Θα πείσει ο Χριστοδουλίδης τον Γκουτέρες; Η ΝτιΚάρλο στην Κύπρο, οι επαφές στην Αθήνα και η (μη) αναβίωση τού Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος

Το πιο σημαντικό από τις επαφές της βοηθού γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών για Πολιτικές και Ειρηνευτικές Υποθέσεις Ρόζμαρι ΝτιΚάρλο την περασμένη εβδομάδα στην Κύπρο ήταν αυτό που η ίδια είπε σε μια στιγμή ειλικρίνειας: Ο γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες θέλει να είναι σίγουρος ότι εάν επανεκκινήσει μια νέα προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού θα έχει θετική κατάληξη. Προφανώς, ο γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών δεν έχει ακόμη ξεπεράσει την πρώτη, τραυματική εμπειρία που είχε ως γ.γ. του ΟΗΕ (ανέλαβε καθήκοντα 1/1/2017), όταν πίστευε ότι θα ξεκινούσε η θητεία του στον ΟΗΕ με θρίαμβο -λύση του Κυπριακού- και τελικά κατέληξε σε Βατερλώ (Κραν Μοντανά, Ιούλιος του 2017). Το άλλο σημαντικό που είπε στο νησί η υψηλόβαθμη αξιωματούχος του ΟΗΕ είναι ότι ο Αντόνιο Γκουτέρες είναι δεσμευμένος από τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών για λύση του Κυπριακού στη βάση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας κ.λπ., κ.λπ., κ.λπ.

Ενημέρωση και θα δει…

Η Ρόζμαρι ΝτιΚάρλο ήρθε στο νησί για να ανιχνεύσει προθέσεις, περισσότερο για να ακούσει -τώρα που άλλαξαν ο Πρόεδρος και η κυβέρνηση- παρά για να πει. Με τους πολιτικούς κράτησε ευγενικά αποστάσεις, ήταν ολιγομίλητη, χωρίς ενθουσιασμούς και εξάρσεις - με την κοινωνία των πολιτών και μέλη των τεχνικών επιτροπών ήταν πιο ζεστή. Ερωτηθείς, την περασμένη Πέμπτη, για την επίσκεψη ΝτιΚάρλο στο νησί και για το κατά πόσο υπάρχει κάποια πιθανότητα για μια νέα πρωτοβουλία στο Κυπριακό από τον γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών, ο εκπρόσωπος του Αντόνιο Γκουτέρες Στεφάν Ντουζαρίκ είπε αυτό που γνώριζαν και ανέμεναν να ακούσουν όλοι στην Κύπρο: Αυτό που έχει σημασία για τον γ.γ. του ΟΗΕ είναι να ενημερωθεί προσωπικά από τη Ρόζμαρι ΝτιΚάρλο όταν επιστρέψει στη Νέα Υόρκη και τότε θα δει ποια θα είναι τα επόμενα βήματα.

Εμπλοκή της ΕΕ

Η σολομώντεια λύση του γ.γ. του ΟΗΕ σήμερα λέγεται ΝτιΚάρλο, στο πρόσφατο παρελθόν λεγόταν Μιροσλάβ Γιέτζια (βοηθός γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη, την Κεντρική Ασία και την Αμερική στο Τμήμα Πολιτικών και Ειρηνευτικών Υποθέσεων). Ο Αντόνιο Γκουτέρες βρήκε αυτόν τον τρόπο να παρακάμψει τη διαφωνία των δύο πλευρών για διορισμό απεσταλμένου ή ειδικού συμβούλου σε σχέση με τους όρους εντολής και την απευθείας αναφορά στον ίδιο ή το Συμβούλιο Ασφαλείας. Η βοηθός γ.γ. άκουσε από τον νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη τα όσα είχε να της πει για τις προσπάθειές του για ενεργότερη εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού. Ήταν πολύ προσεκτική στις απαντήσεις/σχόλιά της, δεν άφησε να γίνουν αντιληπτές οι σκέψεις της. Όμως, όπως αντιλαμβάνεται ο «Π» από ενημέρωση που είχε από διάφορες πηγές, υπάρχουν εμπόδια σε σχέση με την πρόταση Χριστοδουλίδη για τον ρόλο της ΕΕ στο Κυπριακό. Για παράδειγμα, ποιος είναι ο απώτερος σκοπός; Μήπως υπάρχει κρυφός στόχος, όπως για παράδειγμα υποκατάσταση του ρόλου του ΟΗΕ, παρόλο που το ξεκαθάρισε πολλές φορές ο Πρόεδρος ότι εννοεί επικουρικό ρόλο; Τι θα γίνει πρώτα και τι μετά; Ο διορισμός του ειδικού συμβούλου/απεσταλμένου των ΗΕ ή της ΕΕ; Μπορεί να διορίσει η ΕΕ απεσταλμένο πριν τα ΗΕ; Σε τι θα εξυπηρετήσει ο διορισμός απεσταλμένου της ΕΕ πριν από την έναρξη των συνομιλιών; Μπορεί να γίνει διορισμός απεσταλμένου της ΕΕ χωρίς να υπάρχει συμφωνία όλων των εμπλεκόμενων πλευρών; Πώς θα μπορέσει να κάνει τη δουλειά του χωρίς να είναι αποδεκτός π.χ. από την Τουρκία, η οποία είναι αρνητική διότι θεωρεί ότι δεν μπορεί να είναι αξιόπιστος μεσολαβητής Ευρωπαίος αξιωματούχος όταν είναι μέλη της ΕΕ Ελλάδα και Κύπρος και όχι η ίδια. Επιπρόσθετα, η Τουρκία θυμάται τη συμφωνία για τη σύνδεση του Κυπριακού με τα ευρωτουρκικά (αρχικά το 2004), όταν η προσέγγιση ήταν λύση του Κυπριακού έναντι πλήρους ένταξης. Η Τουρκία θεωρεί ότι ξεγελάστηκε από την ΕΕ και προφανώς τώρα δεν της αρκεί ως κίνητρο να πάρει επικαιροποιημένη Τελωνιακή Ένωση και κάποια άλλα πράγματα μιας ειδικής σχέσης με την ΕΕ, και να πρέπει να δώσει και πάλι στο Κυπριακό. Και είναι εδώ που μπαίνει το φυσικό αέριο ως κίνητρο για την Τουρκία. Το φυσικό αέριο και τα ενεργειακά της Ανατολικής Μεσογείου ενδιαφέρουν όχι μόνο την Τουρκία και την ΕΕ, αλλά και άλλους μεγάλους γεωστρατηγικούς/ενεργειακούς παίκτες.

Στα Συμπεράσματα από το 2020

Υπενθυμίζεται ότι στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τις εξωτερικές σχέσεις/Ανατολική Μεσόγειο, της 1ης Οκτωβρίου 2020, αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής: «18. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστηρίζει την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και παραμένει πλήρως δεσμευμένο σε συνολική διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος στο πλαίσιο του ΟΗΕ και σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων 550 και 789 ΣΑΗΕ, και σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες έχει θεμελιωθεί η ΕΕ. Το ίδιο αναμένει και από την Τουρκία. Η ΕΕ είναι πρόθυμη να συμβάλει ενεργά στην υποστήριξη των διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων διορίζοντας, αμέσως μετά την επανέναρξή τους, εκπρόσωπο στην αποστολή καλών υπηρεσιών του ΟΗΕ. 19. Υπό τον όρο ότι θα συνεχιστούν οι εποικοδομητικές προσπάθειες για τερματισμό των παράνομων ενεργειών έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφωνεί να δρομολογήσει θετικό πολιτικό θεματολόγιο ΕΕ - Τουρκίας με ιδιαίτερη έμφαση στον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης και τη διευκόλυνση του εμπορίου, τις διαπροσωπικές επαφές, τους διαλόγους υψηλού επιπέδου, τη συνεχή συνεργασία σε ζητήματα μετανάστευσης, σύμφωνα με τη δήλωση ΕΕ - Τουρκίας του 2016 [...]». Σημειώνεται ότι στο παρελθόν η ΕΕ είχε διορίσει τον Πίτερ Βαν Νούφελ ειδικό απεσταλμένο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο, ο οποίος έδινε απευθείας αναφορά στον Γιούνκερ. Ο Πίτερ Βαν Νούφελ είχε υπηρετήσει στην Κύπρο και παλαιότερα, αφού διορίστηκε από τον Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, την εποχή Ντάουνερ, για να διαδραματίζει ρόλο συνδετικού κρίκου μεταξύ ΟΗΕ - ΕΕ. Ο Πίτερ Βαν Νούφελ είχε εποικοδομητική συμβολή στις συνομιλίες για το Κυπριακό όπως ήταν τα θέματα για τις τέσσερις ελευθερίες, για τις μόνιμες ή μεταβατικές παρεκκλίσεις από το ευρωπαϊκό κεκτημένο κ.λπ. Βέβαια, αυτό που γίνεται αντιληπτό σήμερα είναι ότι ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδη επιδιώκει ο απεσταλμένος της ΕΕ να έχει αναβαθμισμένες αρμοδιότητες, κάτι παραπάνω απ’ ό,τι είχε ο Πίτερ Βαν Νούφελ.

Τουρκία και Κυπριακό

Σήμερα, όσο κι αν δεν αρέσει στην ε/κ πλευρά να το ακούει, τα ΗΕ έχουν θετική εικόνα για την Τουρκία - διευκόλυνε καταστάσεις σε σχέση με το Ουκρανικό (σιτηρά κ.λπ.) και στο Κυπριακό, όχι μόνο κατάφερε να μην φορτωθεί ευθύνες για το αδιέξοδο, αλλά θεωρείται εποικοδομητική η στάση της, όπως μπορεί ο καθένας να διαβάσει και στις τελευταίες εκθέσεις του γ.γ. για την ανανέωση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Τώρα, σε σχέση με το τι σκέφτεται η Τουρκία για το Κυπριακό, υπάρχουν δύο βασικές αναλύσεις αυτή τη στιγμή: (Α) Η μία πιστεύει ότι θα υπάρξει ένα μικρό παράθυρο ευκαιρίας για επανεμπλοκή της Άγκυρας μετά τις τουρκικές εκλογές, με στόχο να επενεργήσει καταλυτικά μια τέτοια προσπάθεια, αναλόγως και του ποιος θα βγει στην κυβέρνηση. Δηλαδή, στο πλαίσιο των προσπαθειών για επανασυγκόλληση της σχέσης της Τουρκίας με τη δυτική συμμαχία, μπορεί να προκύψει και το Κυπριακό ως ένας παράγοντας που θα χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο προς επίτευξη των στόχων. (Β) Η άλλη ανάλυση θέλει την Τουρκία, σήμερα, λόγω και των γενικότερων ανακατατάξεων, των ανταγωνισμών, της ρευστότητας και της αστάθειας, να μην κάνει οποιαδήποτε κίνηση στο Κυπριακό προτού διαμορφώσει μια πιο καθαρή εικόνα για την εξέλιξη των πραγμάτων γενικότερα.

Έμφαση στις επιτροπές

Στην Κύπρο η Ρόζμαρι ΝτιΚάρλο άκουσε τον νέο Πρόεδρο να της λέει πολλές φορές ότι επιθυμεί επανέναρξη των συνομιλιών με θετική κατάληξη και ότι είναι έτοιμος να συναντηθεί με τον Τ/Κ ηγέτη όποτε και όπου είναι αυτό εφικτό. Η αξιωματούχος των ΗΕ επικεντρώθηκε στη διατήρηση ενός καλού κλίματος στο νησί, υπογράμμισε τη χρησιμότητα της ανάληψης θετικών πρωτοβουλιών και τόνισε την ανάγκη για περισσότερη ενεργοποίηση των τεχνικών επιτροπών. Σε ανάρτηση στο twitter, την Πέμπτη, τα Ηνωμένα Έθνη στην Κύπρο αναφέρουν ότι η κ. ΝτιΚάρλο συνάντησε τους δύο διαπραγματευτές (σ.σ. Μενέλαο Μενελάου και Εργκιούν Ολγκιούν) και τους έδωσε τα εύσημα για τη σκληρή δουλειά, καθώς και για τη στήριξη και καθοδήγηση που προσφέρουν στις τεχνικές επιτροπές για βελτίωση της καθημερινότητας των ανθρώπων στην Κύπρο. Η αξιωματούχος των ΗΕ ξεναγήθηκε στην κατεχόμενη Αμμόχωστο από τους επικεφαλής της Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά και συναντήθηκε με νέους και γυναίκες. Υπογράμμισε ότι οι φωνές των νέων γυναικών και ανδρών είναι ζωτικής σημασίας για μια βιώσιμη, ειρηνική λύση στην Κύπρο και αλλού. Σε άλλη ανάρτησή της στο twitter, η κ. ΝτιΚάρλο αναφέρει ότι «οι τεχνικές επιτροπές της Κύπρου παρέχουν μια κρίσιμης σημασίας πλατφόρμα για τη δικοινοτική ενασχόληση σε ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος για όλους τους Κυπρίους. Είμαι πεπεισμένη ότι η συμπερίληψη νεαρών φωνών στις επιτροπές θα διευρύνει τις προοπτικές αυτού του σημαντικού έργου».

Τα ίδια από Τατάρ

Σημειώνεται ότι από την άλλη πλευρά η βοηθός γ.γ. άκουσε τη γνωστή θέση για πρώτα αναγνώριση της κυριαρχικής ισότητας των Τουρκοκυπρίων και αποδοχή του ισότιμου διεθνούς καθεστώτος, και μετά επανέναρξη μιας διαδικασίας διευθέτησης του κυπριακού ζητήματος. Προχθές (17/3/2023), ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν σε ομιλία του στη Σύνοδο Κορυφής του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών ανέφερε ότι «με την ένταξη της ΤΔΒΚ σε εμάς, η οικογένειά μας έγινε ακόμα πιο ισχυρή. Ως οργανισμός έχουμε επιβεβαιώσει την ισχυρή και αποφασιστική υποστήριξή μας στον τουρκοκυπριακό λαό. Θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας για την αναγνώριση της ΤΔΒΚ και την άρση των περιορισμών που υφίστανται οι Τουρκοκύπριοι αδελφοί και αδελφές μας».

«Προσγείωση» στην Αθήνα

Σε ό,τι αφορά τις επαφές του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη στην Αθήνα, δεν προέκυψε κάτι μη αναμενόμενο. Εκατέρωθεν λέχθηκαν αυτά που έπρεπε να λεχθούν, βγήκαν οι φωτογραφίες που έπρεπε να βγουν και να κυκλοφορήσουν. Αναφορικά με την προεκλογική δέσμευση του κ. Χριστοδουλίδη για αναβίωση του Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος, ο νέος Πρόεδρος της Δημοκρατίας προσγειώθηκε. Όπως του εξήγησε ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, δεν είναι τώρα καιρός για τέτοιες ανακοινώσεις. Η Τουρκία είναι σε τροχιά εκλογών, θα ήταν βούτυρο στο ψωμί της μια τέτοια εξέλιξη, οι σχέσεις Αθήνας - Άγκυρας και Δένδια - Τσαβούσογλου είναι σε καλή φάση τις τελευταίες εβδομάδες, δεν υπάρχουν παραβιάσεις του εναέριου χώρου κ.λπ. και δεν θα ήθελε με τίποτα ο Μητσοτάκης -που ετοιμάζεται κι αυτός για εκλογές- να διαταραχθούν αυτό το κλίμα και οι ισορροπίες. Εξάλλου και στο Βαρώσι δείχνουν να έχουν παγώσει οι όποιες ενέργειες είχαν ξεκινήσει για άνοιγμά του υπό τουρκική διοίκηση, ενώ εδώ και λίγους μήνες δεν υπάρχουν παράνομες τουρκικές κινήσεις ούτε στην κυπριακή ΑΟΖ. Για παρηγοριά, ο Νίκος Χριστοδουλίδης ανακοίνωσε τις κοινές συνόδους των Υπουργικών Συμβουλίων Ελλάδας - Κύπρου, αλλά και αυτό το πήρε με τρόπο πίσω ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης, ο οποίος σε δηλώσεις του σε κυπριακά ΜΜΕ διευκρίνισε ότι γίνεται λόγος για συναντήσεις/συνεδρίες μεταξύ κάποιων υπουργών των δύο χωρών και όχι ολόκληρων των Υπουργικών Συμβουλίων υπό τους Μητσοτάκη και Χριστοδουλίδη. Στο θέμα των κοινών συνόδων των Υπουργικών Συμβουλίων των δύο χωρών αντέδρασε έντονα το ΑΚΕΛ, επισημαίνοντας, μεταξύ άλλων, ότι είναι μεν καλοδεχούμενη η θεσμοθέτηση της διακυβερνητικής συνεργασίας, ωστόσο οι κοινές συνεδριάσεις των υπουργικών «παραπέμπουν αλλού και δεν εκπέμπουν τα ορθά μηνύματα για την υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας ως ανεξάρτητου δικοινοτικού κράτους. Είναι βέβαιο δε ότι θα τύχουν εκμετάλλευσης από την τουρκική προπαγάνδα που θέλει να αμφισβητεί την υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας». Σε σχετική ανακοίνωσή του το ΑΚΕΛ αναφέρει ακόμα πως «αναμένει από την κυβέρνηση Χριστοδουλίδη απαντήσεις και περαιτέρω διευκρινίσεις. Αναμένει, επίσης, ότι τέτοια σοβαρά ζητήματα θα συζητούνται στο Εθνικό Συμβούλιο πριν τη δημόσια εξαγγελία των όποιων αποφάσεων».

Εθνικό μέσα στον Μάρτιο

Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης θα συγκαλέσει Εθνικό Συμβούλιο αφού πρώτα ολοκληρώσει τις επαφές του με ανώτατους Ευρωπαίους αξιωματούχους και συναντηθεί και με τον Πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν. Στις Βρυξέλλες, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης θα επιδιώξει να συνομιλήσει με τον γ.γ. των ΗΕ, έστω στο πόδι, άτυπα - δεν πήρε απάντηση για επίσημη συνάντηση, ίσως γιατί ζητά ανάλογη μεταχείριση και ο Τ/Κ ηγέτης Ερσίν Τατάρ. Στόχος του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας είναι να προετοιμάσει το έδαφος για επανέναρξη μιας προσπάθειας επίλυσης του Κυπριακού αμέσως μετά τις εκλογές σε Ελλάδα και Τουρκία. Ως σημείο εκκίνησης μιας ενδεχόμενης νέας προσπάθειας θεωρείται ο ερχόμενος Σεπτέμβριος στη Νέα Υόρκη, στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, στο περιθώριο της οποίας πραγματοποιούνται και συναντήσεις των ηγετών των δύο κοινοτήτων στην Κύπρο με τον γ.γ. του ΟΗΕ.

kateliadi@politis-news.com