Οι προεδρικές εκλογές του 2023 και το φοβερό δίλημμα του επόμενου Προέδρου

Τι ρόλο θα διαδραματίσει το Κυπριακό στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές στην Κύπρο; Μέχρι στιγμής, όλοι οι υποψήφιοι δείχνουν έτοιμοι να ακολουθήσουν την πεπατημένη: Λύση με βάση τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και το Κοινοτικό Κεκτημένο. Όλοι θέλουν μια Κύπρο ενωμένη με μια διεθνή προσωπικότητα και εκπροσώπηση, όπου θα εφαρμόζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα για όλους. Με λίγα λόγια τα γνωστά, τα οποία πρέπει να λέγονται. Ο Αβέρωφ στην εξαγγελία της υποψηφιότητάς του δεν είπε σχεδόν τίποτα για το Κυπριακό, ενώ ο Νίκος Χριστοδουλίδης προχθές αφιέρωσε 30 δευτερόλεπτα σε μια ομιλία 26 λεπτών. Σε αυτό συντείνει και η αντίληψη ότι ο κόσμος έχει κουραστεί πλέον με το Κυπριακό, υιοθετώντας αμάσητο το εύκολο συμπέρασμα ότι λόγω της αδιαλλαξίας της Τουρκίας δεν μπορεί να λυθεί, οπότε ας επικεντρωθούμε σε άλλα τρέχοντα θέματα.

Η ρευστότητα

Από την άλλη, η διεθνής ρευστότητα που επικρατεί λόγω Ουκρανικού και η εναγώνια προσπάθεια όλων των χωρών που πρωταγωνιστούν σε αυτή τη διεθνή κρίση να ανασυντάξουν στρατόπεδα και συμμαχίες, μπορεί να δημιουργήσει ευκαιρίες για επαναπροσέγγιση σε άλλα περιφερειακά θέματα, όπως είναι το Παλαιστινιακό, το Κυπριακό αλλά και το Συριακό. Στο τραπέζι, επίσης, βρίσκεται το φυσικό αέριο, σε μια περίοδο που λόγω του αποκλεισμού του ρωσικού αερίου ξεκινά μια μακρά ενεργειακή κρίση, με όλες τις χώρες να αναζητούν εναλλακτικές πηγές τροφοδοσίας. Εν ολίγοις, οποιοσδήποτε εκλεγεί νέος Πρόεδρος αυτής της χώρας, και υποστηρίζει ότι θέλει και επιδιώκει λύση του Κυπριακού, οφείλει να έχει πλήρη εικόνα για την ευρύτερη γεωπολιτική κατάσταση στην περιοχή μας, η οποία είτε άμεσα είτε έμμεσα θα επηρεάσει και τα προβλήματα που απασχολούν την Κύπρο.

Η Τουρκία

Τη στιγμή που μιλάμε, το Κυπριακό είναι ανύπαρκτο από τη διεθνή ατζέντα ως ζήτημα, μπορεί ωστόσο να επανέλθει τους επόμενους μήνες δυναμικά στο προσκήνιο, σε συνδυασμό με την προσπάθεια της Δύσης να κρατήσει την Τουρκία στο Δυτικό Στρατόπεδο. Ήδη, κάποια μηνύματα έφτασαν στη Λευκωσία μέσα από το ταξίδι της βοηθού υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτώριας Νιούλαντ στην Άγκυρα. Πώς μπορεί να κρατήσει η Τουρκία στενή επαφή με τη Δύση;

* Αναβαθμίζοντας την τελωνειακή της ένωση με την ΕΕ, κάτι που αποτελεί πάγιο αίτημα της Άγκυρας την τελευταία δεκαετία. Η Τουρκία επιμένει σε αυτήν την αναβάθμιση, γιατί πέραν του 50% του εμπορίου, διεξάγεται με χώρες της ΕΕ.

* Μέσω της μερικής ενεργειακής της απεξάρτησης από τη Ρωσία. Η Τουρκία στηρίζει σήμερα την οικονομία της σε μεγάλο βαθμό από την αγορά φυσικού αερίου, αλλά και πετρελαίου από τη Μόσχα. Η Τουρκία τηρεί επαμφοτερίζουσα στάση στο Ουκρανικό λόγω αυτής της εξάρτησης, αλλά και της συμπόρευσης με τη Ρωσία στο Συριακό. Αν η νομισματική κρίση στη χώρα καταστεί και ενεργειακή, η κυβέρνηση Ερντογάν θα καταρρεύσει ως χάρτινος πύργος. Αν η Ρωσία αμολήσει τους Κούρδους και τις συριακές δυνάμεις στην περιοχή του Ιντλίπ, τότε η Τουρκία θα βρεθεί σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο στα νοτιανατολικά της σύνορα.

* Μέσω της επαναφοράς προγραμμάτων στρατιωτικής αναβάθμισης της Τουρκίας, σε συνεργασία με τις ΗΠΑ. Ο τερματισμός της αμυντικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ για την κατασκευή των F-35 έσπρωξε την Τουρκία σε αγορές ρωσικών όπλων, όπως οι πύραυλοι S-300, ενώ εδώ και χρόνια η Ρωσία κατασκευάζει στη χώρα πυρηνικούς σταθμούς.

Πώς συζητούμε

Η επικρατούσα άποψη στην Κύπρο είναι ότι για να υπάρξει λύση στο Κυπριακό, η Τουρκία πρέπει να υποχρεωθεί να το κάνει. Χωρίς να υπολογίζεται το μέγεθος της Κύπρου, κάποιοι πολιτικοί επιμένουν ότι η Τουρκία μπορεί να πειθαναγκαστεί να δώσει τη λύση που θέλουν οι Ε/Κ μέσα από πιέσεις, κυρώσεις και μέτρα αποκλεισμού της από διεθνείς οργανισμούς. Τα λένε αυτά κάποιοι στην Κύπρο, ενώ ολόκληρη Δυτική Κοινωνία ακολουθεί εντελώς διαφορετική τακτική, ανοίγοντας πόρτες για την Τουρκία, η οποία μετά την ουκρανική κρίση έχει αναβαθμιστεί σε περιφερειακή υπερδύναμη.

Μια μικρότερη ομάδα πολιτικών στην Κύπρο πιστεύει ότι η καλύτερη προσέγγιση με την Τουρκία είναι να ξεκινήσει μια διαδικασία εξεύρεσης λύσης εντός των υφιστάμενων εμπλεκομένων συμφερόντων. Αυτό ηχεί πιο ρεαλιστικό. Η Κύπρος, ως μέλος της ΕΕ, μπορεί να στηρίξει την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης της Τουρκίας. Μπορεί σε συνεργασία με το Ισραήλ να διαπραγματευθεί την πώληση φυσικού αερίου στην Άγκυρα δια της κατασκευής αγωγού, είτε μέσω Κύπρου, είτε κατευθείαν προς την Τουρκία.



Πώς θα λυθεί;

Βεβαίως, για να γίνουν όλα αυτά, χρειάζεται να ξεκινήσει ταυτόχρονα μια νέα διαδικασία λύσης του Κυπριακού. Αν κρίνουμε από τον τρόπο που ξεκίνησε να παρουσιάζεται το Κυπριακό από τους κύριους υποψηφίους στις προεδρικές, μάλλον θα πρέπει να παραδεκτούμε ότι βρισκόμαστε εκτός τόπου και χρόνου. Οι γενικόλογες τοποθετήσεις δεν βοηθούν, οπότε όλοι οι υποψήφιοι για την Προεδρία οφείλουν να ενημερώσουν τις επόμενες βδομάδες και μήνες για τις προθέσεις και τα σχέδιά τους, όχι με ευχολόγια και οράματα αλλά με επιχειρήματα και ανάλυση, ώστε να κατανοήσουν και οι πολίτες πού πραγματικά βρισκόμαστε.

* Το Κυπριακό σήμερα, εξαιτίας του Προέδρου Αναστασιάδη, βρίσκεται στη χειρότερη κατάσταση από το 1974. Τα Ηνωμένα Έθνη δεν έχουν ειδικό απεσταλμένο, ο δε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ σταθερά μετά το Κραν Μοντανά αποδίδει στην Ε/κ πλευρά ίσες ευθύνες για το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται. Πώς αλλάζουμε αυτήν την κατάσταση;

* Η Ελληνοκυπριακή πλευρά, με επιπόλαιο τρόπο και επικίνδυνες ιδεοθύελλες, έδωσε την εντύπωση ότι δεν ενοχλείται ακόμα και από λύση δύο κρατών, νοουμένου, βέβαια (κι εδώ έγκειται η υποκρισία), ότι κάτι τέτοιο δεν θα κληθεί να υπογράψει κανένας Κύπριος πολιτικός, αλλά αυτό θα προκύψει μέσω του status quo και από την πάροδο του χρόνου, ενώ οι πολιτικοί της χώρας μας θα κοροϊδεύουν τον κόσμο ότι διεξάγουμε μακροχρόνιο αγώνα. Κατά την προεκλογική περίοδο, οι πολιτικοί πρέπει να ερωτηθούν και οφείλουν να μιλήσουν καθαρά.

* Η Τ/κ πλευρά, εκμεταλλευόμενη την κατάσταση αυτή, κατέθεσε προτάσεις και ζητά εκ των προτέρων την αναγνώριση της κυριαρχικής ισότητας των Τουρκοκυπρίων, πριν προσέλθει σε οποιαδήποτε μορφής συνομιλίες. Η θέση αυτή δεν είναι αποδεκτή διεθνώς, αλλά αν δεν προκύψουν συνομιλίες η κυριαρχική ισότητα αποτελεί μια παρακαταθήκη για λύση δύο κρατών. Πόσο θα αντέξει η τακτική μας να μην συμφωνούμε σε λύση, ενόσω αυτή η θέση βρίσκεται στο τραπέζι από τον Τατάρ;

* Η Τουρκία δρα στην Κύπρο σχεδόν ανενόχλητη, αφού εμπεδώνει τα τετελεσμένα επί του εδάφους, αλλοιώνοντας τον πληθυσμό δια των εποίκων και ελέγχοντας οικονομικά τους Τ/Κ. Την ίδια στιγμή, επεκτείνει τη δημιουργία τετελεσμένων δια της διάνοιξης της περίκλειστης πόλης των Βαρωσίων και επιπλέον πραγματοποιεί συνεχώς γεωτρήσεις για εξεύρεση φυσικού αερίου στη Νότια Κυπριακή ΑΟΖ. Πόσο έξω έπεσε ο Νίκος Χριστοδουλίδης όταν ως ΥΠΕΞ μας έλεγε ότι όλα αυτά είναι μπλόφες της Τουρκίας; Ότι δεν έχει γεωτρύπανο, δεν έχει προσωπικό για τις πλατφόρμες και δεν θα τολμήσει ποτέ να ανοίξει το Βαρώσι; Και γεωτρύπανα βρήκε και προσωπικό προσέλαβε και 4 πλατφόρμες εξόρυξης αγόρασε και το Βαρώσι άνοιξε!

Κέρδη και υποχωρήσεις

Το Κυπριακό στη φάση που βρίσκεται σήμερα δεν μπορεί να λυθεί, αν όλες οι πλευρές δεν εξετάσουν με ρεαλισμό την κατάσταση. Ξεκινώντας από τις κόκκινές τους γραμμές, για να φτάσουν σε μια νέα σύνθεση.

* Οι Ε/Κ δεν πρόκειται να δεκτούν ποτέ λύση με τουρκικές εγγυήσεις και τουρκικά στρατεύματα στην Κύπρο. Αυτό είναι πλέον σαφές. Θα έχουμε έναν νέο Πρόεδρο ο οποίος θα μπορέσει να πείσει την Τουρκία να επανακαταθέσει το κεφάλαιο της κατάργησης των εγγυήσεων στο τραπέζι, είτε με βάση το πλαίσιο Γκουτέρες, είτε εκμεταλλευόμενοι τις κινήσεις της Φινλανδίας και της Σουηδίας μέσω μιας πρότασης για ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ; Παρακολουθώντας τις εξελίξεις από τον Κραν Μοντανά και εξής, μόνο το φυσικό αέριο φαίνεται να είναι ικανό να επαναφέρει την Τουρκία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Από την άλλη, αυτό σημαίνει ότι ο νέος Πρόεδρος θα σταματήσει να μιλά για κατασκευή του EastMed, για τον οποίο ούτως ή άλλως δεν διαθέτουμε ποσότητες, και να κοιτάξει πώς μπορεί να πείσει ότι η Τουρκία θα μπορεί να αγοράζει και να έχει απρόσκοπτη πρόσβαση στα αποθέματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου. Μεταξύ μας, αυτό είναι και προς το συμφέρον της Κύπρου, αφού η Τουρκία προσφέρει τις καλύτερες τιμές αγοράς φυσικού αερίου, σε αντίθεση με την Αίγυπτο που έχει δικά της τεράστια αποθέματα.

* Οι Τ/Κ δεν πρόκειται να δεκτούν μια λύση με βάση την οποία θα υπάρχει κίνδυνος να εγκλωβιστούν σε ένα κράτος, όπως λένε, στο οποίο θα λειτουργούν δήθεν ως παρίας, παριστάνοντας τους ανήξερους για το τι εστί Ευρωπαϊκή Ένωση. Η κυριαρχική ισότητα που προτείνουν πάντως, αυτή τη στιγμή, δεν παραπέμπει άμεσα σε δύο κράτη, αλλά στο νομικό δικαίωμα των Τουρκοκυπρίων να αποχωρήσουν από ένα ομοσπονδιακό κράτος εντός της ΕΕ, σε περίπτωση που κρίνουν ότι η συνεργασία αυτή δεν είναι επωφελής γι' αυτούς. Υπάρχει πάντα το παράδειγμα της Σκωτίας, η οποία ως μέλος της Μεγάλης Βρετανίας έχει δικαίωμα απόσχισης, αν περάσει από δημοψήφισμα. Αν η Σκωτία αποχωρήσει, το status της Μεγάλης Βρετανίας δεν επηρεάζεται και αυτό θα πρέπει να ισχύσει και για την Κυπριακή Δημοκρατία. Αυτό προϋποθέτει, βέβαια, ότι οι Τ/Κ θα καταθέσουν έναν χάρτη που θα ικανοποιεί τους Ε/Κ στο εδαφικό. Αν τελικά θα φύγουν ή θα μείνουν, αυτό θα αφορά την ωριμότητα όλων μας στην εφαρμογή των νέων συνθηκών. Ούτως ή άλλως, με βάση το Σύνταγμα του 1960, ούτε το 1964, ούτε το 1974, είχαν δικαίωμα απόσχισης. Όμως το έκαναν και δεν μπορέσαμε να κάνουμε τίποτα. Στόχος σήμερα είναι η επανένωση της Κύπρου. Αν υπάρξει στο μέλλον άσκηση ενός δικαιώματος απόσχισης, ας γίνει με βελούδινο τρόπο.

Εν κατακλείδι, για πολλούς σκεπτόμενους πολίτες αυτής της χώρας, το Κυπριακό δεν είναι και δεν μπορεί να αποτελεί μια χαμένη υπόθεση με την οποία δεν αξίζει τον κόπο να ασχοληθεί κάποιος στο πλαίσιο της προεκλογικής. Η μη λύση του Κυπριακού απειλεί την ειρήνη, παρατείνει την ανασφάλεια και υπονομεύει την οικονομική σταθερότητα της χώρας μας. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός πολιτών που θα ψηφίσουν με γνώμονα κυρίως το Κυπριακό και απαιτούν να ακούσουν όχι ευχολόγια, αλλά απαντήσεις. Ούτως ή άλλως, ο επόμενος Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει ένα στοίχημα ενώπιόν του. Είτε μαζί με τον Νίκο Αναστασιάδη θα χρεωθούν την οριστική διχοτόμηση χωρίς να πάρουμε τίποτα πίσω, είτε θα αλλάξει το ρου της ιστορίας.