάντηση στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Τριμερής συνάντηση που αν πραγματοποιηθεί τότε αυξάνονται οι πιθανότητες για επανέναρξη των συνομιλιών. Βέβαια όλες οι πλευρές κρατούν μικρό καλάθι. Ειδικά η ε/κ πλευρά δεν αναμένει ότι θα υπάρξει κοινό ανακοινωθέν στη Νέα Υόρκη, ούτε μετακίνηση της τ/κ πλευράς από τις θέσεις για κυριαρχική ισότητα και ισότιμο διεθνές καθεστώς μέχρι εκείνο το σημείο. Συνεπώς, μόνη διέξοδος αποτελεί ένας ενεργότερος ρόλος από πλευράς ΓΓ του ΟΗΕ, ο οποίος ενδεχομένως να ανακοινώσει στις δύο πλευρές ότι αποφάσισε να προχωρήσει στον διορισμό απεσταλμένου στο Κυπριακό, χωρίς να ζητήσει από τα εμπλεκόμενα μέρη να επαναβεβαιώσουν τη δέσμευσή τους στη συμφωνημένη βάση λύσης.

Αναμένουν το σήμα της Τουρκίας

Το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ε/κ πλευρά αποτελούν οι προϋποθέσεις που θέτει η τ/κ πλευρά για επανέναρξη των συνομιλιών. Υπάρχει, όμως, μια προσδοκία ότι η Τουρκία πιθανόν να στείλει σήμα στην τ/κ πλευρά για υποχώρηση από τις θέσεις για κυριαρχική ισότητα και ισότιμο διεθνές καθεστώς ως προϋπόθεση ώστε να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις. Πάνω σε αυτό εργάζεται η Λευκωσία, επιχειρώντας την ενεργότερη εμπλοκή της ΕΕ ώστε να δοθούν συγκεκριμένα κίνητρα στην Άγκυρα, όπως η βελτίωση των ευρωτουρκικών σχέσεων και ο εκσυγχρονισμός της συμφωνίας για Τελωνειακή Ένωση ΕΕ-Τουρκίας. Αποφεύγει όμως να αναλάβει πρωτοβουλίες και να προβεί σε κάποιες ενέργειες στο θέμα των ενεργειακών της Ανατολικής Μεσογείου, προκαλώντας την κριτική αντιπολιτευτικών δυνάμεων στο εσωτερικό που θεωρούν αναποτελεσματικές και επικοινωνιακού χαρακτήρα τις κινήσεις του Προέδρου Χριστοδουλίδη σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Καταπέλτης ο Μαυρογιάννης

Για ερασιτεχνικό τρόπο διαχείρισης του Κυπριακού μίλησε στην εκπομπή «Προκλήσεις» του ΡΙΚ ο Ανδρέας Μαυρογιάννης, εκφράζοντας φόβους για τις επερχόμενες εξελίξεις. Αναφέρθηκε στη θέση της κυβέρνησης για διορισμό απεσταλμένου της ΕΕ στο Κυπριακό, λέγοντας ότι αυτό δεν κατέστη δυνατό με αποτέλεσμα να αλλάξει η φρασεολογία σε ενεργότερη εμπλοκή της ΕΕ στο Κυπριακό. Μάλιστα διερωτήθηκε αν γνωρίζει κάποιος τι σημαίνει η νέα θέση του Προέδρου Χριστοδουλίδη.

Ξεκαθάρισε δε ότι τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είναι πολύ καλά, «όχι όμως για τους λόγους που επικαλείται η κυβέρνηση». Επιβεβαιώνεται, όπως είπε ο κ. Μαυρογιάννης, ότι η Κύπρος είναι μέλος της ΕΕ και δικαιούται την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Όμως, συνέχισε, «η ΕΕ είναι έτοιμη να συνδράμει στη λύση του Κυπριακού, βοηθώντας την αποστολή καλών υπηρεσιών του ΓΓ του ΟΗΕ. Πότε η κυβέρνησή μας το είπε αυτό; Ποτέ, διότι δεν αντιλαμβάνεται τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει η ΕΕ για το Κυπριακό. Έπρεπε να μας το πει η ίδια η ΕΕ για να το ακούσουμε».

Ο Ανδρέας Μαυρογιάννης δήλωσε ότι «η ΕΕ μας λέει και κάτι άλλο που η δική μας κυβέρνηση αγνοεί. Μας λέει ότι το Κυπριακό σίγουρα επηρεάζει τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Όμως η ΕΕ θεωρεί ότι οι ευρωτουρκικές σχέσεις δεν είναι μόνο το Κυπριακό και δεν μπορεί το συγκεκριμένο πρόβλημα να κρατά τις ευρωτουρκικές σχέσεις όμηρους γιατί υπάρχουν αρκετοί άλλοι παράγοντες που έχουν να κάνουν με τις διεθνείς σχέσεις και πολλά άλλα».

Ο κ. Μαυρογιάννης μίλησε για την ανάγκη δημιουργίας των οργανικών συνθηκών ειρήνης για τις οποίες η ΕΕ μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο. Όχι μέσα από διορισμό απεσταλμένων αλλά μέσα από την πολιτική του more for more, όπως η διαπραγμάτευση για τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης. «Μέσα από αυτή τη διαδικασία», είπε, «εμείς μπορούμε να κερδίσουμε την εφαρμογή του πρωτοκόλλου της Άγκυρας, το οποίο θα επιτρέψει μεταξύ άλλων σε κυπριακά πλοία να πηγαίνουν σε τουρκικά λιμάνια».

Σε ό,τι αφορά τη θέση της Τουρκίας για κυριαρχική ισότητα, ο κ. Μαυρογιάννης ανέφερε ότι «η Άγκυρα γνωρίζει ότι ουδέποτε θα δεχτούμε κάτι τέτοιο, πόσω μάλλον ως προϋπόθεση για να αρχίσουν οι συνομιλίες. Το 2021 καταφέραμε να τους φέρουμε στη Γενεύη. Εμείς δεν θέλουμε να αλλάξουν δραματικά τις θέσεις τους τώρα. Εμείς θέλουμε να μην ζητούν από εμάς εκ των προτέρων να αποδεχτούμε τις θέσεις τους, που εν πάση περιπτώσει δεν θα αποδεχτούμε ποτέ ούτε εκ των υστέρων». Δεύτερον, πρόσθεσε, «ζητούμε όπως οι όποιες διαπραγματεύσεις να γίνονται στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών. Πώς τους φέρνουμε στο τραπέζι; Τα ευρωτουρκικά, τα ενεργειακά και μια πρωτοβουλία του ΓΓ του ΟΗΕ που πρέπει σιγά-σιγά να γίνει».

Ερωτηθείς γιατί ο κ. Γκουτέρες δεν διορίζει απεσταλμένο, ο κ. Μαυρογιάννης απάντησε ότι ο ΓΓ του ΟΗΕ λέει ότι δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις. Ακολούθως ανέφερε ότι ο ΓΓ του ΟΗΕ δεν έχει πεισθεί από τις δηλώσεις της δικής μας πλευράς περί ετοιμότητας για επανεκκίνηση των συνομιλιών. «Μου το είπε ο ίδιος». Έχω συναντήσει τον κ. Γκουτέρες τον Απρίλιο. «Μου είπε ότι για να μπορώ να κάνω κάτι πρέπει τα δύο μέρη στην Κύπρο να με πείσουν ότι δημιουργείται κάποια προοπτική και είναι πραγματικά έτοιμα να εμπλακούν σε μια εποικοδομητική διαδικασία η οποία πρέπει να στηρίζεται στο κεκτημένο των διαπραγματεύσεων».

Σε ερώτηση του δημοσιογράφου Αντρέα Κημήτρη αν είναι δίκαιο ο ΓΓ του ΟΗΕ να βάζει στη ίδια θέση τις δύο πλευρές, ο κ. Μαυρογιάννης είπε «ότι δυστυχώς έχουμε καταφέρει να μην είναι αδικαιολόγητη αυτή η προσέγγιση του διεθνούς παράγοντα. Για παράδειγμα, όταν εμείς λέμε συνέχιση της διαδικασίας από εκεί που έμεινε στο Κραν Μοντανά και ακολούθως αμφισβητούμε τα τρία από τα έξι σημεία του πλαισίου Γκουτέρες, τα οποία είχαμε αποδεχτεί στις 5 και 6 Ιουλίου του 2017. Αυτό είναι εποικοδομητική προσέγγιση; Πείθει τον ΓΓ του ΟΗΕ για την ετοιμότητά μας;».

Τέλος, ο κ. Μαυρογιάννης εξέφρασε την εκτίμηση ότι ο ΓΓ του ΟΗΕ θα δει μέχρι τον Σεπτέμβριο που θα έχει συναντήσεις με όλους τους εμπλεκομένους τι θα μπορούσε να εισηγηθεί. Χαρακτήρισε μάλιστα ορόσημο τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο, λέγοντας ότι υπάρχει το ενδεχόμενο ο ΓΓ του ΟΗΕ να υποβάλει στους ηγέτες κάποιες προτάσεις.