Ο Γρίβας, ο Πετέν, ο Μακρόν, ο Αβέρωφ  και το ζητούμενο της Εθνικής Συμφιλίωσης

Ο Αβέρωφ Νεοφύτου, τη βδομάδα που πέρασε, με αφορμή την απόφαση των κομμάτων ΑΚΕΛ-ΔΗΚΟ-ΕΔΕΚ-ΔΗΠΑ να αποκόψουν τα κονδύλια του προϋπολογισμού για τα μνημεία του Γρίβα, μίλησε για προεκλογικές σκοπιμότητες, με στόχο να τοποθετηθεί βόμβα στα θεμέλια της εθνικής συμφιλίωσης, που θα μας επιστρέψει πολύ πίσω, στις εποχές της διχόνοιας.

Είναι αλήθεια ότι όταν η επιστροφή στο παρελθόν δεν γίνεται με κριτική σκέψη και διάθεση να αντληθούν κάποια χρήσιμα συμπεράσματα στο παρόν, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να μας αφομοιώσει. Τότε το παρελθόν επιστρέφει ως φάρσα. Αυτό ζήσαμε προχθές έξω από τη Βουλή των Αντιπροσώπων.

Ηλικιακά, η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών αυτής της χώρας δεν έζησε την ΕΟΚΑ, ούτε είχε εμπλοκή στις θλιβερές αντιπαραθέσεις της πρώτης περιόδου της Κυπριακής Ανεξαρτησίας. Όταν την πολιτική ζωή της χώρας μονοπωλούσαν προσωπικότητες όπως ο Μακάριος, ο Γρίβας, ο Κληρίδης, ο Γιωρκάτζης, ο Κυπριανού, ο Αζίνας, ο Τάσσος, ο Φαζίλ Κουτσιούκ και ο Ραούφ Ντενκτάς.

Αυτοί οι άνθρωποι πέτυχαν πολλά. Κυρίως όμως απέτυχαν μετά τον τερματισμό της αποικιοκρατίας το 1959, να μας κληροδοτήσουν μια πραγματικά ανεξάρτητη και ειρηνική πατρίδα. Υπό την ηγεσία τους, η χώρα μας πέρασε πόλεμο και καταστροφή και βιώνει τη διχοτόμηση.

Η συμφιλίωση

Σήμερα, κάποιοι μιλούν για συμφιλίωση. Η εθνική συμφιλίωση δεν είναι διακήρυξη. Είναι πολιτική πράξη υψηλής ηθικής εμβέλειας. Για να επιτευχθεί, θα πρέπει να στηρίζεται στην ιστορική αλήθεια. Απαιτεί μια σοβαρή και αντικειμενική καταγραφή των γεγονότων, με διάθεση να αξιολογηθούν οι πρωταγωνιστές και κυρίως να τεθούν με γενναιότητα όλα τα ερωτήματα, χωρίς σκοπιμότητες. Η καταγραφή της αλήθειας απαιτεί, σίγουρα, πολύ περισσότερο χρόνο από αυτόν που χρειάζονται συνήθως κάποιοι για να αποφασίσουν το κτίσιμο μουσείων και αναθηματικών μνημείων. Για να τοποθετήσουν αγάλματα 20 μέτρων στο Θρονί και να κτίσουν μαυσωλεία στη συνοικία Αγίου Νικολάου Λεμεσού. Για να δώσουν ονόματα σε δρόμους και λεωφόρους. Για να αναρτήσουν φωτογραφίες και πορτρέτα σε σχολεία και κυβερνητικά κτήρια. Αυτοί οι αυτοματισμοί μετά τον θάνατο κάποιου επώνυμου από τους επίγονούς του, είναι απαράδεκτοι και επικίνδυνοι. Καταδεικνύουν ότι η χώρα δεν πορεύεται με οδηγό την ιστορική αλήθεια αλλά με οδηγούς την κομματική σκοπιμότητα. Οι κομματάρχες έμαθαν κάτι πολύ καλά: Να κινούνται με απόλυτη άνεση μεταξύ επιλεκτικής μνήμης και επιλεκτικής λήθης. Όταν βολεύει, ζητούμε συμφιλίωση. Όταν και πάλιν βολεύει, έρχεται ένας προϋπολογισμός για μνημείο του Γρίβα ή του Αζίνα (ναι, αυτού που πήγε Φυλακή για τον Συνεργατισμό), για να πολώσει δεξιούς και αριστερούς και να πορώσει κάποιους νεαρούς που έμαθαν ιστορία μέσα από φωτογραφίες που αναρτώνται σε διάφορα σελοτέξ, κατά τη διάρκεια εκδηλώσεων για τις εθνικές εορτές στα σχολεία μας.

Το παρελθόν

Μην ανησυχείτε. Δεν είμαστε οι μόνοι. Η διαχείριση του παρελθόντος κάθε λαού δεν είναι εύκολη υπόθεση, ιδιαίτερα αν η ιστορία έχει μετατραπεί σε πολιτικό εργαλείο στα χέρια αρχηγικών κομμάτων. Κόμματα που επενδύουν στην αυθεντία του ηγέτη και οπαδούς που εθίζονται και παραμένουν προσδεδεμένοι σε προσωπικότητες σύμβολα, με οδηγό την ψευδαίσθηση ότι μόνο οι λεγόμενοι εθνοπατέρες είναι αυτοί που κινούν την ιστορία. Κατά μια περίεργη (;) σύμπτωση, οι περισσότεροι από αυτούς τους εθνοπατέρες ή πατερούλληδες είναι άτομα που έδειξαν ελάχιστο σεβασμό στη Δημοκρατία.

Ούτε η προσωπολατρεία είναι κυπριακό φαινόμενο. Ας μην αυτομαστιγωνόμαστε. Πριν μερικές μέρες, στη Γερμανία έγιναν μαζικές συλλήψεις από νοσταλγούς του Χίτλερ που ήθελαν να κάνουν πραξικόπημα. Πριν δύο χρόνια, ακραίοι κουκουλοφόροι εθνικιστές εισέβαλαν στο καπιτώλιο στην Ουάσινγκτον, με σκοπό να αμφισβητήσουν το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών και να διατηρήσουν στο αξίωμα τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος εξελέγη το 2017 με το σύνθημα πρώτα η Αμερική, σε μια ανακύκλωση-τραγέλαφο. Το ίδιο, ως γνωστόν, είπε και ο Χίτλερ το 1933: Γερμανία πάνω από όλους - alemania uber alles.

Τον Νοέμβριο του 2018, στη Γαλλία, ο Εμανουέλ Μακρόν αντιμετώπισε σφοδρές αντιδράσεις όταν αποφάσισε να τιμήσει τον στρατάρχη Φιλίπ Πετέν. Ο Πετέν λίγο-πολύ μας θυμίζει τον Γρίβα. Οδήγησε τον γαλλικό στρατό στη νίκη στη Μάχη του Βερντέν, στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, και τότε χαρακτηρίστηκε ήρωας. Μερικές δεκαετίες αργότερα, συνεργάστηκε με τη ναζιστική Γερμανία και τον Χίτλερ, αναλαμβάνοντας επικεφαλής της κυβέρνησης του Βισύ. Η συμπερίληψη του Πετέν στους τιμώμενους προκάλεσε σεισμό, αφού ο στρατάρχης και μετέπειτα δωσίλογος ηγέτης καταδικάσθηκε το 1945 στην ποινή της «εθνικής απαξίωσης» και σε καθαίρεση από τον βαθμό του, για να πεθάνει στη Φυλακή το 1951.

Μακρόν - Αβέρωφ

Ο Μακρόν στη Γαλλία αλλά και ο Αβέρωφ στην Κύπρο θεωρούν προφανώς απολύτως θεμιτό να τιμούν ανθρώπους όπως ο Πετέν και ο Γρίβας. «Το θεωρώ απολύτως θεμιτό να τιμούμε τους στρατάρχες που οδήγησαν τον στρατό μας στη νίκη», ανέφερε ο Μακρόν, μιλώντας στους δημοσιογράφους από την πόλη Σαρλεβίλ-Μεζιέρ, όπου πριν από έναν αιώνα βρισκόταν η πρώτη γραμμή του μετώπου μεταξύ των Γάλλων και των Γερμανών στρατιωτών. «Ο στρατάρχης Πετέν ήταν ένας μεγάλος στρατιώτης στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο», πρόσθεσε. «Δεν συγχωρώ τίποτα, αλλά και δεν σβήνω τίποτα από την ιστορία μας», είναι μια από τις απαντήσεις που έδωσε ο Εμανουέλ Μακρόν στον καταιγισμό αντιδράσεων όσων τον κατηγορούν για προσπάθεια αποκατάστασης του Πετέν. Επιτρέπονται τέτοιου είδους ιστορικοί συμψηφισμοί; Στη δική μας περίπτωση, ο Γρίβας ηγήθηκε της ΕΟΚΑ 1955-59 και υπό την ηγεσία του έδωσαν τη ζωή τους άτομα όπως ο Αυξεντίου και ο Μάτσης. Ο Γρίβας το 1972 ίδρυσε την ΕΟΚΑ Β'. Οδήγησε τη χώρα στον εμφύλιο, στο πραξικόπημα και την εισβολή. Ποια είναι η τιμωρία για τέτοιες πράξεις; Ο στρατηγός Ντε Γκολ αρνήθηκε να υπογράψει την εκτέλεση του Πετέν, αλλά τον φυλάκισε μέχρι το τέλος της ζωής του. Πέθανε απαξιωμένος. Γιατί επιχείρησε να τον τιμήσει ο Μακρόν;

Πολιτικοί αναλυτές υποστηρίζουν, και μάλλον έχουν δίκαιο, ότι ο Μακρόν εκμεταλλεύθηκε κυνικά την ιστορική αντιπαράθεση, σε μια προσπάθεια να προσελκύσει ψηφοφόρους της Ακροδεξιάς, τους οποίους φαίνεται να κερδίζει η Λεπέν. Εν ολίγοις, ο Πετέν υιοθετήθηκε από την Ακροδεξιά της Γαλλίας που βρίσκεται σε αναζήτηση των δικών της ηρώων. Το ίδιο και ο Γρίβας, ο οποίος μετατράπηκε σε ίνδαλμα των ακροδεξιών της Κύπρου.

Στη λογική Μακρόν κινούνται και οι πολιτικοί της Δεξιάς στην Κύπρο. Οι οπαδοί του Γρίβα σήμερα δεν είναι μια παρέα 80άρηδων που δίνει διαλέξεις στο ίδρυμα που ιδρύθηκε προς τιμήν του στρατηγού, αλλά έχουν κλωνοποιηθεί κατά χιλιάδες και συνωστίζονται, σφύζοντας από τεστοστερόνη σε κάποιες από τις κερκίδες τριών μεγάλων ομάδων. Του ΑΠΟΕΛ, του Απόλλωνα και της Ανόρθωσης. Νεαρά παιδιά που κινούνται στη σφαίρα ενός έωλου εθνικιστικού αφηγήματος και ενός αντικομουνιστικού παραληρήματος. Θεωρούν ότι η ομάδα τους, ο Γρίβας και η ΕΟΚΑ, είναι ό,τι πιο καθαρό και αμόλυντο, ό,τι πιο γενναίο γέννησε αυτός ο τόπος. Εχθρός είναι οι διεφθαρμένοι και πουλημένοι πολιτικοί της Κύπρου, ο Τσε Γκεβάρα της Ομόνοιας, οι Τουρκοκύπριοι και οι μετανάστες που μας παίρνουν τις δουλειές.

Με λίγα λόγια, βλέποντας τους κλέφτες και τους απατεώνες που διαχρονικά κυβερνούν αυτή τη χώρα, στρέφονται σε κάτι διαφορετικό, σίγουρα και πιο επικίνδυνο. Στοιχίζονται πίσω από διάφορες επιχειρηματικές ομάδες που τα διοικητικά τους συμβούλια ξεπλένουν, στήνουν και προάγουν γενικώς, ενώ, οποία ειρωνεία, οι ίδιοι οι οπαδοί αυτοπροσδιορίζονται αντισυστημικοί!

Χριστοδουλίδης

Μπροστά σε αυτήν την απλοϊκή... αντισυστημική ανάλυση των νεαρών, πολλοί γελάνε, κάποιοι από την άλλη την εκμεταλλεύονται, με τη μάχη να δίνεται μεταξύ ΔΗΣΥ και ΕΛΑΜ.

Στον χώρο της διεκδίκησής τους, τα τελευταία χρόνια, μπήκε και ο Νίκος Χριστοδουλίδης. Παρότι για εννιά χρόνια υπήρξε ο τακτικός μπάτλερ του Νίκου Αναστασιάδη, σήμερα εμφανίζεται και αυτός ως αντισυστημικός. Διεκδικεί την «αντισυστημική» οπαδική ψήφο των δεξιών σωματείων, με τους ανθρώπους του να θεωρούν ότι έχει δικαίωμα να το κάνει, αφού είναι πολύ πιο δεξιός από τον Αβέρωφ. Με βάση αυτήν την προσέγγιση, στην κυριολεξία, προκάλεσε πονοκέφαλο στις ηγεσίες του ΔΗΚΟ, της ΕΔΕΚ και της ΔΗΠΑ, το να αποσύρουν τη στήριξή τους στην πρόταση αποκοπής του προϋπολογισμού του μνημείου του Γρίβα από το ΑΚΕΛ. Τα τρία κόμματα υπάκουσαν (μπροστά στην επισήμανση Χριστοδουλίδη ότι κινδυνεύει να χάσει 8-10% που κερδίζει από το ΔΗΣΥ) και σταύρωσαν το κονδύλι, αλλά ούτε αυτό ήταν ικανοποιητικό για τον κ. Χριστοδουλίδη. Τελικά, το σταύρωμα το έκρυψαν κάτω από έναν γενικό τίτλο κονδυλίων για μνημεία. Το πρόβλημα μπήκε κάτω από το χαλί και ο Νίκος Χριστοδουλίδης, χωρίς καν να μπει στον κόπο να μας πει τι έγινε την περασμένη βδομάδα έξω από τη Βουλή, συνέχισε επαναλαμβάνοντας μια γνωστή και συνάμα πολιτικά χυδαία δήλωση εκμαυλισμού: «Η κυπριακή κοινωνία είναι σαφώς πιο μπροστά σε πολλά θέματα από όλους εμάς που εμπλεκόμαστε προσωρινά αυτή τη στιγμή στη δημόσια ζωή του τόπου». Για να καταλήξει με μια αφελή και συνάμα μεσσιανικού τύπου τοποθέτηση, απαύγασμα της πολυετούς φοίτησής του στο κατηχητικό Γεροσκήπου: «Εγώ είμαι εδώ για να ενώσω και όχι για να διχάσω».

Περί εθνικής συμφιλίωσης

Όλοι κατανοούμε ότι η εθνική συμφιλίωση δεν είναι εύκολο ζητούμενο. Επιδιώκοντάς την μπορούμε, εν πρώτοις, να αφεθούμε απροκατάληπτα στις διάφορες εκδοχές της ιστορίας ώστε αυτές να μας διαφωτίσουν, όσο γίνεται περισσότερο. Η ιστορική αλήθεια, κατά τραγικό τρόπο, προκύπτει με περισσότερη ενάργεια όταν οι πρωταγωνιστές των γεγονότων εκλείψουν, όταν οι κομματικές σκοπιμότητες αφανιστούν, όταν οι πολλές και ανεξάρτητες οπτικές πρυτανεύσουν. Αλλά κι αυτό, ας μην το δούμε δογματικά, αφού η ιστορία είναι καταδικασμένη να χρησιμοποιείται από όλους. Όταν ο Χίτλερ, ο Μουσολίνι και ο Μεταξάς θέλησαν να χρησιμοποιήσουν τις νέες γενιές ως αναλώσιμα πολέμου, κατέφυγαν και ανέδειξαν την πειθαρχημένη κοινωνία της Σπάρτης ως πρότυπο. Όταν θέλησαν να αναδείξουν την αυθεντία τους ως ηγέτες, χρησιμοποίησαν ως ιστορικό πρότυπο τον Φίλιππο Β' της Μακεδονίας, όταν θέλησαν να παρασύρουν τις μάζες, κατέφυγαν στη θρησκεία.

Σήμερα, αυτό που χρειαζόμαστε είναι περισσότερους πολιτισμένους ανθρώπους να μας εμπνεύσουν και να μας καθοδηγήσουν μακριά από τον φανατισμό και τη μισαλλοδοξία. Ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποίησε τον δεξιό Ελύτη και μετέφερε το «Άξιον Εστί» στα χείλη κάθε αριστερού και δεξιού. Μελοποίησε τον αριστερό Ρίτσο και έκανε τη «Ρωμιοσύνη» το τραγούδι του κάθε Έλληνα. Ο Μάριος Τόκας έκανε το ποίημα της Νεσιέ Γιασίν, «η δική μου η πατρίδα», τον ύμνο και συνάμα τον θρήνο των Ελλήνων και των Τούρκων της Κύπρου για την πατρίδα που χάθηκε. Εν κατακλείδι, ας μείνουμε στα απλά και ίσως πιο εφικτά: Η εθνική συμφιλίωση δεν είναι τίποτε περισσότερο από την κοινή μας αγάπη για την πατρίδα.