Μπορούμε να πωλήσουμε αέριο στην Τουρκία; Οι δηλώσεις Αβέρωφ-Μαυρογιάννη επαναφέρουν το θέμα στην επικαιρότητα

Πού θα καταλήξει και κυρίως πώς θα αξιοποιηθεί το κυπριακό φυσικό αέριο αν τελικά γίνει κατορθωτό να απεγκλωβιστεί από τα έγκατα της Ανατολικής Μεσογείου; Τη βδομάδα που πέρασε, δύο υποψήφιοι για την προέδρια της Δημοκρατίας, ο Αβέρωφ Νεοφύτου και ο Ανδρέας Μαυρογιάννης, προέβησαν σε κάποιες ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις, ενώ η υπουργός Ενέργειας της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νατάσα Πηλείδου, προσφώνησε τη σύνοδο του «Φόρουμ Φυσικού Αερίου Ανατολικής Μεσογείου», της οποίας προεδρεύει.

Η Κύπρος ανακάλυψε το πρώτο κοίτασμα φυσικού αερίου το 2011 με τη γεώτρηση της Noble Energy στο οικόπεδο 12. Ακολούθησαν και άλλες γεωτρήσεις από την ΕΝΙ, την ΤΟΤΑΛ και την EXXON. Τα αποτελέσματα δεν ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, η ταχύτητα των γεωτρήσεων υπήρξε εγκληματικά αργή, ενώ συν τω χρόνω οι τιμές έπεσαν δραματικά. Η Κύπρος αυτή τη στιγμή δεν έχει αποδεδειγμένα αποθέματα να δηλώσει, αφού εκκρεμούν ακόμα επιβεβαιωτικές γεωτρήσεις. Παρ' όλα αυτά, και σύμφωνα με εκτιμήσεις αρκετών εταιρειών, η Κύπρος θα μπορούσε τα επόμενα χρόνια να διαθέσει γύρω στα 10-12 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου, αν προκύψουν κάποιες απαραίτητες υποδομές.

Οι ποσότητες αυτές, αν μπορούσαν να αξιοποιηθούν, είναι τεράστιες για την εσωτερική αγορά της Κύπρου, οπότε προσφέρονται και για εξαγωγές. Για να καταστεί αυτό βέβαια δυνατόν, απαιτούνται συνέργειες με γειτονικά κράτη. Το Ισραήλ διαθέτει γύρω στα 35 τρισ. κυβικά πόδια, η Αίγυπτος γύρω στα 110 τρισ. κυβικά πόδια και αναμένονται κάποιες γεωτρήσεις στην ΑΟΖ του Λιβάνου.

Η Αίγυπτος, η οποία έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα, έχει ήδη καταρτίσει την πολιτική της. Χρησιμοποιεί το φυσικό αέριο για την ηλεκτροδότηση του τεράστιου πληθυσμού της και εξάγει μέσω των τερματικών της στο Ιντκού και τη Νταμιέτα μεγάλες ποσότητες LNG σε ευρωπαϊκές χώρες. Το Ισραήλ έχει καλύψει όλες τις ανάγκες του και εξάγει μικρές ποσότητες στην Ιορδανία και σύντομα και στην Αίγυπτο.

Η Κύπρος δεν φαίνεται να έχει καμιά πολιτική εν εξελίξει. Επιχείρησε να πωλήσει στην Αίγυπτο, αλλά οι τιμές δεν ήταν συμφέρουσες.

Τα περιθώρια

Ποια είναι τα περιθώρια της Κύπρου για αξιοποίηση του φυσικού της αερίου; Πριν από λίγους μήνες, όταν μιλούσαμε για ενέργεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στη συζήτηση κυριαρχούσαν δύο ημερομηνίες-κλειδιά για τον τερματισμό της χρήσης ορυκτών καυσίμων: Το 2030, οπότε η ΕΕ θέλει να μειώσει τις εκπομπές της κατά 55%, και το 2050, όταν η ΕΕ θέλει να γίνει μια ήπειρος με μηδενικές εκπομπές ρύπων.

Ξεκαθαρίστηκε ότι το φυσικό αέριο με βάση αυτά τα χρονοδιαγράμματα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως γέφυρα για τη μετάβαση από το πετρέλαιο στις καθαρές μορφές ενέργειας, αλλά στο μεταξύ προέκυψε ο πόλεμος στην Ουκρανία, στέλνοντας στην αρχή αμφίσημα μηνύματα. Από τη μια ο περιορισμός των αγορών πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Ρωσία έστειλε μήνυμα οπισδοδρόμησης με επιστροφή στον άνθρακα και τον λιγνίτη, γρήγορα όμως ξεκαθάρισε κάτι άλλο. Ότι θα επιταχυνθεί το πρόγραμμα απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. Η πρόεδρος της Κομισιόν Φον ντερ Λάιεν ξεκαθάρισε ότι η ηλιακή, η αιολική ενέργεια, αλλά και το υδρογόνο, αποτελούν το μέλλον. Ειδικά για την Ανατολική Μεσόγειο ανέφερε ότι η ΕΕ ποντάρει στον EuroAsia Interconnector, τον οποίο ήδη χορηγεί με 657 εκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται για ένα υποθαλάσσιο καλωδίο ηλεκτρικής διασύνδεσης ισχύος 2.000 μεγαβάτ που θα συνδέει τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας του Ισραήλ, της Κύπρου και της Ελλάδας. Στόχος, η παραγωγή του ρεύματος να προέρχεται από τεράστια πάρκα φωτοβολταϊκών. Η κ. Φον ντερ Λάιεν μίλησε επίσης για αγωγό φυσικού αερίου και υδρογόνου στην περιοχή. Η λέξη κλειδί στη δήλωση αυτή της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι το υδρογόνο.

Ποιοι κατανοούν;

Στην Κύπρο, ποιοι κατανοούν το πρόβλημα για τα όποια αποθέματα φυσικού αερίου διαθέτουμε σε σχέση με τα περιθώρια αξιοποποίησής τους και κυρίως σε σχέση με το οικονομικό και πολιτικό όφελος από τη διαχείρισή τους;

Ο Αβέρωφ Νεοφύτου, την περασμένη Κυριακή στον «Πολίτη» μίλησε για ένα ενεργειακό τόξο στην Ανατολική Μεσόγειο επωφελές για όλες τις χώρες της περιοχής. Κατηγορηματικά συμπεριέλαβε σε αυτό το τόξο και την Τουρκία υπό μία αίρεση: Ότι θα λυθεί το Κυπριακό. Ο υποψήφιος για την προεδρία, Ανδρέας Μαυρογιάννης, έκανε ένα βήμα παρακάτω. Μιλώντας στο ΡΙΚ, είπε ότι δεν θέτει ως προϋπόθεση τη λύση του Κυπριακού για να πωλήσει η Κύπρος αέριο στους Τουρκοκυπρίους και την Τουρκία, φθάνει αυτό να είναι για εσωτερική χρήση. Ενέταξε τη θέση του αυτή στη λογική της δημιουργίας οργανικών συνθηκών στις σχέσεις με την Τουρκία και τους Τουρκοκυπρίους παράπλευρα με με τις διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό. Βρισκόμαστε σε ένα στάδιο, τόνισε (και αυτός ίσως γνωρίζει καλύτερα από όλους), που πλέον οι διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό δεν αρκούν για τη λύση. Πρέπει παράλληλα να προβαίνουμε και σε κινήσεις βελτίωσης των πολιτικών και οικονομικών μας σχέσεων, όπως είναι η αξιοποίηση του φυσικού αερίου, προς όφελος και των δύο κοινοτήτων της Κύπρου. Η ανάπτυξη τέτοιου είδους οργανικών συνθηκών θα προσδώσει μεγαλύτερη αξιοπιστία στις συνομιλίες, βελτιώνοντας ταυτόχρονα το κλίμα των διαπραγματεύσεων.

Τόσο οι δηλώσεις Μαυρογιάννη, όσο και Αβέρωφ, κινούνται στη λογική μιας δυναμικής ανάλυσης και συντρέχουν με τις θέσεις του Αμερικανού Προέδρου Τζο Μπάιντεν, ο οποίος ανάπτυξε το 2015 τη θεωρία του ενεργειακού τόξου στην Ανατολική Μεσόγειο. Ταυτόχρονα συμβαδίζουν με τις πολιτικές που θέλει να υλοποιήσει η Κομισιόν για την ενέργεια με βάση τις δηλώσεις Φον ντερ Λάιεν. Οι οικονομικές σχέσεις, η ανάπτυξη κοινών συμφερόντων υποβοηθούν στην επίλυση πολιτικών προβλημάτων. Σε τελευταία ανάλυση, αυτή είναι η ιστορία της δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ποιοι δεν κατανοούν

Οι περισσότεροι βέβαια δεν κατανοούν τι τεκταίνεται και κυρίως ποια είναι πλέον τα ελάχιστα περιθώρια της Κύπρου να αξιοποιήσει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην περιοχή πριν καταργηθεί οριστικά η χρήση τους και ο κόσμος περάσει στην πλήρη αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Σύμφωνα με αυτή την ομάδα πολιτικών και πολιτών, μπήκαμε στην ΕΕ για να αντιμετωπίσουμε την Τουρκία. Μέσω της ίδιας στατικής ανάλυσης θέλουν να χρησιμοποιήσουν τα κοιτάσματα φυσικού αερίου για να εκβιάσουμε τη χώρα αυτή. Κανένας δεν κατανοεί ότι η ΕΕ είναι το γήπεδο για αξιόπιστες διαπραγματεύσεις (κάτι που μας συμφέρει, αφού θα στηριχθούν στο κοινοτικό κεκτημένο) και όχι η αρμάδα που θα κατατροπώσει την Τουρκία. Ακόμα και οι τριμερείς συναντήσεις που σχεδιάστηκαν, για να γίνουν τετραμερείς χρησιμοποιήθηκαν από Κύπρο, Ισραήλ και Αίγυπτο για να αποκλείσουν την Τουρκία από την περιοχή σε μια περίοδο που και οι τρεις είχαν προβλήματα με την Άγκυρα. Σε αυτή την περίοδο δεν έλειψαν και λαϊκισμοί, κυρίως από πλευράς του Προέδρου Αναστασιάδη, αλλά και του ΥΠΕΞ Νίκου Χριστοδουλίδη, όταν παρουσιάζαν τις τριμερείς ως μια διαδικασία θωράκισης της κυπριακής ΑΟΖ, τη στιγμή που η Τουρκία πραγματοποιούσε γεωτρήσεις στο οικόπεδο 6.

Ειδικά η Κύπρος μαζί με το Ισραήλ συντήρησαν τον μύθο του αγωγού EastMed, χωρίς βέβαια να υπάρχουν, ούτε οι διαθέσιμες ποσότητες ούτε καν μια μελέτη βιωσιμότητας του έργου. Οι Κύπριοι πολίτες άκριτα υιοθέτησαν το αφήγημα του Προέδρου Αναστασιάδη που ήθελε να αποπροσανατολίσει μετά την αποτυχία του Κραν Μοντανά, σε σημείο που ακόμα θεωρούν την κατασκευή του EastMed περίπου ως ένα έργο παράκαμψης και αποκλεισμού της Τουρκίας από το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου, η οποία πρέπει να τιμωρηθεί για την κατοχή της Κύπρου. Το ίδιο παιχνίδι έπαιξε μαζί του και ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος τότε βρισκόταν ενώπιον δικαστηρίου για απάτες και κρινόταν η τύχη του στις εκλογές. Με μια διαφορά. Ότι το Ισραήλ μέσω της αξιοποίησης του κοιτάσματος Ταμάρ διασφάλισε ενεργειακή κάλυψη σε όλη τη χώρα, μειώνοντας δραστικά το ενεργειακό κόστος για όλους τους πολίτες της, αλλά και στη βιομηχανία. Εν αντιθέσει, ο τραγικός Πρόεδρος Αναστασιάδης την ίδια περίοδο διαπραγματευόταν με τους Κινέζους να κατασκευαστεί τερματικό στο Βασιλικό για να εισάγουμε φυσικό αέριο από την Αίγυπτο, κάτι που στην πράξη άφηνε το κοίτασμα Αφροδίτη στο έλεος των βυθών.

Σήμερα τα πράγματα είναι ακόμα πιο τραγικά. Αίγυπτος και Ισραήλ βρίσκονται σε τροχιά επανασυγκόλλησης με την Τουρκία, με την Κύπρο σχεδόν μόνη να απομονώνεται και κυρίως να απειλείται, αφού η Τουρκία διά των γεωτρύπανών της προχωρεί σε συνεχείς γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ.

Φαίνεται ότι τα νέα δεδομένα στην περιοχή δεν κατανοεί ούτε η Κυβέρνηση. Η υπουργός ενέργειας Νατάσα Πηλείδου, προεδρεύει φέτος του Φόρουμ Φυσικού Αερίου Ανατολικής Μεσογείου με έδρα το Κάιρο, στην πραγματικότητα ωστόσο ο ρόλος μας σε αυτό το φόρουμ είναι περισσότερο διακοσμητικός. Οι χάρτες αγωγών που δημοσιεύονται και εν γένει οι σχεδιασμοί στη μεταφορά φυσικού αερίου αφήνουν εκτός την Κύπρο, με μοναδική μας συμμετοχή τον Asia Interconnector για μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία σε πρώτη φάση θα παράγεται και αυτή στην Αίγυπτο με φυσικό αέριο. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχει η Αίγυπτος που κατάφερε να αναδειχθεί σε ενεργειακό χαπ στην Ανατολική Μεσόγειο, με την Κύπρο να αρκείται σε μια συμμετοχή, πανηγυρίζοντας ότι σε αυτό το Φόρουμ δεν συμμετέχει η Τουρκία.

Το Αφροδίτη

Διατυπώνεται η θεωρία ότι το κοίτασμα Αφροδίτη των 4 τρισ. κυβικών ποδιών είναι πολύ μεγάλο για τις ανάγκες της Κύπρου. Γι' αυτό και ο τέως υπουργός Εμπορίου Γιώργος Λακκοτρύπης προσπάθησε να πείσει ότι πρέπει να πωληθεί στην Αίγυπτο. Όταν διαπιστώθηκε ότι η Αίγυπτος πρόσφερε ως τιμή περίπου το κόστος εξόρυξης, το κοίτασμα εγκαταλείφθηκε και η Noble το πώλησε στη Chervron, η οποία διαθέτει εκατοντάδες τέτοια κοιτάσματα και δεν βιάζεται καθόλου.

Κι όμως, υπήρξαν ευκαιρίες. Μετά το 2011, καναδική εταιρεία μάς πρόσφερε δωρεάν αξιοποίησή του μέσω της τεχνολογίας CNG. Κάποιοι φωστήρες το απέρριψαν. Μπήκαμε στη λογική της κατασκευής τερματικού LNG σε συνεργασία με τα αποθέματα του Ισραήλ. Οι Ισραηλινοί υπαναχώρησαν για δικούς τους πολιτικούς λόγους και εξαιτίας και της δικής μας έλλειψης σοβαρού σχεδιασμού. Στην πορεία, ο τότε πρέσβης μας στις Βρυξέλλες Ανδρέας Μαυρογιάννης μετέφερε τη βούληση της Κομισιόν να χρηματοδοτήσει την κατασκευή αγωγού από το Αφροδίτη στην Κύπρο στο πλαίσιο της δημιουργίας ενεργειακής ασφάλειας ακριτικών ευρωπαϊκών περιφερειών. Προς αυτή την κατεύθυνση δεν έγινε τίποτα, με την Κύπρο σήμερα να πληρώνει τα επίχειρα της απραξίας της εξαιτίας της τρομακτικής ανόδου της τιμής των καυσίμων και συνεπακόλουθα του ηλεκτρικού ρεύματος.

Εν κατακλείδι, η αξιοποίηση του φυσικού αερίου λόγω των χρονοδιαγραμμάτων απέξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2050 έχει ημερομηνία λήξης. Δυστυχώς, η απερχόμενη κυβέρνηση Αναστασιάδη απέτυχε παταγωδώς να διαχειριστεί αυτό τον πλούτο προς όφελος της χώρας.