Διχοτόμηση και τέλος εποχής στην Κύπρο;

Στα μέσα Ιουλίου η Κύπρος βρίσκεται ξανά ανάμεσα στις δύο επετείους του '74 που σημάδεψαν ανεξίτηλα τη νεότερη ιστορία της: 15 Ιουλίου - πραξικόπημα και 20 Ιουλίου - εισβολή τουρκικών στρατευμάτων, κατάληψη του 37% του νησιού. Η τουρκική κατοχή και η διαίρεση παραμένουν η βαριά κληρονομιά του '60 που μισό αιώνα μετά μεταφέρεται στους ώμους των νεότερων γενεών Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.

Ποια ιεράρχηση έχει το Κυπριακό και η επίλυσή του στο μυαλό των ανθρώπων ενόψει των προεδρικών εκλογών τον Φεβρουάριο;

Η καθίζηση

Κάτι αλλάζει οριστικά σε σχέση με το «παλιό» Κυπριακό. Η δημοσκόπηση της «Καθημερινής» (10/7) εντοπίζει την καθίζηση του ενδιαφέροντος των Ελληνοκυπρίων: πρωτεύοντα με 68% είναι η οικονομία, η ανεργία και το κόστος ζωής, ακολουθούν με 31% η διαφθορά και τα σκάνδαλα και έπεται το Κυπριακό με μόλις 25%.

Τα ευρήματα της δημοσκόπησης δεν εκπλήσσουν. Με τους σημερινούς πρωταγωνιστές στην πολιτική σκηνή η επίλυση του Κυπριακού δεν… τραβά γιατί απλούστατα δεν έχουν τίποτα να προτείνουν! Γι' αυτό τείνει να γίνει μέρος μιας τυπικής υπόμνησης ιστορικών γεγονότων αντί να είναι η κορυφαία επιδίωξη του κυπριακού λαού. Έτσι πηγαίνει η Κύπρος τα τελευταία 5 χρόνια ολοταχώς στη διχοτόμηση…

Η αδυσώπητη φθορά του χρόνου, η διεθνής κόπωση και οι απανωτές απογοητεύσεις δεν αρκούν για να ερευνήσει κανείς τους λόγους που έφθασε το Κυπριακό στο χειρότερο σημείο. Ο κυριότερος λόγος είναι η σκόπιμη διάλυση του διαπραγματευτικού πλαισίου από το Κραν Μοντανά και μετά (2017). Όταν ο Ν. Αναστασιάδης αποχωρούσε από τη διάσκεψη, ήξερε ότι τινάχθηκε στον αέρα η διεκδίκηση μιας εφικτής -και λογικής- συμφωνίας στη βάση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Η ωμή πραγματικότητα είναι εδώ: Για 5 χρόνια δεν υπάρχει αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Μηδέν συνομιλίες, μηδέν ελπίδες!

Η ευθύνη της ε/κ ηγεσίας να βρει τρόπο να σπάσει το αδιέξοδο έχει υποκατασταθεί με τη συνειδητή στροφή για διαχείριση της διχοτομικής κατάστασης. Καμία σοβαρή και συγκροτημένη πρόταση για να επανέλθει το Κυπριακό στις ράγες της επίλυσης. Οι δε συζητήσεις επισκιάζονται από τους διαρκείς μονολόγους του απερχόμενου Προέδρου Ν. Αναστασιάδη, φανερά υποταγμένες στις εσωτερικές ανάγκες του ακροατηρίου που έχει δημιουργήσει. Οι βασικοί υποψήφιοι για την προεδρία -όλοι συνεργάτες του Αναστασιάδη- δεν έχουν τίποτα να προσθέσουν. Κι έτσι, το Κυπριακό έχει… σβήσει στην προεκλογική εκστρατεία.

Είκοσι χρόνια, τρεις ευκαιρίες

Η διεθνής πολιτική δεν δείχνει επιείκεια απέναντι σε πολιτικές ηγεσίες που οι επιλογές τους αποδεικνύονται μοιραίες για τους λαούς τους. Αυτό συμβαίνει σωρευτικά στην Κύπρο που την τελευταία 20ετία δοκιμάστηκε τρεις φορές σε κομβικές επιλογές:

Τη διαπραγμάτευση 2002-2004 που κατέληξε στο συνολικό σχέδιο λύσης του ΟΗΕ επί γ.γ. Κόφι Ανάν. Το σχέδιο απορρίφθηκε σε δημοψήφισμα από την ε/κ κοινότητα κάτω από την καθοδήγηση του Προέδρου Τ. Παπαδόπουλου και στη στήριξη του ΑΚΕΛ. Ο Κ. Ανάν καταλόγισε ακέραιη ευθύνη στην ηγεσία των Ε/Κ και απενοχοποίησε την Τουρκία.

Τη διαπραγμάτευση 2008-2010 που κατέληξε σε σημαντικές συγκλίσεις Χριστόφια - Ταλάτ επί γ.γ. Μπαν Κι-μουν σε όλα τα εσωτερικά θέματα. Ο τότε Πρόεδρος Δ. Χριστόφιας απέρριψε τη συνυπογραφή τους με τον τότε αριστερό Τ/Κ ηγέτη και ο Ταλάτ εκτοπίστηκε από τους εθνικιστές. Ο Μπαν Κι-μουν αποχώρησε με τη φράση «έχασα άδικα τον χρόνο μου...».

Τη διαπραγμάτευση 2015-2017 Αναστασιάδη - Ακιντζί που κατέληξε στο πλαίσιο από 6 σημεία του νυν γ.γ. Αντόνιο Γκουτέρες πολύ κοντά στις θέσεις της ε/κ πλευράς για την ασφάλεια και τα στρατεύματα. Κι όμως, ο Ν. Αναστασιάδης αποχώρησε και κρίθηκε (τουλάχιστον) συνυπεύθυνος του ναυαγίου. Το πλαίσιο Γκουτέρες δεν έγινε ποτέ στρατηγική συμφωνία. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης αρνήθηκε να το συνυπογράψει, παρά τη δημόσια πρόσκληση που του απηύθυνε ο Μ. Ακιντζί προτού τον εκτοπίσει η Τουρκία βάζοντας στη θέση του τον Ερσίν Τατάρ.

Η σύγχρονη ανάγνωση του Κυπριακού χρειάζεται να γίνει κάτω από ένα συγκεκριμένο πρίσμα. Μπροστά σε ιστορικές αποφάσεις, η κυπριακή πολιτική ηγεσία αρνήθηκε την ευθύνη να διανύσει το «τελευταίο μίλι» και να αλλάξει τη μοίρα της. Καρφωμένη στο παρελθόν, διατηρώντας, βέβαια, τα προνόμια της εξουσίας στο μισό νησί, αναμασά τα ίδια και τα ίδια. Ενώ ξέρει πολύ καλά ότι κανένας στον διεθνή χώρο δεν ασχολείται με το Κυπριακό. Ο ΟΗΕ και η ΕΕ από καιρό έχουν κατεβασμένα τα ακουστικά τους.

Η εκδίκηση του λαϊκισμού

Μπροστά στις προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου του 2023, δύο πολιτικοί χώροι που εξέφρασαν ιστορικά τη μετριοπαθή σχολή του Κυπριακού και τη γραμμή της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας, ο Δημοκρατικός Συναγερμός (ΔΗΣΥ) και το ΑΚΕΛ, αντικρίζουν το αποτέλεσμα των επιλογών τους.

Κινδυνεύουν να συντριβούν από τον πρώην ΥΠΕΞ Νίκο Χριστοδουλίδη που εμφανίζεται στις δημοσκοπήσεις («Ρεπόρτερ», 13/7) να καταγράφει το πρωτοφανές ποσοστό του 38,3% στον α’ γύρο. Προηγείται με τεράστια διαφορά από τον πρόεδρο του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου (17,4%) και τον Ανδρέα Μαυρογιάννη (16,8%), ο οποίος υποστηρίζεται από το ΑΚΕΛ. Μάλιστα, σε κάθε σενάριο β’ γύρου ο Ν. Χριστοδουλίδης επιτυγχάνει συντριπτικό ποσοστό (65%) εκλογής στην προεδρία έχοντας απέναντί του οποιονδήποτε από τους δύο.

Ο πρώην ΥΠΕΞ φαντάζει μια ελκυστική υποψηφιότητα, με έντονη κοινωνική παρά πολιτική δραστηριότητα. Οι θέσεις του είναι κοινότοπες επαναλήψεις της ρητορείας γύρω από το Κυπριακό που καθιέρωσε ο Ν. Αναστασιάδης, που έχουν ελάχιστη σχέση με την πραγματικότητα στο Κυπριακό και τους συσχετισμούς στη διεθνή σκηνή. Αν ήταν δυνατόν θα προτιμούσε να καθίσει σπίτι του μέχρι να εκλεγεί Πρόεδρος.

Ο Ν. Χριστοδουλίδης δεν είναι βέβαια αυτό που ο πολύς κόσμος νομίζει. Ως γνωστόν, υπήρξε ο πλέον στενός συνεργάτης του Προέδρου Αναστασιάδη που τον ακολουθεί σε κάθε βήμα του από το 2014. Ήταν παρών σε όλες τις επίμαχες στιγμές του Κυπριακού πριν και μετά το Κραν Μοντανά, που συχνά αναφωνούσε στις συσκέψεις για να ακυρώσει κάθε διαπραγμάτευση: «καλύτερα δώστε τα όλα…», έλεγε. Πρόκειται για μια εξωραϊσμένη εκδοχή απορριπτισμού που έγινε σήμερα κυρίαρχη πολιτική.

Ο Ν. Χριστοδουλίδης εξασφάλισε τη στήριξη του ΔΗΚΟ και της ΕΔΕΚ που έχουν ιστορικά αναμετρηθεί με τη μετριοπαθή σχολή για την επίλυση του Κυπριακού, απορρίπτοντας όλα τα προτεινόμενα σχέδια λύσης του ΟΗΕ. Ο Ν. Χριστοδουλίδης θεωρείται ιδανικός εκφραστής των θέσεών τους: να καταγγέλλουν την Τουρκία, να διατείνονται ότι θα χαράξουν πολιτική που θα της αποφέρει κόστος, να της επιβάλουν κυρώσεις, να κλείσουν τα σημεία επικοινωνίας με τους Τ/Κ κ.ο.κ. Το έδαφος για τον Ν. Χριστοδουλίδη είναι πρόσφορο, στρωμένο από τον κυνισμό και τη διγλωσσία του πολιτικού του μέντορα Νίκου Αναστασιάδη.

Η επιβράβευση Χριστοδουλίδη από το εκλογικό σώμα, όμως, είναι ταυτόχρονα η εκδίκηση απέναντι στον ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ που με τις επιλογές των ηγετών τους υποτάχθηκαν στον εθνικολαϊκισμό. Τα δύο μεγάλα κόμματα, ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ, βλέπουν την εκλογική επιρροή τους να συρρικνώνεται και κυριολεκτικά το έδαφος να χάνεται κάτω από τα πόδια τους.

Η εξήγηση είναι ακέραιη: Ο μετριοπαθής ΔΗΣΥ, που εξέφρασε ιδεολογικά ο Γλαύκος Κληρίδης, ταυτίστηκε με τις επιλογές του Νίκου Αναστασιάδη. Κανείς δεν σήκωσε το γάντι για τον Κραν Μοντανά και την ιδεοθύελλα των δύο κρατών. Έτσι, ο Αβέρωφ Νεοφύτου έμεινε χωρίς διακριτό πολιτικό εκτόπισμα στη σκιά του Ν. Αναστασιάδη. Η πολιτική προοπτική του ΑΚΕΛ είναι ακόμα πιο θολή. Το ΑΚΕΛ είδε τα εκλογικά του ποσοστά να συρρικνώνονται στο 23%. Με την υποψηφιότητα Ανδρέα Μαυρογιάννη η εκλογική απήχησή του περιορίζεται ακόμα παραπάνω και η στρατηγική ήττα -η 3η συνεχόμενη- είναι πολύ πιθανή.

Όλα μετά τον Φεβρουάριο θα είναι διαφορετικά για τον ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ. Θα είναι τέλος εποχής και για την υπόθεση της επανένωσης;

Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)