Επιχείρηση ελέγχου των εταιρειών παρακολούθησης - Διαβεβαιώσεις στην επιτροπή PEGA του Ευρωκοινοβουλίου

Στην Κύπρο δραστηριοποιούνται περισσότερες από 500 εταιρείες τεχνολογίας, αλλά μόνο 32 από αυτές παράγουν προϊόντα διπλής χρήσης.

Τα προϊόντα αυτά ονομάζονται διπλής χρήσης διότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για στρατιωτικές αλλά και πολιτικές χρήσεις και συνάμα για νόμιμους αλλά και παράνομους σκοπούς. Υπολογίζεται ότι την τελευταία πενταετία οι εταιρείες τεχνολογίας της Κύπρου έκαναν κοντά στο μισό δισ. ευρώ εξαγωγές.

Σύμφωνα με έγκυρη πηγή του Υφυπουργείου Έρευνας, από όλες αυτές τις εταιρείες μόνο 10-12 έχουν πραγματική δράση στην Κύπρο, ενώ με την παραγωγή κατασκοπευτικού λογισμικού (Spyware) ασχολούνται μόνο 4. Οι εταιρείες αυτές πλέον παρακολουθούνται.

PEGA

Από την 1η έως την 4η Νοεμβρίου βρέθηκαν στο στόχαστρο ευρωβουλευτών της εξεταστικής επιτροπής, η χρήση του Pegasus και άλλων κατασκοπευτικών λογισμικών, με αφορμή αποκαλύψεις στην Κύπρο και την Ελλάδα αναφορικά με τον Ταλ Ντίλιαν και την εταιρεία του Intellexa, η οποία φαίνεται να εμπλέκεται σε παρακολουθήσεις στην Αθήνα.

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους στην Κύπρο, οι ευρωβουλευτές συναντήθηκαν με την υπουργό Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας Νατάσα Πηλείδου, με τον υφυπουργό Έρευνας και Καινοτομίας Κυριάκο Κόκκινο, με άλλους κυβερνητικούς αξιωματούχους και μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων που συμμετείχαν σε σχετικές επιτροπές, για να συζητήσουν το ισχύον νομικό πλαίσιο. Συνομίλησαν επίσης με νομικούς εμπειρογνώμονες, εκπροσώπους ΜΚΟ και δημοσιογράφους, οι οποίοι υπέβαλαν στην αντιπροσωπεία της επιτροπής του ΕΚ έγγραφα σχετικά με την παρακολούθηση και τη διαφθορά.

Μετά την επίσκεψη, ο πρόεδρος της επιτροπής Jeroen Lenaers (ΕΛΚ, Ολλανδία) δήλωσε: «Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας στην Κύπρο και την Ελλάδα είχαμε πολλές εποικοδομητικές ανταλλαγές απόψεων με εκπροσώπους της κυβέρνησης, δημοσιογράφους και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Δεν εντοπίσαμε σαφείς ενδείξεις διαφθοράς ή το είδος αυταρχικών πρακτικών που παρατηρούμε στην Πολωνία ή, σύμφωνα με δημοσιεύματα, και στην Ουγγαρία, χρειάζεται όμως να καταβληθεί μεγαλύτερη προσπάθεια προκειμένου να εξασφαλισθεί η διαφάνεια. Τυχόν καταγγελίες για κατάχρηση της πρακτικής της παρακολούθησης πρέπει να διερευνώνται και θα πρέπει να θεσπιστούν οι απαραίτητες δικλίδες ασφαλείας. Είμαι ικανοποιημένος από το γεγονός ότι, εν αντιθέσει με αυτά που συμβαίνουν σε άλλες χώρες, οι κυβερνήσεις Κύπρου και Ελλάδας συνεργάστηκαν ενεργά με τα μέλη της επιτροπής μας και απάντησαν στις ερωτήσεις μας. Μας ενημέρωσαν επίσης για τις προτάσεις τους, για μεταρρυθμίσεις που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών της Κύπρου, της Ελλάδας και της ΕΕ, οι οποίες θα αποτελέσουν αντικείμενο δημόσιας διαβούλευσης κατά τους επόμενους μήνες. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές αναμένεται να βελτιώσουν τη διαφάνεια και την επιβολή της ισχύουσας νομοθεσίας και να διασφαλίσουν την κατάλληλη δικαστική εποπτεία της χρήσης της παρακολούθησης».

Η εισηγήτρια Sophie in 't Veld (Renew, Ολλανδία) άφησε διά των δηλώσεών της σοβαρές αιχμές: «Μετά την τετραήμερη παραμονή μας σε Κύπρο και Ελλάδα αναχωρούμε με ίσως περισσότερα ερωτήματα από αυτά που είχαμε όταν φτάσαμε. Ακούσαμε ανησυχητικές αναφορές δημοσιογράφων που αισθάνονται ότι δεν είναι ασφαλείς όταν γράφουν γύρω από σημαντικά θέματα, ότι η ανεξάρτητη Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων δέχεται πιέσεις και ότι η εθνική ασφάλεια χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για κατάχρηση και παρακολούθηση κατασκοπευτικού λογισμικού. Φαίνεται ότι οι εταιρείες κατασκοπευτικού λογισμικού έχουν δημιουργήσει έναν τρομακτικό ιστό διασυνδέσεων που μπορεί να φτάνει μέχρι και τις δημόσιες αρχές, παρόλο που η νομοθεσία της ΕΕ για τα μητρώα πραγματικών δικαιούχων σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να δημοσιοποιούνται αυτού του είδους οι πληροφορίες.

Έλεγχοι

Σύμφωνα με τον υφυπουργό Έρευνας και Καινοτομίας Κυριάκο Κόκκινο, οι εταιρείες τεχνολογίας στην Κύπρο έχουν αρχίσει να τίθενται υπό έλεγχο. «Κάθε 6 μήνες είναι υποχρεωμένες να απαντούν σε ένα ερωτηματολόγιο του υπουργείου σε σχέση με το τι είδους λογισμικό παράγουν και κυρίως πού το εξάγουν». Μέχρι πρόσφατα οι εταιρείες αυτές δήλωναν τις εξαγωγές τους μόνο αν αυτές αφορούσαν τρίτες χώρες, ενώ δεν είχαν καμιά υποχρέωση να δηλώνουν τις εξαγωγές τους σε χώρες της ΕΕ. Τώρα, το Υπουργείο Εμπορίου μπορεί να προβεί σε εκτεταμένους ελέγχους στις εταιρείες αυτές, και ενίοτε ζητείται και η συνδρομή της ΚΥΠ.

Στο πρόσφατο παρελθόν οι εταιρείες αυτές, όπως π.χ. του Ταλ Ντίλιαν και της συζύγου του Sara Alexandrou Hamou, εταιρείες όπως οι Intellexa, Passidor, Circus Magnus Cytrox Holdings WiSpear κ.λπ., πολύ εύκολα εξήγαγαν λογισμικό αλλά και μετακινήθηκαν στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σήμερα κάποιες εταιρείες που παρέμειναν στην Κύπρο και έχει ξεκινήσει η διαδικασία ελέγχου τους, δηλώνουν δυσαρεστημένες και άρχισαν να προετοιμάζουν τη φυγή τους.

Βεβαίως, σύμφωνα με ειδικό σε θέματα κακόβουλου λογισμικού, οι εταιρείες έχουν την ευχέρεια να καλύπτονται μέσα από την αποσπασματικότητα της παραγωγής τους. Για παράδειγμα, παράγουν ένα κομμάτι στην Κύπρο, ένα στην Αλβανία και στη συνέχεια τα συναρμολογούν στη Βουλγαρία, καθιστώντας το έργο των Αρχών να τις ελέγξουν πολύ πιο δύσκολο.

Παλαιότερα, ο υπουργός Δικαιοσύνης Ιωνάς Νικολάου είχε ζητήσει την πλήρη απομάκρυνσή τους από την Κύπρο λόγω του ότι ήταν δύσκολο να ελεγχθούν. Σήμερα, όλα τα εμπλεκόμενα υπουργεία προκρίνουν την παραμονή τους, υπό την προϋπόθεση ότι θα λειτουργούν αποτελεσματικοί έλεγχοι.

Νομοθεσία

Ο κ. Κόκκινος δηλώνει στον «Πολίτη» ότι η κυβέρνηση και το υφυπουργείο βρίσκονται στην υλοποίηση ενός μηχανισμού ισχυροποίησης της νομοθεσίας ελέγχου: «Ζητήσαμε να πληροφορηθούμε για όλες τις καλές πρακτικές που εφαρμόζει η Κομισιόν στο θέμα αυτό και έως τα μέσα Δεκεμβρίου θα υποβάλουμε νέα νομοθεσία». Η Κύπρος πέρα από την καταφυγή στην ΕΕ ήδη βρίσκεται σε συνεννόηση με το Ισραήλ για τις διαδικασίες ελέγχου τέτοιων εταιρειών. Δεν αποκλείεται σύντομα μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ να υπογραφεί και σχετικό μνημόνιο συνεργασίας.

Οι εταιρείες αυτές μπορούν να παράγουν και να πωλούν νόμιμα το λογισμικό τους σε κράτη και κρατικές υπηρεσίες (Υπηρεσίες Πληροφοριών, Αστυνομία, Στρατό). Απαγορεύεται η πώλησή του σε ιδιώτες, αφού έχει διαπιστωθεί ότι τις περισσότερες φορές καταλήγει σε χέρια επιχειρηματιών αλλά και αδίστακτων εγκληματικών στοιχείων που το χρησιμοποιούν για τις παράνομές τους δραστηριότητες.