Φυσικό αέριο: Ποιος έθαψε τις ελπίδες της Κύπρου στα έγκατα της Μεσογείου;

Στις 28 Δεκεμβρίου 2011, η αμερικανική εταιρεία Noble Energy Inc. ανακοίνωσε επίσημα την ανακάλυψη φυσικού αερίου στο κυπριακό οικόπεδο 12, στην ΑΟΖ της Κύπρου, ύστερα από γεώτρηση που πραγματοποίησε στην περιοχή. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Noble, τα αποτελέσματα από τη γεώτρηση, τους πετροφυσικούς σχηματισμούς και την αρχική αξιολόγηση δείχνουν υπολογιζόμενες ποσότητες που κυμαίνονται μεταξύ 4 και 5 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών φυσικού αερίου.

Έντεκα χρόνια μετά την πρώτη γεώτρηση, το φυσικό αέριο στο οικόπεδο 12 παραμένει ανεκμετάλλευτο. Το 2009 η ίδια κοινοπραξία της οποίας ηγούνταν η αμερικανική Noble Energy ανακάλυψε το κοίτασμα Ταμάρ, ανοικτά των ακτών του Ισραήλ. Είναι περίπου διπλάσιο από το κοίτασμα Αφροδίτη. Μέσα σε 4 χρόνια το κοίτασμα αυτό αξιοποιήθηκε και σήμερα καλύπτει τις ανάγκες ηλεκτροδότησης του Ισραήλ. Επιπλέον, από τις αρχές Φεβρουαρίου 2022 ξεκίνησαν διαβουλεύσεις μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου με διαμεσολάβηση της Τουρκίας προς τη Χεσπολάχ για κατασκευή αγωγού μεταξύ των δύο χωρών που δεν αποκλείεται σταδιακά να φτάσει μέχρι και τις νοτιοανατολικές επαρχίες της Τουρκίας. Η συμφωνία Ισραήλ - Λιβάνου για το διαμφισβητούμενο τμήμα της ΑΟΖ τους, επιτρέπει πλέον στο Ισραήλ να κατασκευάσει αγωγό προς την Τουρκία παρακάμπτοντας την κυπριακή ΑΟΖ. Μηδενίζοντας την όποια γεωπολιτική αξία της χώρας μας.

Ισραήλ - Αίγυπτος

Το 2010 το Ισραήλ και πάλιν με τη Noble ανακάλυψε ένα ακόμα τεράστιο κοίτασμα, το Λεβιάθαν, με αποθέματα γύρω στα 20 τρις κυβικά πόδια φυσικού αερίου. Σε συνδυασμό με το κοίτασμα Αφροδίτη, η Noble επιχείρησε να εκμεταλλευθεί αυτά τα 35 τρις εκατ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου κατασκευάζοντας ένα τερματικό LNG, συνήψε δε και προκαταρκτική συμφωνία με την αυστραλέζικη εταιρεία Woodside Petroleum. Το Ισραήλ που μέχρι τότε εξαρτιόταν από το αιγυπτιακό αέριο διαφώνησε. Αποφάσισε ότι θα καλύψει πρώτα τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας ξεκινώντας άμεση εκμετάλλευση του Ταμάρ.

Έντεκα χρόνια μετά προχώρησε σε συμφωνία κατασκευής αγωγών προς την Ιορδανία, τον Λίβανο ενώ βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με την Τουρκία -μετά από μια μακρά διακοπή των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών- για ανάπτυξη συνεργασιών συμπεριλαμβανομένης και της πώλησης φυσικού αερίου.

Η Αίγυπτος υπήρξε η πρώτη χώρα στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου με δικό της φυσικό αέριο. Το 2015 ωστόσο η ανακάλυψη του κοιτάσματος ΖΟΡ των 30 τρις κυβικών ποδιών φυσικού αερίου της επιτρέπει πέρα από τις δικές της ανάγκες να καθίσταται σταδιακά σε εξαγωγέα φυσικού αερίου. Η ανακάλυψη του Ζορ άλλαξε τελείως το παιχνίδι στην Ανατολική Μεσόγειο. Χώρες όπως το Ισραήλ και η Κύπρος αναγκάστηκαν αμέσως να επαναξιολογήσουν τις στρατηγικές τους, διότι η Αίγυπτος δεν χρειάζονταν πλέον το φυσικό τους αέριο. Το ΖΟΡ σε λιγότερο από 4 χρόνια αναπτύχθηκε και αυτή τη στιγμή εφοδιάζει τα δύο τερματικά της Αιγύπτου και ενισχύει τις προσπάθειες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για κάλυψη των αναγκών των 120 εκατ. κατοίκων της Αιγύπτου.

Η Κύπρος

Πολλοί υποστηρίζουν ότι το Ισραήλ καθυστέρησε στην ανάπτυξη επενδύσεων σε σχέση με το φυσικό αέριο. Αν αυτό ισχύει για το Ισραήλ στην Κύπρο μάλλον θα πρέπει να μιλούμε για εγκληματική αδιαφορία. Έντεκα χρόνια μετά την ανακάλυψη της Αφροδίτης και ακόμα δεν υπάρχουν επισήμως δηλωμένα αποθέματα. Απεναντίας εκκρεμεί με το Ισραήλ διαμάχη για ενιαιοποίηση του κοιτάσματος με τους Ισραηλινούς να διεκδικούν το 30% με τη δικαιολογία ότι εμπίπτει εντός της δικής τους ΑΟΖ. Τέσσερα χρόνια μετά την ανακάλυψη παρόμοιου κοιτάσματος στο οικόπεδο 6 από την ΕΝΙ δεν έγινε επιβεβαιωτική γεώτρηση, δεν ξέρουμε καν αν η ΕΝΙ θα την πραγματοποιήσει. Ακολούθησε το κοίτασμα φυσικού αερίου 5 έως 8 tcf (τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια) που εντόπισε η Exxon στον στόχο Γλαύκος στο τεμάχιο 10 της ΑΟΖ της Κύπρου και μόλις πριν έναν μήνα ξεκίνησε μια δεύτερη επιβεβαιωτική γεώτρηση, αναμένοντας αποτελέσματα τις ερχόμενες βδομάδες.

Δυνητικά η Κύπρος μέσα από τις τρεις αυτές επιτυχείς γεωτρήσεις νοουμένου ότι θα γίνουν και επιβεβαιωτικές θα μπορούσε να δηλώσει ως αποδεδειγμένα αποθέματα από 15-20 τρις κυβικά πόδια φυσικού αερίου.

Πολιτικαντισμοί

Στους αρχικούς σχεδιασμούς της κυβέρνησης Χριστόφια μετά το 2011 ήταν η κατασκευή τερματικού στο Βασιλικό. Από τη μια το κόστος του τερματικού από την άλλη η απόφαση του Ισραήλ να καλύψει τις δικές του ανάγκες και όχι να δώσει γεωπολιτικό πλεονέκτημα στην Κύπρο οδήγησαν σε ματαίωση το εγχείρημα. Περάσαμε το πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης Αναστασιάδη συζητώντας την πώληση του φυσικού αερίου της Αφροδίτης στην Αίγυπτο, αφού η εταιρεία Shell αγόρασε ένα ποσοστό του. Μετά την ανακάλυψη του κοιτάσματος ΖΟΡ το 2015 η Αίγυπτος μπήκε στη λογική να το αγοράσει αλλά σε εξευτελιστική τιμή.

Στη συνέχεια οι ηγεσίες του Ισραήλ, της Ελλάδας και της Κύπρου και συγκεκριμένα στις 5 Δεκεμβρίου του 2017, συμφώνησαν να στηρίξουν τον μήκους 2.000 χιλιομέτρων αγωγό EastMed με κόστος 7,4 δισ. δολαρίων. Αν και οι χώρες εξέφρασαν την ελπίδα τους να υπογράψουν μια διακρατική συμφωνία για το project καμία εταιρεία δεν το έχει στηρίξει, λόγω του υψηλού κόστους του, των κατασκευαστικών του προβλημάτων και κυρίως λόγω της πτώσης στις τιμές φυσικού αερίου. Το project αποδείκτηκε μια φούσκα που εξυπηρέτησε τότε πολιτικές σκοπιμότητες του Βενιαμίν Νετανιάχου, του Αλέξη Τσίπρα και του Νίκου Αναστασιάδη. Και οι τρεις ηγέτες βασικά ήθελαν να στείλουν μήνυμα στην Άγκυρα ότι θα αποκλειστεί από το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου.

Κατά του project τάχθηκε φυσιολογικά και η Ρωσία που θέλει να αποτρέψει την είσοδο νέων μεγάλων πηγών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη και θα μπορούσε να μειώσει την τιμή του φυσικού αερίου που η ίδια διαθέτει στη γηραιά ήπειρο.

Η Τουρκία

Η Άγκυρα ακολούθησε μια πολιτική power politics την περίοδο αυτή μεταφέροντας πίεση κυρίως στην Κύπρο αλλά και στην Ελλάδα. Στην Κύπρο η ΤΡΑΟ ξεκίνησε σειρά γεωτρήσεων σε οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ, οι οποίες δικαιολογήθηκαν ως γεωτρήσεις που γίνονται κατ' εντολήν των Τουρκοκυπρίων. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα η Τουρκία υπέγραψε σύμφωνο διαχωρισμού της ΑΟΖ με τη Λιβύη ενώ το Μπάρπαρος ξεκίνησε έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Σε σχέση πάντα με την Κύπρο η Τουρκία προχώρησε σε νέες πιέσεις και τετελεσμένα ανοίγοντας την περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου, διοχετεύοντας μεγάλους αριθμούς μεταναστών και γενικά πιέζοντας την Κυπριακή Δημοκρατία σε ό,τι αφορά τη φρούρηση της Πράσινης Γραμμής. Η Κύπρος αντέδρασε ζητώντας κυρώσεις από την ΕΕ και προσφεύγοντας στον ΟΗΕ χωρίς ωστόσο χειροπιαστά αποτελέσματα.

Win-Win

Με λίγα λόγια από το 2011 που η Κύπρος μπήκε στον χάρτη του φυσικού αερίου με τη βοήθεια της ΕΕ και των ΗΠΑ οι οποίες έστειλαν εταιρείες κολοσσούς στην περιοχή για το γεωτρητικό της πρόγραμμα, δεν κατάφερε τίποτα. Το φυσικό της αέριο παραμένει εγκλωβισμένο στα έγκατα της Μεσογείου, με την κυβέρνηση Ανασταστασιάδη να κτίζει τερματικό στο Βασιλικό όχι για να φέρουμε δικό μας φυσικό αέριο αλλά για να αγοράζουμε από τρίτες χώρες, χωρίς καν να υπάρχει προοπτική μείωσης του ενεργειακού κόστους για τις επιχειρήσεις και τους πολίτες αυτής της χώρας. Κάποια στιγμή θα μάθουμε και ποιοι βρίσκονται πίσω από την επένδυση αυτή.

Υπήρξαν και υπάρχουν ακόμα σημαντικές ευκαιρίες για αξιοποίηση των δικών μας κοιτασμάτων. Με σοβαρή μάλιστα χρηματοδότηση της ΕΕ η οποία πρόσφατα χορήγησε 650 εκατ. ευρώ για την πόντιση του ηλεκτροφόρου καλωδίου του Asia Interconnector. Υπήρξε επίσης πριν αρκετά χρόνια πρόταση και από καναδική εταιρεία για δωρεάν μεταφορά συμπιεσμένου φυσικού αερίου από το οικόπεδο 12 στην Κύπρο. Την αγνοήσαμε.

Οι πολιτικοί στην Κύπρο κρυβόμενοι πίσω από μια έωλη οικονομική προσέγγιση ότι η Κύπρος είναι μια μικρή χώρα και δεν μας συμφέρει να φέρουμε το αέριό μας, κοιτάζει πώς να το ξεπουλήσει σε τρίτες χώρες αλλά δεν βρίσκει αγοραστές και κυρίως προσπαθεί να το εργαλειοποιήσει θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο θα πιέσει την Τουρκία -που το έχει ανάγκη- να κάνει υποχωρήσεις στο Κυπριακό.

Αν φέρναμε το φυσικό μας αέριο στην Κύπρο οι τιμές στο ρεύμα μεσοπρόθεσμα θα έπεφταν σημαντικά. Η βιομηχανία μας θα γινόταν πολύ πιο ανταγωνιστική. Θα μπορούσαμε να πωλούσαμε φυσικό αέριο στους Τουρκοκυπρίους σε πολύ λογικές τιμές. Θα μπορούσε να λειτουργήσει μια δικοινοτική επιτροπή για αξιοποίηση του φυσικού αερίου, η οποία θα απέτρεπε στην Τουρκία να δημιουργεί τετελεσμένα εκμεταλλευόμενη τους Τουρκοκυπρίους. Θα απέτρεπε τα τετελεσμένα στο Βαρώσι και τις γεωτρήσεις στην ΑΟΖ μας.

Με λύση του Κυπριακού θα μπορούσε η Κύπρος να μετατραπεί στον μεγαλύτερο εξαγωγέα φυσικού αερίου στην Τουρκία. Αναγκαστικά το Ισραήλ θα ακολουθούσε την πρωτοβουλία της Κύπρου, όπως ακριβώς το προδιέγραψε ο τότε αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν μιλώντας για ενεργειακό τόξο στην Ανατολική με προνομιακό εταίρο των ΗΠΑ την Κύπρο. Σήμερα τρέχουμε από πίσω την Αίγυπτο και το Ισραήλ, χώρες οι οποίες αξιολογούν -και είναι λογικό- πρώτα τα δικά τους συμφέροντα.

Αντί ενός τεράστιου project φυσικού αερίου που στην επόμενη δεκαετία θα μπορούσε να αποφέρει στην Κύπρο τζίρους ακόμα και ενός τρις ευρώ, η κυβέρνηση Αναστασιάδη, επένδυσε στη μη λύση του Κυπριακού, στήριξε την ανάπτυξη της χώρας σε ένα διεφθαρμένο σύστημα παροχής «χρυσών βιζών» σε απατεώνες με τζίρο περίπου 7 δισ. ευρώ. Με αποτέλεσμα ο ίδιος και μια ομάδα 100 επιχειρηματιών να γίνουν εκατομμυριούχοι, αλλά οι υπόλοιποι Κύπριοι να γίνουν φτωχότεροι.