Ο ρόλος, η στάση της Τουρκίας κατά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία - Το στοίχημα για την Ελλάδα και την Κύπρο

Tου Κωστή Πιτσιλλούδη

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αλλάζει άρδην το γεωπολιτικό σκηνικό της υφηλίου και ιδιαίτερα της ανατολικής Ευρώπης και της περιοχής μας. Οι σχέσεις δυνάμεων και ισχύος, η οικονομία και ιδιαίτερα το καυτό θέμα της ενέργειας, μεταβάλλονται. Μέσα σε αυτό το νεοσύστατο σκηνικό, η Τουρκία ζητά θέση πρωταγωνιστή για την περιοχή και φαίνεται ότι την κερδίζει, όχι μόνο λόγω της γεωγραφικής θέσεώς της, αλλά και των πολιτικών κινήσεων και ελιγμών που διενεργεί ο Ερντογάν. Ναι μεν η Τουρκία βρίσκεται εντός του δυτικού στρατοπέδου, την ίδια ώρα όμως, διατηρεί σταθερές τις σχέσεις της με τη Ρωσία, έχοντας κατά νου ότι μπορεί να απειληθεί η διατάραξη των σημερινών δεδομένων στη Μαύρη Θάλασσα.

Παράλληλα, με το ξέσπασμα του Ρωσοουκρανικού Πολέμου, δίνεται μία ευκαιρία για την εξομάλυνση των σχέσεων Τουρκίας και Ελλάδας, καθώς υπάρχει ενδεχόμενο να αντιληφθούν ότι η ασφάλειά τους αλλά και τα συμφέροντά τους ευθυγραμμίζονται σε μεγάλο βαθμό. Την ίδια ώρα που η ενεργειακή κρίση θα πρέπει να ιδωθεί ως κίνητρο για την Κυπριακή Δημοκρατία και να αλλάξει στάση, γινόμενη πιο διαλλακτική. Σε αντίθετη περίπτωση, τα γειτονικά μας κράτη θα μας απομονώσουν.

Με βάση αυτό το πλαίσιο, ο «Π» ζήτησε από τον επίκουρο καθηγητή Οθωμανικής και Τουρκικής Ιστορίας Αντώνη Χατζηκυριάκου και τον πολιτικό επιστήμονα και διεθνολόγο Θόδωρο Τσίκα, να καταθέσουν κάποιες δικές τους απόψεις:



Οι καλές σχέσεις 



Η Τουρκία είναι ένα κράτος που, αυτή τη στιγμή, λόγω τη ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, το γεωπολιτικό της οικόπεδο έχει ανεβάσει την αξία του. «Είναι ένα κράτος που συνορεύει και με τη Ρωσία και με την Ουκρανία, άρα γι' αυτό έχει μεγάλη αξία, σε οτιδήποτε γίνει στην περιοχή αυτή. Επιπλέον, η Τουρκία ελέγχει τα Στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων, δεδομένα πολύ κρίσιμα για τους συσχετισμούς στη Μαύρη Θάλασσα», ανέφερε στον «Π» ο πολιτικός επιστήμονας – διεθνολόγος Θόδωρος Τσίκας.

Ως εκ τούτου, πρόσθεσε, Ρωσία-Ουκρανία έχουν ανάγκη την Τουρκία και προφανώς θα διαδραματίσει εξέχοντα ρόλο. Βάσει των  δεδομένων, αλλά και των κινήσεων της Τουρκίας, προσπαθεί να έχει ρόλο διαμεσολαβητή. Ως εκ τούτου, η Τουρκία θέλει να διατηρεί καλές σχέσεις και με την Ουκρανία και με τη Ρωσία.

Ο κ. Τσίκας έφερε ως παράδειγμα την πρόσφατη επίσκεψη του ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών στην Τουρκία, όπου και συναντήθηκε με τον Πρόεδρο και τον υπουργό Εξωτερικών της χώρας, πριν συναντηθεί με τον Πρόεδρο της Ουκρανίας και της Ρωσίας.

Η επίσκεψη αυτή, αναφέρει, δείχνει πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της Τουρκίας στον Ρωσοουκρανικό Πόλεμο: «Η Τουρκία είναι μία δύναμη που έχει ρόλο στη Μαύρη Θάλασσα και εάν ο ρωσικός στρατός κατορθώσει και αποκόψει την Ουκρανία, από τα νότια παράλιά της, ουσιαστικά η Μαύρη Θάλασσα γίνεται μία 'ημιρωσική' θάλασσα», δήλωσε. Με άλλα λόγια, ανατρέπονται οι συσχετισμοί ισχύος στη Μαύρη Θάλασσα και το γεγονός αυτό ανησυχεί την Τουρκία, όντας μία περιφερειακή δύναμη.

Την ίδια στιγμή, η Τουρκία, με μία δόση καθυστέρησης, έκλεισε τα Στενά του Βοσπόρου, ενώ έχει δώσει σημαντικό στρατιωτικό εξοπλισμό στην Ουκρανία. Τα τουρκικά drones είναι βασικό κομμάτι της ουκρανικής άμυνας. Επίσης, το 90% των κρανών του ουκρανικού στρατού είναι τουρκικής κατασκευής.

Κάποιοι χαρακτηρίζουν την Τουρκία επιτήδειο ουδέτερο, παρατηρούμε, για να απαντήσει: «Βλέπουμε ότι η Τουρκία έχει ενισχύσει την πλευρά που δέχεται την εισβολή. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως μία ουδέτερη δύναμη».

Σχολιάζοντας τις κυρώσεις που επέβαλε η ΕΕ προς τη Ρωσία και τη μη ευθυγράμμιση με αυτές της Τουρκίας, ο κ. Τσίκας ανέφερε ότι δεν είναι μέλος της Ένωσης για να πρέπει να τις εφαρμόσει.



Συμφέροντα ασφαλείας 

Η Τουρκία και η Ελλάδα μπορεί να αντιληφθούν πόσο μικρές είναι οι διαφορές τους σε σχέση με μία παγκόσμια κρίση και να οδηγηθούν σε μία εξομάλυνση των σχέσεων και, γιατί όχι, σε μία διαδικασία επίλυσης των ελληνοτουρκικών διαφορών.

«Αυτό μπορεί να επιτευχθεί είτε διαμέσου πολιτικών διαπραγματεύσεων είτε μέσω του Δικαστηρίου της Χάγης», τόνισε ο κ. Τσίκας.

Δεν πρέπει να ανησυχούμε ως Ελλάδα και Κύπρος, καθώς δεν έχει κάποιο κοινό με εμάς. «Δεν έχει την οποιαδήποτε σχέση με εμάς», ανέφερε.

Η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί, θα μπορούσε να βοηθήσει στην επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών, ίσως και του Κυπριακού, ήταν η επόμενή μας ερώτηση: «Και η Τουρκία, παρά το γεγονός ότι έχει έναν αυξημένο ρόλο αυτήν την περίοδο, αισθάνεται ορισμένες απειλές, οι οποίες είναι μέχρι ενός βαθμού κοινές με την Ελλάδα», παρατήρησε.

Παράδειγμα του πιο πάνω είναι η αποσταθεροποίηση που δημιουργείται στην ευρύτερη περιοχή, που επηρεάζει αρνητικά και την Τουρκία και την Ελλάδα. Επιπλέον, έχουμε την οικονομική και ενεργειακή κρίση, αλλά και τα πιθανά προσφυγικά κύματα.

Σε ερώτησή μας κατά πόσον η ενεργειακή ασφάλεια θα μπορούσε να φέρει τα δύο κράτη πιο κοντά, αναφέρει: «Από τη στιγμή που κανείς δεν υπολογίζει στα σοβαρά την κατασκευή του EastMed, θα πρέπει να βρεθούν άλλοι τρόποι για τη διοχέτευση του φυσικού αερίου», υπογράμμισε.

Από την άλλη, το Ισραήλ και η Αίγυπτος δεν περιμένουν με σταυρωμένα χέρια την επίλυση του Κυπριακού. Όπως τονίζει, «το Ισραήλ θέλει να εξάγει το φυσικό του αέριο, ενώ η Αίγυπτος έχει τρομερή ανάγκη τροφοδοσίας. Θα πρέπει να δούμε τη σημερινή ενεργειακή κρίση ως κίνητρο για την επίλυση του Κυπριακού».

Χρειάζεται όμως σε αυτό το πλάνο η Ε/κ πλευρά και η Ελλάδα. Αν παραμείνουν με μία αρνητική διάθεση για την επίλυση του Κυπριακού, θα μείνουν έξω από το ενεργειακό παιχνίδι; «Εάν η Κύπρος δεν μπορεί έστω να μπει σε μία συνεννόηση για τη διευθέτηση του ενεργειακού στην περιοχή μας, θα παρακαμφθεί», κατέληξε.



Οικονομία και εμπάργκο 





Από την πλευρά του, o επίκουρος καθηγητής Οθωμανικής και Τουρκικής Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου Αντώνης Χατζηκυριάκου, σε δηλώσεις του στον «Π», τόνισε πως ο Ρωσοουκρανικός Πόλεμος ενισχύει οικονομικά και πολιτικά το καθεστώς Ερντογάν.

Παρατήρησε πως, παρά το γεγονός ότι η Τουρκία βρίσκεται στο πλευρό της Δύσης για το θέμα της Ουκρανίας, η τουρκική οικονομία επωφελείται από το δυτικό εμπάργκο, το οποίο δεν εφαρμόζει λόγω των σχέσεών της με τη Ρωσία, κρατώντας έτσι κάποιες ισορροπίες.

Το γεγονός αυτό οφείλεται από τη μία στην πολιτικοοικονομική εξάρτηση της Τουρκίας απέναντι στην ΕΕ και στις ΗΠΑ και από την άλλη, στην οικονομική και στρατιωτική εξάρτησή της προς τη Ρωσία.

«Η Τουρκία παραμένει μεν στο δυτικό στρατόπεδο, παρά το γεγονός ότι δεν έχει φιλελεύθερο χαρακτήρα. Η Τουρκία έχει περισσότερα κοινά στοιχεία με τη Ρωσία ως προς τον τρόπο διακυβέρνησης. Το ότι επιλέγει να παραμένει στο δυτικό στρατόπεδο, αποτελεί ένα πολύ σημαντικό δεδομένο», εξήγησε.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί μία σανίδα σωτηρίας για την τουρκική κυβέρνηση, σε μια περίοδο οικονομικής αστάθειας. «Ο επίσημος πληθωρισμός είναι γύρω στο 60%, ενώ άλλες εκτιμήσεις τον ανεβάζουν στο 100 και 150%. Τα σοβαρά οικονομικά αυτά προβλήματα επηρεάζουν άμεσα την καθημερινότητα των Τούρκων πολιτών», τόνισε.

«Το όραμα του Ερντογάν είναι να καταστήσει την Τουρκία μία υπολογίσιμη περιφερειακή δύναμη. Έτσι, αναλαμβάνει ρόλο διαμεσολαβητή σε διάφορα ζητήματα, όπως είναι και ο εν εξελίξει Ρωσοουκρανικός Πόλεμος», ανέφερε.

Ένας πυλώνας της τουρκικής οικονομίας που βγαίνει κερδισμένος από τον Ρωσοουκρανικό Πόλεμο, ανέφερε ο δρ. Χατζηκυριάκου, είναι ο πυλώνας της τουριστικής βιομηχανίας.

Διαπίστωσε πως, μέσω του εμπάργκο που επέβαλε η ΕΕ στη Ρωσία, θα κατευθύνθουν πολύ περισσότεροι Ρώσοι τουρίστες προς την Τουρκία.

«Βλέπουμε, επίσης, διάφορους Ρώσους μεγιστάνες να μετακινούν τα κεφάλαιά τους προς την Τουρκία, λόγω του εμπάργκο. Μέσω της υποτίμησης της τουρκικής λίρας (έχασε το 40% της αξίας της απέναντι στο αμερικάνικο δολάριο), η τουρκική κυβέρνηση προσπαθεί να προσελκύσει επενδύσεις από το εξωτερικό. Αυτό σημαίνει ότι μειώνεται το εργατικό κόστος, καταρρακώνοντας την ποιότητα ζωής στο εσωτερικό ως παράπλευρη απώλεια. Κυβερνητικοί παράγοντες πανηγυρίζουν γιατί η Τουρκία έχει το χαμηλότερο εργατικό κόστος ολόκληρης της περιοχής», υπογράμμισε.

Μία άλλη εξάρτηση της Τουρκίας από τη Ρωσία είναι η αγορά των πυραυλικών συστημάτων S-400, αλλά και η κατασκευή πυρηνικού σταθμού στο Ακκούγιου με ρωσική τεχνογνωσία, προσθέτοντας πως βρίσκεται στα σκαριά και η κατασκευή ενός δεύτερου πυρηνικού σταθμού. «Αυτό δείχνει τη σημασία της ενεργειακής αυτάρκειας ως στόχο της Τουρκίας», σημείωσε.

Η στρατιωτική βιομηχανία

Ένας πολύ σημαντικός παράγοντας για την τουρκική οικονομία είναι η αναδυόμενη στρατιωτική βιομηχανία.

«Ιδιαίτερα μετά από το αποτυχημένο πραξικόπημα (2016), η κυβέρνηση Ερντογάν είχε βάλει ως στόχο την απεξάρτησή της από ξένα οπλικά συστήματα», τόνισε.

Η προβολή που πήραν τα drones «Bayraktar» στη σύγκρουση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (2020), αύξησαν τις παραγγελίες τους με εξαγωγές στην Ουκρανία, την Πολωνία, την Αιθιοπία, το Μαρόκο και τις Φιλιππίνες.

«Παραδείγματος χάριν, η Ουκρανία διατηρεί εργοστάσια παραγωγής των εν λόγω drones. Ως εκ τούτου, η Τουρκία εισέρχεται σε μία παγκοσμιοποιημένη αγορά για την πώληση του στρατιωτικού της εξοπλισμού», υπογράμμισε.

Πρόσθεσε ότι η Τουρκία σχεδιάζει ακόμη την κατασκευή τεθωρακισμένου άρματος μάχης, συνάπτοντας συμφωνία με μία νοτιοκορεάτικη εταιρεία, αλλά και μαχητικά αεροσκάφη.

«Η στρατιωτική βιομηχανία και σε κάποιο βαθμό η οικονομία της Τουρκίας, βγαίνουν κερδισμένες από τη συγκυρία της ρωσικής εισβολής, ενώ ενισχύεται και ο πολιτικός-διπλωματικός της ρόλος. Αυτά βοηθούν τον Ερντογάν να προβάλει στο εσωτερικό την εικόνα μιας αυτόνομης και αυτόβουλης ισχυρής δύναμης, προσπαθώντας να απορροφήσει τους σοβαρούς οικονομικούς κλυδωνισμούς που βιώνει η χώρα», συμπλήρωσε.