Προεδρικές 2023: Ασταθές και ρευστό το τοπίο

Βρισκόμαστε έναν χρόνο πριν τις προεδρικές εκλογές, αλλά το προεκλογικό σκηνικό πήρε «φωτιά» αν και θα τρέξει ακόμη πολύ νερό στο ποτάμι μέχρι τις τελικές αποφάσεις. Υποψήφιοι και εν δυνάμει υποψήφιοι άρχισαν εκστρατεία, ενώ αυτό που ξεχωρίζει είναι το γεγονός ότι οι μέχρι τώρα ενδιαφερόμενοι προέρχονται σχεδόν αποκλειστικά από τη Δεξιά. Πώς προδιαγράφεται αυτό το περιβάλλον; Πώς θα αντιδράσουν τα κόμματα της αντιπολίτευσης και ποιον βοηθά ή καίει η πρόωρη προεδρολογία; Γι' αυτά και άλλα ενδιαφέροντα συνομιλούμε με τον πολιτικό αναλυτή Χριστόφορο Χριστοφόρου και το πολιτικό στέλεχος με εμπειρία σε ζητήματα προεδρικών Γιάννη Παναγιώτου.

Για την ώρα, ουδεμία βεβαιότητα έχουμε για το σκηνικό, πρωταγωνιστές και περιεχόμενο εκτιμά ο Χριστόφορος Χριστοφόρου, σχολιάζοντας το περιβάλλον μέσα στο οποίο αρχίζει η προεκλογική εκστρατεία, σημειώνοντας πως «είναι περίπου η συνήθης κατάσταση που προηγείται προεδρικών εκλογών, με μόνη διαφορά την πρόωρη εκδήλωση υποψηφιοτήτων ή προθέσεων». Η ουσιαστική προεκλογική εκστρατεία θα έχει, ως συνήθως, αφετηρία τον Οκτώβριο, τονίζει, υποδεικνύοντας παράλληλα πως είναι πολύ νωρίς να διαγνώσουμε ποιοτικά χαρακτηριστικά για το περιβάλλον των προεδρικών εκλογών. Θα διαφανούν με τις οριστικές υποψηφιότητες και συνεργασίες. Αυτό, ωστόσο, δεν αποκλείει πως τα θέματα που θα μας απασχολήσουν στον επικείμενο προεκλογικό θα είναι «η διαφθορά και η οικονομία, ενώ από δυνάμεις πέραν του ΑΚΕΛ θα προβληθεί το μεταναστευτικό». Το Κυπριακό δεν αναμένεται να είναι βασικό θέμα δημόσιου διαλόγου, σημειώνει ο κ. Χριστοφόρου, υποδεικνύει ωστόσο πως δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι «στο μυαλό όλων σχεδόν των πολιτών παραμένει καθοριστικό κριτήριο ψήφου».

«Tο ευρύτερο περιβάλλον χαρακτηρίζουν ακραία διαφθορά σε όλα τα επίπεδα της εξουσίας, με διάβρωση θεσμών, άκρως προβληματική δικαιοσύνη και διεθνή υποβάθμιση της Κύπρου...», λέει ο Χριστόφορος Χριστοφόρου

Στο ίδιο ερώτημα ο κ. Παναγιώτου κάνει λόγο για τρία κομβικά σημεία που προηγούνται των προεδρικών και τα οποία σήμερα δεν μπορούν να είναι ιδιαίτερα ασφαλείς: τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών -καταγράφουν την εκλογική επιρροή των κομμάτων- το αποτέλεσμα της εκλογής Προέδρου της Βουλής -καταγράφει τη διάθεση των κομματικών ηγεσιών για πολιτικές συνεργασίες- και τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών - καταγράφουν την ανταπόκριση των πολιτών στις πολιτικές συνεργασίες ενόψει προεδρικών. «Αφενός, οι βουλευτικές εκλογές έδειξαν ότι η επιρροή όλων των παραδοσιακών κομμάτων είναι πολύ περιορισμένη σε σχέση με το παρελθόν. Το κυβερνών κόμμα κατετάγη πρώτο, τα κόμματα που δεν συμμετέχουν στην κυβέρνηση, ωστόσο, συγκέντρωσαν αθροιστικά την περισσότερη υποστήριξη από τους πολίτες. Αφετέρου, η εκλογή προέδρου της Βουλής έδειξε ότι παρόλο που τα κόμματα της αντιπολίτευσης διέθεταν κοινοβουλευτική πλειοψηφία δεν κατάφεραν να συντονιστούν και να συνεργαστούν με επιτυχία. Επίσης, η αναβολή των δημοτικών εκλογών έδειξε την απροθυμία των πολιτικών κομμάτων για εκλογική έκθεση, ανέστειλε την εμφάνιση των διαφαινόμενων πολιτικών συνεργασιών και δεν επέτρεψε την εκλογική τους δοκιμασία».

Πότε αποκτούν νόημα οι προεδρικές

Στο ερώτημα, σε τι διαφέρουν αυτές οι προεδρικές από προηγούμενες, ο κ. Χριστοφόρου θέτει μία πολύ χρήσιμη παράμετρο: «Αρκετοί εστιάζουν στην πρόωρη εκδήλωση ενδιαφέροντος ή έναρξης ζυμώσεων. Όμως, τα κύρια χαρακτηριστικά που διακρίνουν αυτές τις εκλογές από όλες τις προηγούμενες συνδέονται με το ευρύτερο πολιτικό και κομματικό πλαίσιο, με κρίσιμο στοιχείο τη σχέση πολίτη-κομμάτων και πολιτικής. Έχουμε κατακερματισμό πολιτικών δυνάμεων, με βάση ιδεολογία, προσωπικές διαφορές και επιδιώξεις ή συμφέροντα ομάδων πίεσης. Κάθε πρόβλεψη για δυνατότητες συνεργασιών ή το τελικό αποτέλεσμα, είναι επισφαλής. Η απαξίωση κομμάτων και πολιτικών στα μάτια της πλειοψηφίας καθιστά δομική την υψηλή αποχή και την ψήφο απρόβλεπτη. Ακόμα πιο σημαντικό, το ευρύτερο περιβάλλον χαρακτηρίζουν ακραία διαφθορά σε όλα τα επίπεδα της εξουσίας, με διάβρωση θεσμών, άκρως προβληματική δικαιοσύνη και διεθνή υποβάθμιση της Κύπρου. Με αυτά τα δεδομένα το 2023 έχουμε τις πιο κρίσιμες εκλογές! Αποκτούν νόημα μόνο αν το αποτέλεσμα καταστήσει δυνατή την αναστροφή της πορείας φθοράς που βιώνει ο τόπος.

Οι επικείμενες προεδρικές εκλογές χαρακτηρίζονται από την περιορισμένη εκλογική επιρροή των παραδοσιακών κομμάτων στους ψηφοφόρους και από την απουσία συντεταγμένων συνεργασιών που να είναι ήδη προετοιμασμένες και δοκιμασμένες, εκτιμά ο Γ. Παναγιώτου.  Έτσι, «παρόλο που η δημόσια συζήτηση σχετικά με τις προεδρικές εκλογές βρίσκεται σε εξέλιξη, τα δεδομένα δεν έχουν ακόμη διαμορφωθεί».

«Η πτυχή που ενδεχομένως να 'κάψει' κάποιον υποψήφιο δεν είναι τόσο ο χρόνος κατά τον οποίο αυτός επέλεξε να εκφράσει το ενδιαφέρον του, όσο η δυνατότητά του να ερμηνεύσει σωστά τις προσδοκίες της κοινωνίας…», σύμφωνα με τον Γιάννη Παναγιώτου

Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι όλοι οι μέχρι σήμερα υποψήφιοι ή εν δυνάμει υποψήφιοι προέρχονται από τον χώρο της Δεξιάς. Τα σχόλια των συνομιλητών μας άκρως ενδιαφέροντα. Για τον Γ. Παναγιώτου αυτό καταδεικνύει τη δεξιά μετατόπιση του πολιτικού συστήματος και τη δυσκολία της Κεντροαριστεράς να παρουσιάσει εναλλακτικά μια συγκροτημένη και πειστική προοδευτική πρόταση εξουσίας. «Και η διαμόρφωση αυτής της πρότασης δεν είναι εύκολο να προκύψει κατά την προεκλογική περίοδο, παρόλο που με τις κατάλληλες επιλογές μια τέτοια εξέλιξη είναι πιθανή», εκτιμά.

«Διαχρονικά, από το 1983, το σύνολο σχεδόν των υποψηφίων προερχόταν από τον ευρύτερο συντηρητικό χώρο, με εξαίρεση υποψηφιότητα του Λυσσαρίδη και του Χριστόφια. Ο πολυκερματισμός δυνάμεων ευνοεί πολλές υποψηφιότητες, μα ίσως να μην έχουμε περισσότερες από άλλες αναμετρήσεις», εκτιμά την ίδια ώρα ο κ. Χριστοφόρου.

Ένα άλλο ενδιαφέρον των επικείμενων προεδρικών, είναι η πρόωρη προεδρολογία, στοιχείο όχι πρωτόγνωρο. Αυτή τη φορά όμως, προέρχεται από το ίδιο το κυβερνών κόμμα. Η πρόωρη προεδρολογία βοηθά ή μπορεί και να «κάψει» αυτόν που την ξεκινά;

«Η κίνηση τακτικής από τον Αβέρωφ Νεοφύτου για εξουδετέρωση του Νίκου Χριστοδουλίδη δεν είναι κατ' ανάγκη πρώιμη προεδρολογία. Αποσπά, ίσως, την προσοχή από τα κρίσιμα προβλήματα του τόπου, έμμεσα ασκεί πίεση για αποφάσεις από άλλες δυνάμεις, μα δεν έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Φυσικά, έστω και αν ουσιαστική προεκλογική εκστρατεία θα αρχίσει τον Οκτώβριο, όλα τα κόμματα βρίσκονται σε κάποια μορφή διαρκούς 'προεκλογικής' ολόχρονα, μέσω καθημερινών παρεμβάσεων στα ΜΜΕ. Η εικόνα δομείται διαχρονικά. Επηρεάζει τις δυνατότητες επιτυχίας μαζί με τη δύναμη κομματικών μηχανών και το περιεχόμενο προγραμμάτων. Αποφασιστικός παράγοντας είναι επίσης ο συσχετισμός επιρροής και προτάσεων των υποψηφίων», εκτιμά ο Χρ. Χριστοφόρου.

Η επίσπευση των αποφάσεων για τις προεδρικές εκλογές από τον ΔΗΣΥ έγινε για λόγους που αφορούσαν τις επιλογές της κομματικής ηγεσίας και όχι με βάση τις επιθυμίες της κοινωνίας, τονίζει ο Γ. Παναγιώτου. Έτσι, η πτυχή που ενδεχομένως να «κάψει» κάποιον υποψήφιο «δεν είναι τόσο ο χρόνος κατά τον οποίο αυτός επέλεξε να εκφράσει το ενδιαφέρον του, όσο η δυνατότητά του να ερμηνεύσει σωστά τις προσδοκίες της κοινωνίας και να κρίνει ρεαλιστικά εάν μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτές». Θα είναι ενδιαφέρουσα η παρακολούθηση της εξέλιξης των υποψηφιοτήτων που προβάλλονται σήμερα, αφού εάν διαπιστωθεί ότι δεν συγκεντρώνουν την αναμενόμενη υποστήριξη, ίσως να αντικατασταθούν από άλλες, τονίζει με νόημα ο Γ. Παναγιώτου.

Τι γίνεται στο ή στα στρατόπεδα της αντιπολίτευσης; Πώς κινούνται τα κόμματα και δη το ΑΚΕΛ ως το μεγαλύτερο; Ανταποκρίνεται σε αυτό που ο κόσμος του θα ήθελε ή είναι «δέσμιο» της θέσης «απαλλαγή από τη σημερινή διακυβέρνηση»; «Η ιδεολογική καθαρότητα του απομονωτισμού και η πολιτική αποτελεσματικότητα των συνεργασιών πρέπει να προσεγγίζονται διαλεκτικά ώστε να γίνονται επιλογές που δεν ακυρώνουν καμία από τις δύο παραμέτρους, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα δεδομένα. Τα κόμματα της παραδοσιακής Αριστεράς είναι περισσότερο επιρρεπή από τα αστικά κόμματα στην ανάλυση αυτών των διαστάσεων με τρόπο που οδηγεί στην εσωστρέφεια, και αυτή είναι μία από τις προκλήσεις που το ΑΚΕΛ έχει να αντιμετωπίσει. Εξάλλου, η αλλαγή είναι ελκυστική, όταν υπάρχει μια καλύτερη εναλλακτική επιλογή», λέει ο Γ. Παναγιώτου και θέτει ακόμη μία παράμετρο: «Αναμένεται ότι τα πολιτικά κόμματα λειτουργούν για να διεκδικούν την πολιτική εξουσία, ώστε να τη διαχειριστούν με τον τρόπο που θεωρούν ότι είναι ο καλύτερος για τη χώρα. Όμως οι επιλογές που γίνονται στην πορεία διεκδίκησης της εξουσίας οφείλουν να διαθέτουν πολιτική συνέχεια και συνοχή, για να μην παρερμηνεύονται ως αμοραλιστικές. Σε διαφορετική περίπτωση, υπάρχει ο κίνδυνος της απαξίωσης των όποιων επιλογών. Εάν το ΔΗΚΟ ασκήσει εύστοχα τον ρυθμιστικό του ρόλο, μπορεί να βρίσκεται στην επόμενη κυβέρνηση και ταυτόχρονα να είναι συνεπές με τις διακηρύξεις του».

Ο Χρ. Χριστοφόρου είναι κάθετος: «Παρά τα ακραία προβλήματα εξαιτίας της σημερινής κυβέρνησης, το ΑΚΕΛ απέτυχε ως κόμμα και ως αντιπολίτευση, απλούστατα γιατί δεν έπεισε πως μπορεί να είναι εναλλακτική επιλογή. Αυτή η αδυναμία καθιστά χωρίς περιεχόμενο τον στόχο 'απαλλαγή', γιατί ο λαός επιζητεί αλλαγή με κόμμα άξιο εμπιστοσύνης». Υπενθυμίζει πως, στις βουλευτικές, δημοσκοπήσεις έδειχναν πως το ΑΚΕΛ είχε καλύτερο πρόγραμμα, «αλλά αποτύγχανε να πείσει πως μπορεί να το υλοποιήσει. Το κόμμα έχει πρόβλημα επαφής με την κοινωνία, η ηγεσία του έχει μετατραπεί σε 'δημοσιοϋπαλληλική ομάδα'», κατά την έκφρασή του «ενώ την ίδια ώρα πάσχει η συνοχή της. Αντιμετωπίζει υπαρξιακό πρόβλημα, ενώ όλοι αναμένουν να κάνει αυτοκριτική, να αναθεωρήσει στην πράξη κακές πολιτικές και να παράξει πολιτική πείθοντας πως μπορεί να αλλάξει την καταστροφική πορεία του τόπου. Κόμμα που απέτυχε να διασώσει την υπόστασή του, πώς μπορεί να κερδίσει εκλογές για να διαχειριστεί το κράτος», υποστηρίζει.

Την ίδια ώρα, ωστόσο, σημειώνει πως το ερώτημα αφορά όλα τα κόμματα, «τα οποία πάσχουν ως οργανισμοί. Με τον Αβέρωφ ο ΔΗΣΥ έχασε σε όλες τις εκλογές ψηφοφόρους, το κόμμα είναι σκιά κόμματος, ενώ, με τον Νικόλα Παπαδόπουλο το ΔΗΚΟ διασπάστηκε, έχασε επιρροή. Πώς μπορούν να κυβερνήσουν;

Συμπερασματικά, ούτε το ΑΚΕΛ, μήτε άλλο κόμμα μπορεί να αναδείξει Πρόεδρο. Μπορεί, όμως, να συμβάλει σε ανάδειξη νικητή. Το ζητούμενο, φυσικά, είναι να έχει ο υποψήφιος πρόγραμμα που στηρίζεται σε θεμελιώδεις αρχές κοινωνικής δικαιοσύνης και κράτους δικαίου. Ζητείται υποψήφιος με ικανότητα να πετύχει ευρεία στήριξη στους πολίτες, στηριζόμενος σε δικό του επιτελείο, που θα μπορούσε επίσης να είναι πυρήνας διακυβέρνησης. Με μοναδικό στόχο να αναστηλώσει τους θεσμούς, σε κράτος δικαίου», υπογραμμίζει ο κ. Χριστοφόρου.