Πώς η δημοσιογραφία χτίζει τη φιλοσοφία της ειρήνης - Έρευνα Τουρκοκύπριας ακαδημαϊκού μεταξύ δημοσιογράφων στις δύο κοινότητες - Τι λέει στον "Π"

Η συχνή επαφή μεταξύ των δημοσιογράφων και των εργαζομένων σε Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ενισχύει τις θετικές κοινωνικές και ψυχολογικές διαδικασίες μεταξύ των δύο πλευρών, αναφέρει έρευνα που διεξήχθη από Τουρκοκύπρια ακαδημαϊκό.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας με τίτλο, «Ο ρόλος των κοινωνικών και ψυχολογικών διεργασιών στη δημοσιογραφική προσέγγιση της πολεμικής και ειρηνευτικής δημοσιογραφίας», η ειρηνευτική δημοσιογραφία (peace journalism) μπορεί να συμβάλει στη συμφιλίωση μεταξύ Ε/κ και Τ/κ, μειώνοντας τις εντάσεις, οικοδομώντας, παράλληλα, μία βιώσιμη ειρήνη.

Η εν λόγω έρευνα στοχεύει να διερευνήσει τις κοινωνικές και ψυχολογικές διεργασίες των Ε/κ και Τ/κ δημοσιογράφων και πώς αυτές οι διαδικασίες συνδέονται με τις επαγγελματικές τους στάσεις στην ειρηνευτική δημοσιογραφία ή στην πολεμική δημοσιογραφία (war journalism) στο διχασμένο και συγκρουσιακό πλαίσιο της Κύπρου.

Όπως προσδιορίζεται στην έρευνα, οι κοινωνικοψυχολογικές διεργασίες είναι οι σκέψεις, τα συναισθήματα ή οι πεποιθήσεις που διαμορφώνονται από τις αλληλεπιδράσεις με τους «άλλους», στην προκειμένη περίπτωση μεταξύ Ε/κ και Τ/κ.

Σημειώνεται ότι η έρευνα της καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο Ανατολικής Μεσογείου που εδρεύει στην κατεχόμενη Αμμόχωστο, δρ Χουρί Γιοντουτζού, διενεργήθηκε με τη συμμετοχή 205 Κύπριων δημοσιογράφων και εργαζομένων σε ΜΜΕ (103 Ε/κ και 102 Τ/κ) και έγινε κατά το διάστημα 11/2020-01/2021.

Ερευνητική δημοσιογραφία

Οι δημοσιογράφοι μέσω των κατάλληλων μεθόδων και πρακτικών μπορούν να έχουν εποικοδομητική στάση τόσο σε επίπεδο ηγετών, όσο και σε επίπεδο κοινοτήτων.

«Η δημοσιογραφία είναι ένα πολύ σημαντικό επάγγελμα καθώς είναι η κύρια πηγή πληροφορίας του κοινού με το τι συμβαίνει γύρω μας», ανέφερε στον «Π» η δρ Γιοντουτζού.

Υπογράμμισε ότι ειδικά στην Κύπρο που έχουμε μία παγωμένη σύγκρουση, σημαίνει ότι οι αρχές της δημοσιογραφίας της ειρήνης είναι πολύ σημαντικές και για τις δύο πλευρές, καθώς ο τρόπος που παρουσιάζονται τα θέματα στο κοινό μπορεί να μειώσει την ένταση που υπάρχει και να βοηθήσει στα μέγιστα τη θεμελίωση της ειρήνης, καλλιεργώντας τη συμφιλίωση, αλλά και στην επίλυση του Κυπριακού. «Η δημοσιογραφία επηρεάζει τους ανθρώπους στην κοινωνικοποίησή τους, στις συνεργασίες που χτίζουν, αλλά και στην ίδια τους τη συμπεριφορά», πρόσθεσε.

Δεν σημαίνει ότι ένας εργαζόμενος των ΜΜΕ που τάσσεται υπέρ της επίλυσης του Κυπριακού ή και της ειρήνης ανήκει κατά ανάγκην στην ειρηνευτική δημοσιογραφία. «Ένας εργαζόμενος των ΜΜΕ για να θεωρείται ότι ανήκει στην ειρηνευτική δημοσιογραφία θα πρέπει για παράδειγμα να χρησιμοποιεί συγκεκριμένη φρασεολογία, να δίνει την ευκαιρία να ακουστούν όλες οι πλευρές, αλλά και να έχει τη θέληση να κατανοήσει την άλλη πλευρά», διευκρίνισε.

Πρόσθεσε πως για να κτιστεί περαιτέρω η ειρηνευτική δημοσιογραφία στην Κύπρο χρειάζεται περισσότερη διερευνητική δημοσιογραφία. «Θα πρέπει να εξετάζουμε καλύτερα τι βγαίνει στο φως της δημοσιότητας, ανεβάζοντας την ποιότητα της δημοσιογραφίας», ανέφερε.

Σημείωσε δε πως η μεταφορά των ειδήσεων στην άλλη πλευρά, χρησιμοποιώντας τη μητρική γλώσσα της θα βοηθήσει να κατανοήσουμε τον άλλον. «Επιπλέον, στην εποχή που διανύουμε και οι δύο πλευρές έχουν αυξημένο αριθμό μεταναστών και ως εκ τούτου, η δημιουργία μίας πολύγλωσσης δημοσιογραφίας θα μπορούσε να συμβάλλει στην ένταξη τους στην κοινωνία μας, αλλά και στην αλληλοκατανόηση», δήλωσε.

Η πολεμική αυξάνει την ένταση

Την ίδια ώρα, οι εργαζόμενοι των ΜΜΕ που ανήκουν στην πολεμική δημοσιογραφία χρησιμοποιούν έντονη συναισθηματική γραφή, αυξάνοντας την ένταση μεταξύ των δύο πλευρών. «Τα άτομα αυτά χρησιμοποιούν συχνά τη θεωρία "νικητή-ηττημένου". Δηλαδή, κάποιος πρέπει να βγει νικητής έναντι του άλλου», εξήγησε.

Σύμφωνα με τη δρα Γιοντουτζού, σε όλες τις συγκρούσεις ποτέ κανείς δεν βγαίνει μόνο κερδισμένος ή μόνο νικημένος. «Για παράδειγμα, πολλές φορές, οι δύο πλευρές ήταν εξίσου στην πλευρά του ηττημένου», παρατήρησε.

Πρόσθεσε ότι η δημοσιογραφία των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για τη δημιουργία εθνικιστικών ταυτοτήτων, καθώς και για να δημιουργήσει αρνητικά πλαίσια ειδήσεων. Τόνισε ότι οι ειδήσεις καλύπτονται συνήθως από ΜΜΕ που χρησιμοποιούν πρακτικές της πολεμικής δημοσιογραφίας και από τις δύο πλευρές.

Παρατήρησε πως η πολεμική δημοσιογραφία κατά τη διάρκεια των διάφορων συνομιλιών που διεξάχθηκαν για το Κυπριακό είχε τεράστιο αρνητικό αντίκτυπο, επηρεάζοντας τις ίδιες τις διαδικασίες.

Περισσότερα κοινά μεταξύ των Ε/κ και των Τ/κ  δημοσιογράφων από ό,τι οι διαφορές τους

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας της δρ Γιοντουτζού, υπήρξαν περισσότερα κοινά μεταξύ των Ε/κ και των Τ/κ δημοσιογράφων από ό,τι οι διαφορές τους. Μεταξύ άλλων, τα επίπεδα συγχώρεσης, της κοινωνικοποίησης και των θετικών συναισθημάτων για την άλλη πλευρά ήταν σχεδόν τα ίδια, αλλά και ο αυτοπροσδιορισμός τους ως «Κύπριοι» έλαβαν σχεδόν τον ίδιο βαθμό. Την ίδια ώρα, όμως, ανάφεραν πως δεν υπάρχουν τα επιθυμητά επίπεδα επικοινωνίας μεταξύ των συναδέλφων τους από την άλλη πλευρά, έχοντας και πάλι, όμως, πανομοιότυπους βαθμούς.

Σχολιάζοντας τα επίπεδα επικοινωνίας μεταξύ Τ/κ και Ε/κ δημοσιογράφων, η δρ Γιοντουτζού ανέφερε πως στερούνται επαφής και το αντιλαμβάνονται και οι ίδιοι. «Σε περίπτωση που έρχονται σε ένα επιθυμητό επίπεδο επαφής, τότε οι δημοσιογράφοι αρχίζουν να ενστερνίζονται περισσότερο τις αρχές της ειρηνευτικής δημοσιογραφίας», γνωστοποίησε.

Παράλληλα, παρατήρησε πως ο αυτοπροσδιορισμός των δημοσιογράφων ως «Κύπριοι» και το χτίσιμο μίας κοινής ταυτότητας αυξάνει τις αντιλήψεις του «εμείς» έναντι του «εγώ» των δύο κοινοτήτων. Μειώνει, επίσης, τις πρακτικές της πολεμικής δημοσιογραφίας που δημιουργούν αρνητισμό μέσα στις δύο κοινότητες.

Επιπλέον, οι στάσεις των ερωτηθέντων που κατατάχθηκαν στην πολεμική δημοσιογραφία συσχετίστηκαν αρνητικά με την κοινή ταυτότητα, την επαφή με την άλλη κοινότητα, την επαφή με δημοσιογράφους από την άλλη πλευρά, την ποιότητα της επαφής, αλλά και με το άγχος που τους προκαλεί η άλλη πλευρά.

Ενδεικτικά, ορισμένα από τα αποτελέσματα των Τ/κ συμμετεχόντων της έρευνας (δείκτης κλίμακας: από το 1 έως 5) είναι: Για την κατηγορία ειρηνευτική δημοσιογραφία 4,74, για την πολεμική δημοσιογραφία 3,44, για την κοινή ταυτότητα μεταξύ Ε/κ και Τ/κ 3,07, για την επικοινωνία με την άλλη κοινότητα 2,85, για την επικοινωνία με Ε/κ δημοσιογράφους 2,09, για το άγχος που προκαλείται με την επαφή με την άλλη κοινότητα 1,96.

Όσον αφορά τα αποτελέσματα των Ε/κ συμμετεχόντων στις ίδιες κατηγορίες με τις άνωθεν είναι: Για την κατηγορία ειρηνευτική δημοσιογραφία 4,57, για την πολεμική δημοσιογραφία 3,60, για την κοινή ταυτότητα 3,85, για την επικοινωνία με την άλλη κοινότητα 2,75, για την επικοινωνία με Ε/κ δημοσιογράφους 2,07, για το άγχος που προκαλείται με την επαφή με την άλλη κοινότητα 1,81.

Καταλήγοντας, η δρ Γιοντουτζού υπογράμμισε πως η επίλυση του Κυπριακού και η θεμελίωση της ειρήνης είναι απολύτως αναγκαία και για τις δύο κοινότητες τόσο για εμάς, όσο και για τις επόμενες γενιές. Τόνισε δε πως πέραν του κυπριακού ζητήματος, η δημοσιογραφία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ισότητα των φύλων και των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, στις σχέσεις μεταξύ γονιών και παιδιών και γενικά στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.