Τρία βήματα για τη λύση - Πρόταση Χρίστου Γιάγκου για το Κυπριακό

Δυστυχώς το Κυπριακό βρίσκεται σήμερα στο απόλυτο τέλμα. Αυτό οφείλεται κατά την γνώμη μου:

α) Στην επιμονή της τ/κ ηγεσίας και της τουρκικής κυβέρνησης στην παράλογη και ανεδαφική θέση για λύση του Κυπριακού στη βάση της ‘‘κυριαρχικής ισότητας με ίσο διεθνές στάτους’’

β) στην αδυναμία ή/και απροθυμία του διεθνούς παράγοντα (ΗΕ, ΕΕ, ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο) να ασκήσουν την επιρροή τους επάνω στην τουρκική και τουρκοκυπριακή (τ/κ) πλευρά, ώστε αυτές να επανέλθουν το συντομότερο στο συμφωνημένο πλαίσιο λύσης, αυτό δηλαδή της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, και

γ) στα λάθη, παραλείψεις και αδέξιους χειρισμούς του Προέδρου Αναστασιάδη και των στενών του συνεργατών, κυρίως από το Κραν Μοντανά και μετά. Ειδικά για το Κραν Μοντανά φαίνεται, μέσα από τα πρακτικά των Ηνωμένων Εθνών τα οποία και έχουν δει το φως της δημοσιότητας, ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, λόγω έλλειψης πολιτικής και διπλωματικής δεινότητας (ή και απροθυμίας;), στέρησε από την ε/κ πλευρά τη χρυσή και πιθανώς ανεπανάληπτη ευκαιρία να διερευνήσει μέχρι τέλους -με τη βοήθεια τού ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών- τη δυνατότητα λύσης του Κυπριακού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να οδηγηθεί η ε/κ πλευρά σε πλήρη ανυποληψία και αναξιοπιστία απέναντι τόσο στον διεθνή παράγοντα όσο και στους Τ/κ συμπατριώτες μας.

Γενικά έχω την άποψη ότι η Τουρκία επιθυμεί ακόμη λύση του Κυπριακού ως πρώτη επιλογή. Έχει όμως προφανώς μετακινηθεί -από το Κραν Μοντανά και εντεύθεν- από ομοσπονδιακές προς συνομοσπονδιακές επιδιώξεις (δηλ.την ένωση δύο κυρίαρχων κρατών, ενδεχομένως μέσω μιας σχετικής Συνθήκης, με στόχο την κοινή δράση σε σειρά θεμάτων αμοιβαίου ενδιαφέροντος). Όμως, η θέση αυτή δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από τη δική μας πλευρά, αφού οδηγεί στην ουσία στην αποδοχή της de jure διχοτόμησης της Κύπρου. Προφανώς, κάποια στιγμή, η Άγκυρα θα θελήσει να υλοποιήσει ένα σενάριο ενσωμάτωσης των κατεχομένων στην Τουρκία, εάν η παρούσα κατάσταση στο Κυπριακό παραμείνει αμετάβλητη. Η πρόσφατη δε υπογραφή, μεταξύ της Τουρκίας και του παράνομου καθεστώτος στα κατεχόμενα, της «Συμφωνίας Οικονομικής και Δημοσιονομικής Συνεργασίας», αποδεικνύει ότι το έδαφος για μια τέτοια δυσμενέστατη εξέλιξη έχει αρχίσει να καλλιεργείται. Ταυτόχρονα όμως θεωρώ ότι η Τουρκία και η τ/κ πλευρά θα μπορούσαν να επανέλθουν στη βάση λύσης της Δικοινοτικής Διζωνικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ) με πολιτική ισότητα, νοουμένου ότι θα ικανοποιούνταν κάποια συμφέροντά τους όσον αφορά στο θέμα της ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο και των ευρωρουρκικών σχέσεων.

Φόβοι και φοβίες

Η ενδεχόμενη έγκριση της λύσης από τον κυπριακό λαό (Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους) θα είναι πιστεύω πάντα συναρτώμενη (α) ενός κοινά αποδεκτού περιεχομένου λύσης (β) της στήριξης που η λύση θα πρέπει να έχει πρωτίστως από την πλειοψηφία των πολιτειακών και πολιτικών ηγεσιών των δύο πλευρών αλλά και από τη διεθνή κοινότητα και ιδιαίτερα την Τουρκία, και γ) κυρίως του κατά πόσο οι δύο κυπριακές κοινότητες θα ήταν έτοιμες ψυχολογικά και κοινωνικοοικονομικά αφενός μεν να εγκρίνουν αφετέρου δε να εφαρμόσουν μια τέτοια συμφωνία. Θεωρώ ότι με βάση τα σημερινά δεδομένα δεν πληρούνται οι πιο πάνω προϋποθέσεις. Ως εκ τούτου, αν οι δύο κοινότητες ψήφιζαν σήμερα μάλλον και οι δύο θα απέρριπταν μια τέτοια συμφωνία.

Όσον αφορά την ε/κ πλευρά θεωρώ ότι η μεγάλη πλειοψηφία των Ε/κ φοβούνται μια λύση ΔΔΟ με πολιτική ισότητα. Αυτό οφείλεται, όπως έχω υποστηρίξει εδώ και χρόνια στους εξής πέντε βασικούς παράγοντες:

Πρώτον και βασικότερο στην ψυχολογική ανασφάλεια και αδικία που δικαιολογημένα νιώθουμε εμείς οι Ε/κ από τις συνέπειες της εισβολής και κατοχής, καθώς και από την παρουσία του τουρκικού στρατού στην Κύπρο.

Δεύτερον, στην έλλειψη από μέρους της μεγάλης πλειοψηφίας των Ε/κ (και κυρίως της νέας γενιάς) αντικειμενικής γνώσης του ιστορικού παρελθόντος και κατ’ επέκταση της ιστορικής αλήθειας. Αυτό, δυστυχώς, δεν μας βοηθά αφενός μεν να κατανοήσουμε πολιτικά λάθη που φαίνεται να έχουμε πράξει στο παρελθόν (και κυρίως πριν το 1974) και ως εκ τούτου να μην τα επαναλάβουμε στο μέλλον, αφετέρου δε να κατανοήσουμε και να συναισθανθούμε τις σκέψεις και τα συναισθήματα των Τ/κ συμπατριωτών μας όσον αφορά το παρελθόν αυτό αλλά και το μέλλον του τόπου μας. Κατά σχεδόν ανάλογο και αντίστροφο τρόπο, βέβαια, αυτό συμβαίνει και από πλευράς των Τ/κ συμπατριωτών μας.

Τρίτον, στις ε/κ πολιτικές και οικονομικές ελίτ οι οποίες για διάφορους λόγους εναντιώνονται σε μια λύση ΔΔΟ με πολιτική ισότητα και σήμερα καταφέρνουν να κερδίζουν τη μάχη προβολής των θέσεων τους (μέσω των ΜΜΕ) έναντι των θέσεων όλων όσων υποστηρίζουν μια τέτοια λύση.

Τέταρτον, στην σοβαρή έλλειψη κουλτούρας ομοσπονδίας στην ε/κ κοινότητα. Δυστυχώς δεν έχουμε ενημερωθεί σωστά και αντικειμενικά για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα τού να μοιράζεσαι εξουσία στα πλαίσια μιας ΔΔΟ με πολιτική ισότητα.

Πέμπτον, στην σοβαρή έλλειψη πεφωτισμένων πολιτικών ηγετών (α) που να διαθέτουν στρατηγική σκέψη, μεθοδολογική προσέγγιση και πειθώ (β) που να θέτουν το συλλογικό συμφέρον υπεράνω του προσωπικού και (γ) που να δείχνουν ένα δρόμο προς την λύση που οι πολίτες να είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν έστω και με θυσίες.

Εκτός πλαισίου

Εκτός αν καταφέρουμε να αναιρέσουμε όλα τα πιο πάνω αίτια -που δημιουργούν στους Ε/κ φόβους και φοβίες για μια λύση ΔΔΟ με πολιτική ισότητα- δεν πρόκειται πιστεύω, δυστυχώς, ποτέ να εγκριθεί και κυρίως να εφαρμοστεί μια τέτοια λύση. Για να το πετύχουμε, όμως, αυτό θα πρέπει απαραίτητα να σκεφτούμε εκτός πλαισίου και να αλλάξουμε την παρούσα μεθοδολογική προσέγγιση λύσης η οποία «βάζει την άμαξα μπροστά από το άλογο», και η οποία εκ των πραγμάτων δεν έχει αποδώσει. Αντί δηλαδή να προσπαθούμε πρώτα να δημιουργήσουμε το κατάλληλο έδαφος, μέσω του οποίου να πετύχουμε έγκριση και ακολούθως εφαρμογή της λύσης, προσπαθούμε να λύσουμε το πρόβλημα πριν δημιουργήσουμε το έδαφος αυτό! Αποτέλεσμα να πηγαίνουμε από διαπραγματευτική αποτυχία σε αποτυχία.

Θα ήταν ολέθριο λάθος αν εγκαταλείπαμε τώρα τον στρατηγικό στόχο την επιδίωξη λύσης ΔΔΟ με πολιτική ισότητα. Οποιαδήποτε παρέκκλιση από αυτό το στόχο, το μόνο που θα πετύχαινε θα ήταν την εδραίωση των τετελεσμένων τις εισβολής και της κατοχής. Αυτό θα συνέχιζε και θα διεύρυνε την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα στις παρούσες και στις μελλοντικές γενιές των Ε/κ και Τ/κ, ενώ θα τους στερούσε και τις μεγάλες ευκαιρίες κοινωνικής-οικονομικής ανάπτυξης που θα δημιουργούνταν από μια επανενωμένη Κύπρο. Εκείνο το οποίο χρειάζεται επιτακτικά είναι αλλαγή της μεθοδολογικής προσέγγισής μας για επιδίωξη αυτού του στόχου, δηλαδή πρώτα να δημιουργήσουμε το κατάλληλο έδαφος για λύση και μετά να το λύσουμε.

Εξελικτική ή σταδιακή επίλυση του Κυπριακού

Από το 2005 και εντεύθεν, με σειρά άρθρων, δημοσιεύσεων, συνεντεύξεων και υπομνημάτων προς την πολιτική ηγεσία του τόπου αλλά και προς το διεθνή παράγοντα, έχω προτείνει μια άλλη εναλλακτική πορεία πλεύσης προς τον επιδιωκόμενο στόχο της λύσης. Πιο συγκεκριμένα, έχω προτείνει την υιοθέτηση από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη μιας εξελικτικής ή σταδιακής επίλυσης του Κυπριακού, η οποία φιλοδοξεί να εξαλείψει μέσω δημιουργικών Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), υψηλής και χαμηλής πολιτικής, τους λογικούς φόβους και τις φοβίες που ενυπάρχουν και στις δύο πλευρές, Ε/κ και Ελλάδα – Τ/κ και Τουρκία, ως αποτέλεσμα των πέντε παραγόντων που έχω προαναφέρει και οι οποίοι/οποίες φόβοι και φοβίες εμποδίζουν εδώ και δεκαετίες αμφότερα τα μέρη να καταλήξουν σε ένα κοινά αποδεκτό σχέδιο λύσης στη βάση της ΔΔΟ με πολιτική ισότητα.

Πιο συγκεκριμένα, η πρότασή μου για μια εξελικτική ή σταδιακή λύση του Κυπριακού περιλαμβάνει σε αδρές γραμμές τα ακόλουθα τρία βήματα:

ΒΗΜΑ 1^ΟΝ : Κατάληξη σε Ενδιάμεση Συμφωνία (Interim Agreement)

Μετά από μια νέα άτυπη Πενταμερή και μετά από επαρκή προεργασία/προετοιμασία ο ΓΓ των ΗΕ να συγκαλέσει νέα διεθνή διάσκεψη για το Κυπριακό στα πρότυπα του Κραν Μοντανά. Στην εν λόγω διάσκεψη τα δύο μέρη να καταλήξουν σε μια Ενδιάμεση Συμφωνία (Interim Agreement) η οποία να περιλαμβάνει, inter alia, τα εξής βασικά σημεία:

(α) Την επαναβεβαίωση της στήριξης των δύο μερών: 1) στην κοινή δήλωση/διακήρυξη Αναστασιάδη-Έρογλου τής 11^ης Φεβρουαρίου 2014, 2) στις συγκλίσεις που έχουν επιτευχθεί στις μέχρι τώρα διαπραγματεύσεις για λύση, και 3) στο Πλαίσιο Γκουτέρες ως μελλοντική βάση διαπραγμάτευσης για επίτευξη μιας Στρατηγικής Συμφωνίας λύσης του Κυπριακού,

(β) Την υιοθέτηση ενός οδικού χάρτη (2 χρόνων) σταδιακής εφαρμογής ΜΟΕ, με προσυμφωνημένη κατάληξη τη διαπραγμάτευση τής Στρατηγικής Συμφωνίας και μετά της συνολικής λύσης,

(γ) Την ανάθεση στο Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΕ τού καθήκοντος να ελέγχει την πιστή εφαρμογή των μέτρων αυτών μέσω ενός σχετικού μηχανισμού παρακολούθησης και επίλυσης τυχόν διαφορών που δυνατόν να προκύψουν κατά τη διάρκεια της υλοποίησης των εν λογω μέτρων.

ΒΗΜΑ 2^ΟΝ : Εφαρμογή ΜΟΕ για δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης ανάμεσα σε Ε/κ, Τ/Κ, Ελλάδα και Τουρκία

Τέτοια μέτρα θα μπορούσαν ενδεικτικά να ήταν:

(α) Η επιστροφή της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου στα ΗΕ και απ’ εκεί στους νόμιμους κατοίκους της, έναντι της 1) νόμιμης λειτουργίας του λιμανιού της πόλης υπό την εποπτεία της Ευρωπαικής Ένωσης (ΕΕ) και του ανοίγματος του αεροδρομίου της Τύμπου, κάτω από την αιγίδα των ΗΕ (με άδεια της Κυπριακής Δημοκρατίας και με τη σύμφωνη γνώμη του ICAO) και με φόρμουλα που να εμπλέκει μεν την τ/κ πλευρά στο θέμα της διοίκησης του αεροδρομίου αλλά να μην παραπέμπει δε σε αναγνώριση (recognition) της «ΤΔΒΚ» και 2) της έγκρισης από μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας του Κοινοτικού Κανονισμού για την έναρξη απευθείας εμπορίου με τα κατεχόμενα της Κύπρου, επίσης κατά τρόπο που να μην συνιστά αναγνώριση της «ΤΔΒΚ»

(β) Η εφαρμογή από μέρους της Τουρκίας του πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Άγκυρας (δηλ. άνοιγμα των αεροδρομίων και λιμανιών της Τουρκίας σε αεροπλάνα και πλοία με κυπριακή σημαία), έναντι 1) του ξεπαγώματος από μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας όλων των διαπραγματευτικών κεφαλαίων τα οποία η Κυπριακή Δημοκρατία έχει παγώσει εδώ και χρόνια στο πλαίσιο των συνομιλιών ΕΕ-Τουρκίας για ένταξη της χώρας αυτής στην ΕΕ (αν και όποτε αυτές οι συνομιλίες επαναληφθούν), καθώς και 2) μη χρήσης του βέτο από μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας σε περίπτωση που τεθεί μελλοντικά θέμα αναβάθμισης της τελωνειακής ένωσης Τουρκίας – ΕΕ

(γ) Δημιουργία -με έγκριση της Κυπριακής Δημοκρατίας και υπό την αιγίδα των ΗΕ- μιας δικοινοτικής Επιτροπής Υδρογονανθράκων (με σκοπό τη συνεκμετάλλευση από τα ενδιαφερόμενα μέρη των φυσικών πόρων που βρίσκονται στην Κυπριακή ΑΟΖ και τη δίκαιη κατανομή των εσόδων που θα προκύψουν πριν ή μετά από την επίλυση του Κυπριακού) έναντι αποφυγής από μέρους της Τουρκίας προκλήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ. Στην διαδικασία συνεκμετάλλευσης των εν λόγω πόρων θα μπορεί να μετέχει κατά τρόπο νόμιμο -πέραν των διεθνών εταιρειών που ήδη δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ- και η τουρκική κρατική εταιρεία TPAO. Παρόμοιες δικοινοτικές επιτροπές θα μπορούσαν να συσταθούν για την από κοινού αξιοποίηση 1) της νεκρής ζώνης για την ανάπτυξη φωτοβολταικών πάρκων, προς όφελος και των δύο κοινοτήτων, στη βάση ενδεχομένως της πρόσφατης πρότασης τής Προέδρου της Ευρωπαικής Επιτροπής και 2) των υδάτινων πόρων της Κύπρου

(δ) Σταδιακή απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων (μέχρι 50% σε δύο χρόνια) έναντι προσωρινού παγώματος των εξοπλισμών της Εθνικής Φρουράς, κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής. Επιπρόσθετα, Ε/κ και Τ/κ θα μπορούσαν να συνεργαστούν (μέσω ενδεχομένως μιας άλλης δικοινοτικής επιτροπής) για την αποναρκοθέτηση της Κύπρου αλλά και για την αντιμετώπιση του προβλήματος της παράτυπης μετανάστευσης

(ε) Περαιτέρω σύσφιξη των πολιτισμικών, εκπαιδευτικών και κοινωνικοοικονομικών και εμπορικών σχέσεων μεταξύ των Ε/κ και Τ/κ. Συναφείς δράσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν: τη διοργάνωση κοινών πολιτιστικών εκδηλώσεων, την πολυεπίπεδη συνεργασία ε/κ και τ/κ σχολείων, με σκοπό τη σύσφιξη των σχέσεων Ε/κ και Τ/κ μαθητών, τη δημιουργία κοινοπραξιών μεταξύ ε/κ και τ/κ εταιρειών -κάτω από την αιγίδα του ε/κ και τ/κ εμπορικού επιμελητηρίου- με έμφαση στην πράσινη και ψηφιακή οικονομία κ.ά..

Δημιουργική συνεργασία

Τα πιο πάνω ΜΟΕ, επιτρέποντας στα δύο μέρη να διατηρήσουν τις διαπραγματευτικές «θέσεις αρχών» τους, θα αποσκοπούν αφενός μεν να αναιρέσουν εξελικτικά (μέσω της καλλιέργειας συνολικής ασφάλειας, αλληλοκατανόησης και ενσυναίσθησης, κοινών συμφερόντων, κουλτούρας ομοσπονδίας και κατάλληλης ηγεσίας) τούς εκατέρωθεν φόβους και τις φοβίες, αφετέρου δε να βοηθήσουν Ε/κ και Τ/κ (σε συνεργασία με την Τουρκία και την Ελλάδα) να ξεκινήσουν ένα δημιουργικό ταξίδι συνεργασίας για αναζήτηση μιας μελλοντικής κοινά αποδεκτής περιεκτικής λύσης επανένωσης, στη βάση του «όλα τα μέρη κερδίζουν».Πιο συγκεκριμένα, μέσω της εφαρμογής αυτών των ΜΟΕ:

Η ε/κ πλευρά (α) θα συνεχίσει να διατηρεί τη διεθνώς αναγνωρισμένη Κυπριακή Δημοκρατία μέχρι που να υπάρξει συνολική διευθέτηση τού Κυπριακού και μετεξέλιξη τής Κυπριακής Δημοκρατίας σε Ενωμένη Ομόσπονδη Κύπρο, (β) θα ανακτήσει ένα σημαντικό, από πολιτικής και οικονομικής άποψης, κομμάτι γης, δηλαδή την περίκλειστη περιοχή της πόλης της Αμμοχώστου, της οποίας η ανάπτυξη θα βοηθήσει τόσο στην ενίσχυση της οικονομίας της Κυπριακής Δημοκρατίας όσο και στην ενδυνάμωση της συνεργασίας και αλληλοκατανόησης ανάμεσα σε Ε/κ και Τ/κ, Ελλάδα και Τουρκία (γ) θα βιώσει συνθήκες ηρεμίας στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, (δ) θα βιώσει συνθήκες ασφάλειας πτήσεων στην Περιοχή Ελέγχου Πτήσεων (FIR) Λευκωσίας, (ε) θα πετύχει ομαλοποίηση των σχέσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Τουρκία.

Η τ/κ πλευρά (α) θα συνεχίσει να διατηρεί τη μη-αναγνωρισμένη «ΤΔΒΚ» μέχρι τη συνολική διευθέτηση, (β) Θα πετύχει την άρση της λεγόμενης «οικονομικής της απομόνωσης», (γ) θα κερδίσει οικονομικά μέσα από τη συνεργασία για ανοικοδόμηση της Αμμοχώστου, (δ) Θα μετάσχει πιο ενεργά στη διαδικασία εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων που βρίσκονται στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, (ε) θα πετύχει πολιτική αναβάθμιση (όχι όμως αναγνώριση).

Η Τουρκία θα μπορέσει δυνητικά (α) να αναβαθμίσει τη σχέση της με την ΕΕ, (β) να εξοικονομήσει αρκετά χρήματα από την απόσυρση τουρκικών στρατευμάτων από την Κύπρο, (γ) να εμπλακεί -μέσω τουρκικών εταιρειών- στην ανοικοδόμηση τής Αμμοχώστου (δ) να βελτιώσει το πολιτικό κλίμα με την Ελλάδα ενόψει ενός μελλοντικού πιθανού διαλόγου για επίλυση της ελληνοτουρκικής διαφοράς/ών στο Αιγαίο.

Τέλος η Ελλάδα θα μπορέσει δυνητικά (α) να εμπλακεί μέσω ελληνικών εταιρειών στην ανοικοδόμηση της Αμμοχώστου και (β) να βελτιώσει το πολιτικό κλίμα με την Τουρκία ενόψει ενός μελλοντικού διαλόγου για επίλυση της ελληνοτουρκικής διαφοράς/ών στο Αιγαίο.

ΒΗΜΑ 3^ΟΝ : Διαπραγμάτευση και κατάληξη σε Στρατηγική Συμφωνία-Συνολική Διευθέτηση

Στο τέλος του πιο πάνω οδικού χάρτη δύο χρόνων, τα δύο μέρη, έχοντας ήδη αποκομίσει σημαντικό όφελος από την εφαρμογή των εν λόγω ΜΟΕ, να επανέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων (με τη στήριξη της Τουρκίας και της Ελλάδας) και με φρέσκια σκέψη -αξιοποιώντας και το μέχρι σήμερα παραχθέν διαπραγματευτικό υλικό ή το κεκτημένο των συνομιλιών- να επιχειρήσουν εκ νέου να διαπραγματευτούν το Πλαίσιο Γκουτέρες με σκοπό την κατάληξη σε μια Στρατηγική Συμφωνία, η οποία και να ανοίξει το δρόμο για μια συνολική και περιεκτική διευθέτηση τού Κυπριακού προβλήματος στη βάση της ΔΔΟ με πολιτική ισότητα.

Έλλειψη εμπιστοσύνης

Το τελευταίο διάστημα τόσο η ε/κ όσο και η τ/κ πλευρά -ακολουθώντας συστάσεις του διεθνούς παράγοντα- έχουν υποβάλει η μία προς την άλλη προτάσεις για βελτίωση τού κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών (δείτε πιο κάτω). Η τ/κ πλευρά έχει απορρίψει το πακέτο ΜΟΕ της ε/κ πλευράς και αντιστρόφως η ε/κ πλευρά έχει απορρίψει το πακέτο προτάσεων συνεργασίας της τ/κ πλευράς. Κατά την εκτίμησή μου, η τ/κ πλευρά έχει απορρίψει το συγκεκριμένο συνολικό πακέτο ΜΟΕ, όπως έχει προταθεί από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, κυρίως λόγω του ότι το πακέτο αυτό α) δεν περιλαμβάνει θέματα που να ικανοποιούν και συμφέροντα τής Τουρκίας, τα οποία άπτονται στους τομείς της ενέργειας και των ευρωτουρκικών σχέσεων, και β) λόγω της αναξιοπιστίας στην οποία έχει δυστυχώς περιέλθει η δική μας πλευρά, φαίνεται να εκλαμβάνεται από την τ/κ και τουρκική πλευρά αλλά και από τον διεθνή παράγοντα, ότι η συγκεκριμένη πρωτοβουλία της κυβέρνησης ενέχει το στοιχείο της σκοπιμότητας. Αναλόγως η ε/κ πλευρά έχει απορρίψει το πακέτο προτάσεων συνεργασίας της τ/κ πλευράς, κυρίως λόγω του ότι πρωτίστως οι εν λόγω προτάσεις α) αποσκοπούν στην προώθηση τής συνεργασίας της «ΤΔΒΚ» με την Κυπριακή Δημοκρατία, κυρίως σε κοινωνικοοικονομικό και εμπορικό επίπεδο, και στη βάση της «κυριαρχικής ισότητας με ίσο διεθνές στάτους», με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ενός κλίματος «καλής γειτονίας» μεταξύ των μερών β) δεν αναιρούν το μεγάλο αίσθημα ανασφάλειας των Ε/κ από την παρουσία του τουρκικού στρατού στην Κύπρο και γ) δεν επιστρέφουν στους Ε/κ ένα σημαντικό κομμάτι της κατεχόμενης γης μας, δηλαδή την περίκλειστη περιοχή της Αμμοχώστου.

Χρειαζόμαστε νέο πακέτο ΜΟΕ

Με βάση τα πιο πάνω, φαίνεται να χρειαζόμαστε αμφότερες οι πλευρές ένα νέο, συγκροτημένο, ισορροπημένο και δημιουργικό πακέτο ΜΟΕ, με αρχή, μέση και τέλος, το οποίο κατά βάση να προσφέρει στην μεν ε/κ και ελληνική πλευρά περισσότερη ασφάλεια, επιστροφή γης και βελτίωση του πολιτικού κλίματος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στην δε τ/κ και τουρκική πλευρά άρση της λεγόμενης «πολιτικής και οικονομικής απομόνωσης», συμμετοχής στο ενεργειακό γίγνεσθαι της Ανατολικής Μεσογείου και περαιτέρω αναβάθμιση των ευρωτουρκικών σχέσεων. Ένα τέτοιο ρηξικέλευθο πακέτο ΜΟΕ θα ικανοποιεί μεν πρωτίστως τα συμφέροντα των Ε/κ και Τ/κ, όπως αυτά έχουν αναλυθεί πιο πάνω, αλλά ταυτόχρονα να λαμβάνει υπόψιν κατά τρόπο εποικοδομητικό και δημιουργικό, και συμφέροντα τής Τουρκίας και της Ελλάδας όσον αφορά στους πιο πάνω τομείς, μεγιστοποιώντας το όφελος που όλες οι πλευρές θα έχουν αν επιλέξουν την οδό της συμπερίληψης και της συνεργασίας, παρά αυτή τής ανάσχεσης και της αντιπαράθεσης.

Ως εκ τούτου, η ε/κ πλευρά θα πρέπει άμεσα να ανακτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων, να υποβάλει και να συζητήσει ένα τέτοιο πακέτο ΜΟΕ στη βάση θεωρώ της πιο πάνω πρότασής μου. Μια τέτοια ενέργεια θα μπορούσε α) να ενδυναμώσει την υπόληψη και αξιοπιστία της ε/κ πλευράς β) να επαναφέρει την Τουρκία και την τ/κ πλευρά στη βάση λύσης της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα και γ) να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την επίτευξη τού στρατηγικού στόχου της συνολικής διευθέτησης τού κυπριακού προβλήματος, το συντομότερο δυνατόν.

*Ο Χρίστος Γιάγκου έχει διατελέσει διπλωμάτης του κυπριακού υπουργείου Εξωτερικών. Είναι κάτοχος B.A. History, B.A. Economics, M.A. Political Science και είναι πρόεδρος & διευθύνων σύμβουλος τής BLC LTD (www.blc-group.com).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

Οι προτάσεις Ν. Αναστασιάδη για ΜΟΕ:

(α) Βαρώσια - Αεροδρόμιο Τύμπου: Η περιφραγμένη περιοχή Βαρωσίων και η πρόσβαση σε αυτήν, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις των Ψηφισμάτων 550(1984) και 789(1992) του Συμβουλίου Ασφαλείας, μεταβιβάζονται στη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών, προκειμένου να καταστεί δυνατή η έγκαιρη επιστροφή στην περιοχή των νόμιμων κατοίκων της υπό συνθήκες ασφάλειας το συντομότερο δυνατό. Παράλληλα, το αεροδρόμιο της Τύμπου θα τεθεί επίσης υπό τη διαχείριση των Ηνωμένων Εθνών και λειτουργεί σε πλήρη συμμόρφωση με τους σχετικούς κανόνες του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης του Σικάγου του 1944, καθώς και της Συνθήκης Ίδρυσης τού 1960. Στο πλαίσιο αυτό, είναι απαραίτητο να επαναλάβουμε ότι υπάρχει μια ενιαία και αδιαίρετη Περιοχή Πληροφοριών Πτήσεων στην Κύπρο (FIR Λευκωσίας).

(β) Λιμάνι Αμμοχώστου - Πρωτόκολλο Άγκυρας: Θα συμφωνηθούν πρακτικές ρυθμίσεις για το εμπόριο μέσω του λιμένα Αμμοχώστου, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο αριθ. 10 για την Κύπρο στην Πράξη Προσχώρησης του 2003 στην ΕΕ. Οι συναλλαγές αυτές θα διοικούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Τουρκία θα άρει τους περιορισμούς της προς την Κύπρο και θα εφαρμόσει πλήρως και χωρίς διακρίσεις το Πρόσθετο Πρωτόκολλο της Συμφωνίας Σύνδεσης προς την Κύπρο, επιτρέποντας έτσι, μεταξύ άλλων, την πρόσβαση σε πλοία υπό κυπριακή σημαία στα τουρκικά λιμάνια και το άνοιγμα του χώρου της.

(γ) ‘‘Επανέλαβα με τον πιο έντονο τρόπο ότι δεν είναι πρόθεσή μας να σφετεριστούμε, ούτε μια σταγόνα υδρογονανθράκων, ούτε μια δεκάρα από τυχόν πιθανά έσοδα, από όσα δικαιωματικά δικαιούνται οι συμπατριώτες μας. Γι αυτό υπενθύμισα την πρότασή μου ότι όταν και εάν ξεκινήσει η εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων, ακόμη και χωρίς διευθέτηση του Κυπριακού, να κατατεθούν τα έσοδα που συγκεντρώθηκαν σε λογαριασμό μεσεγγύησης προς όφελος της τουρκοκυπριακής κοινότητας, σύμφωνα με τον πληθυσμό/τους πολίτες. ποσοστό των μελλοντικών συνιστωσών πολιτειών. Φυσικά, μια τέτοια ρύθμιση θα μπορούσε να ισχύσει μόνο εάν μια Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη/Συμφωνία οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας επιτευχθεί μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας, λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι οι τρέχουσες διεκδικήσεις της Τουρκίας στερούν, όχι μόνο από τους Ελληνοκύπριους αλλά και από τους Τουρκοκύπριους, μεγάλο μέρος της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης του νησιού’’.

Οι προτάσεις Ε.Τατάρ για ΜΟΕ:

Όπως πληροφορούμαστε, ο Τ/κ ηγέτης απευθύνεται στις επιστολές του με ημερομηνία 1η και 8η Ιουλίου προς τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, τον οποίο καλεί να μεταβιβάσει τις προτάσεις του και στον Πρόεδρο Αναστασιάδη.

Στην επιστολή του με ημερομηνία 1η Ιουλίου, ο Ερσίν Τατάρ αναφέρει αρχικά ότι η λογική της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας δεν μπορεί να αποτελεί σήμερα βάση συζήτησης και ότι μόνο εάν αναγνωριστούν τα ίσα κυριαρχικά δικαιώματα του ψευδοκράτους θα μπορούσαν να επαναρχίσουν διαπραγματεύσεις. Αναφέρει πως είναι γεγονός ότι στο νησί σήμερα υπάρχουν «δύο ξεχωριστά κράτη», το ένα των Ε/κ και το άλλο των Τ/κ, και υποστηρίζει πως η ρίζα του κακού είναι η εμμονή των Ε/κ ότι η Κύπρος είναι ένα ελληνικό κράτος. «Εμείς παρουσιάσαμε το νέο μας όραμα τον Απρίλιο του 2021» είπε ο Τ/κ ηγέτης, αναφερόμενος στις προτάσεις έξι σημείων που κατέθεσε η τουρκική πλευρά στην πενταμερή διάσκεψη της Γενεύης. Η πρώτη πρόταση αφορά τους υδρογονάνθρακες, με τον Τατάρ να εισηγείται τη δημιουργία μιας κοινής επιτροπής, η οποία θα αποτελείται από αξιωματούχους των δύο «κυρίαρχων οντοτήτων» οι οποίοι θα αποφασίζουν υπό την εποπτεία των Ηνωμένων Εθνών για τα θέματα του διαμοιρασμού, των αδειοδοτήσεων, των ερευνών και των εξορύξεων, και θα εξουσιοδοτούν τις εταιρείες να προβαίνουν στις δραστηριότητες τους. Στην εξίσωση αυτή, προσθέτει, θα ληφθούν υπόψη και οι υφιστάμενες συμφωνίες των δύο πλευρών με εταιρείες που ήδη δραστηριοποιούνται, γεγονός που αφήνει χώρο και στις παράνομες συμφωνίες που σύναψε το ψευδοκράτος με την τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου. Η δεύτερη πρόταση, αφορά στο θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης, όπου ο Τατάρ αναφέρει ότι θα πρέπει να υπάρξει διασύνδεση και με την Τουρκία. Στα αφτιά της ε/κ πλευράς, αυτό συνεπάγεται ενίσχυση της εξάρτησης από την Τουρκία. Η τρίτη πρόταση αφορά στη δημιουργία κοινής επιτροπής για περαιτέρω ανάπτυξη τής χρήσης της ηλιακής ενέργειας, στην οποία και πάλι θα συμμετέχουν αρμόδιοι και από τις δύο πλευρές. Ανάλογη πρόταση υπάρχει και για την από κοινού ανάπτυξη των υδάτινων πόρων, με τον Τατάρ να εισηγείται την αξιοποίηση του υποθαλάσσιου αγωγού μεταφοράς νερού από την Τουρκία στα κατεχόμενα και από τις δύο πλευρές.

Το δεύτερο πακέτο προτάσεων:

Στο δεύτερο πακέτο προτάσεων Τατάρ, με ημερομηνία 8 Ιουλίου, ο Τατάρ αναφέρεται σε πρόταση για συνεργασία των δύο πλευρών υπό τα Ηνωμένα Έθνη για το θέμα της αποναρκοθέτησης. Η δεύτερη πρόταση αφορά το μεταναστευτικό. Εδώ ο Τ/κ ηγέτης εισηγείται τη δημιουργία ενός κοινού μηχανισμού υπό τα Ηνωμένα Έθνη, μέσω του οποίου αρμόδιοι «υπουργοί», αξιωματούχοι των «τμημάτων μετανάστευσης», «αστυνομίας» και «εισαγγελίας» των «δύο κρατών», θα εργαστούν από κοινού στη βάση των όσων προβλέπει ο καταστατικός χάρτης των Ηνωμένων Εθνών, για τη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος.