Δύο βαρίδια για την οικονομία - Οι εξωτερικές ανισορροπίες και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια

Η ανθεκτικότητα και η θετική πορεία της κυπριακής οικονομίας, με επιδόσεις υψηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ και της ευρωζώνης, δεν έχουν καταφέρει να αντιμετωπίσουν δύο σημαντικές αδυναμίες: το διαχρονικό υψηλό αρνητικό εξωτερικό ισοζύγιο και το υψηλό -αν και χαμηλότερο σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν- επίπεδο των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Το υπόλοιπο των ΜΕΔ παραμένει στάσιμο, λίγο πάνω από τα 1,6 δισ. ευρώ, στην περιοχή του 7% ως ποσοστό επί των συνολικών δανείων.

Ο γερμανικός οίκος αξιολόγησης Scope στην πρόσφατη αναβάθμιση της κυπριακής οικονομίας στη βαθμίδα «Α», επισημαίνει αυτές τις δύο αδυναμίες ως την αιτία που έχει θέσει τις προοπτικές σε σταθερές, δηλαδή στην επόμενη αξιολόγηση δεν αναμένεται νέα αναβάθμιση.

«Οι σταθερές προοπτικές αντανακλούν την άποψη της Scope ότι οι αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας αποτυπώνουν ήδη τις ευνοϊκές δημοσιονομικές προοπτικές, το μειούμενο δημόσιο χρέος και τις εύρωστες οικονομικές προοπτικές. Η αναβάθμιση των αξιολογήσεων θα απαιτούσε ισχυρότερη μακροοικονομική σταθερότητα με γνώμονα την επανεξισορρόπηση των εξωτερικών λογαριασμών και περαιτέρω πρόοδο για τη μείωση του δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) προς τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ», αναφέρει ο οίκος.

Η εξωτερική θέση

Η μικρή, ανοικτή και εξαρτώμενη από το εξωτερικό κυπριακή οικονομία είναι ευάλωτη σε σοκ με την εξωτερική θέση να χαρακτηρίζεται από μεγάλες ανισορροπίες.

«Η αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας Α- της Κύπρου περιορίζεται από τη μικρή, ανοικτή οικονομία της, η οποία εξακολουθεί να εξαρτάται από λίγους τομείς οι οποίοι επίσης εξαρτώνται από το εξωτερικό και είναι ευάλωτοι σε εξωτερικές διαταραχές. Η μεγάλη εξάρτηση από τους ξένους εργαζόμενους, τις εισαγωγές ενέργειας και την εξωτερική ζήτηση αυξάνει την ευπάθεια της Κύπρου σε ορισμένους βασικούς εμπορικούς εταίρους που είναι εκτεθειμένοι σε αυξημένες γεωπολιτικές εντάσεις», αναφέρει ο Scope.

Η αξιολόγηση περιορίζεται επίσης από τα διαρθρωτικά μεγάλα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, που αντανακλούν τις υψηλές ανάγκες σε εισαγωγές, τη μέτρια αποταμίευση σε σχέση με τις εγχώριες επενδύσεις και τον υψηλό επαναπατρισμό κερδών από εταιρείες που ανήκουν στο εξωτερικό. Αυτό οδηγεί σε μια εξαιρετικά αρνητική καθαρή διεθνή επενδυτική θέση, υψηλό ακαθάριστο εξωτερικό χρέος και υψηλές απαιτήσεις εξωτερικής χρηματοδότησης.

«Ακόμα και έτσι, η συμμετοχή της Κύπρου στη ζώνη του ευρώ, η εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων, τα σημαντικά ευνοϊκότερα εξωτερικά μεγέθη -με προσαρμογή για τις SPE- και οι προοπτικές για εξαγωγές ενέργειας συμβάλλουν στον μετριασμό των κινδύνων», προσθέτει ο οίκος.

Ο τραπεζικός τομέας

Ο οίκος αξιολόγησης σημειώνει ότι παρά τα συνεχιζόμενα τρωτά σημεία, οι ισολογισμοί των τραπεζών έχουν υποστηριχθεί από τη βελτίωση της κερδοφορίας, της ποιότητας του ενεργητικού τους, των επιπέδων κεφαλαίου και της ρευστότητας, γεγονός που σηματοδοτεί σταθερή πρόοδο προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης της κληρονομιάς της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2012-13. Αυτό συνεχίζει να ενισχύει την ικανότητα απορρόφησης των κραδασμών του τομέα και μετριάζει τους κινδύνους ενδεχόμενων υποχρεώσεων στον κρατικό ισολογισμό.

Ο Scope προβλέπει ότι η ποιότητα του ενεργητικού θα βελτιωθεί περαιτέρω χάρη στην εφαρμογή του τελευταίου πλαισίου για τη διαχείριση των ΜΕΔ, επιτρέποντας τη μεταβίβαση των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, ενώ οι τράπεζες έχουν αυξήσει τις προβλέψεις.

«Παρόλο που ο τραπεζικός τομέας είναι μεγάλος, με τα περιουσιακά στοιχεία να αντιστοιχούν στο 205% του ΑΕΠ, τα ισχυρότερα χρηματοοικονομικά μεγέθη ενισχύουν την ικανότητα απορρόφησης κραδασμών και συμβάλλουν στον μετριασμό των κινδύνων ενδεχόμενων υποχρεώσεων», τονίζει ο οίκος.

Το ιδιωτικό χρέος

Η μείωση των κινδύνων του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αντανακλάται στη συνεχή βελτίωση της χρηματοοικονομικής θέσης του ιδιωτικού και του τραπεζικού τομέα. Το χρέος του ιδιωτικού τομέα παραμένει υψηλό (66% του ΑΕΠ για τα νοικοκυριά και 82% για τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις), αλλά έχει μειωθεί από το 2016 κατά 50% για τα νοικοκυριά και 58% για τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, προσαρμοσμένο για τις εταιρείες ειδικού σκοπού (SPE).

Η βελτίωση της χρηματοοικονομικής θέσης του ιδιωτικού τομέα αντανακλάται επίσης στη σταθερή μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων καθ' όλη τη διάρκεια της πανδημίας της Covid-19 και της κρίσης του κόστους ζωής (8,7% για τα νοικοκυριά και 5,9% για τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις), αν και παραμένει από τα υψηλότερα στη ζώνη του ευρώ. Επιπλέον, η αρνητική πιστωτική αύξηση τα τελευταία χρόνια υποδηλώνει μικρότερη εξάρτηση από τον τραπεζικό δανεισμό, ενώ ο ιδιωτικός τομέας αναμένεται να επωφεληθεί από τα χαμηλότερα επιτόκια, καθώς το χρέος των νοικοκυριών και των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων διακρατείται σε μεγάλο βαθμό με κυμαινόμενα επιτόκια. Η χρηματοοικονομική θέση των νοικοκυριών υποστηρίζεται επίσης από την ισχυρή αγορά εργασίας, την ισχυρή αύξηση των μισθών που στηρίζει τα πραγματικά εισοδήματα εν μέσω χαμηλότερου πληθωρισμού και τις υψηλότερες τιμές των κατοικιών.

Επιπλέον, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και η εξυγίανση του τραπεζικού τομέα έχουν ενισχύσει τα χρηματοοικονομικά μεγέθη των κυπριακών τραπεζών, τα οποία αναμένεται να παραμείνουν αρκετά πάνω από τις ελάχιστες κανονιστικές απαιτήσεις. Τα επίπεδα κεφαλαίου έχουν βελτιωθεί, με τον δείκτη κοινών μετοχών της «Κατηγορίας 1» να αυξάνεται από λιγότερο από 20% τον Μάρτιο του 2023 σε περισσότερο από 23% τον Μάρτιο του 2024. Η κερδοφορία έχει υποστηριχθεί από τα υψηλότερα επιτόκια, με την απόδοση των ιδίων κεφαλαίων να αυξάνεται σε περίπου 25% το 2023, ενώ τα αποθέματα ρευστότητας εδράζονται σε σημαντικά μετρητά και ρευστά περιουσιακά στοιχεία.

Τι μπορεί να πάει λάθος

Τα αρνητικά σενάρια για τις αξιολογήσεις και τις προοπτικές είναι (μεμονωμένα ή συλλογικά):

• Ασθενέστερες δημοσιονομικές προοπτικές λόγω, για παράδειγμα, χαλάρωσης του δημοσιονομικού προσανατολισμού που αμφισβητεί την αναμενόμενη μείωση του χρέους της γενικής κυβέρνησης.
• Ασθενέστερη μακροοικονομική σταθερότητα λόγω, για παράδειγμα, εντονότερων εξωτερικών ανισορροπιών, που υπονομεύουν την ικανότητα απορρόφησης σοκ.
• Ασθενέστερες προοπτικές του χρηματοπιστωτικού τομέα λόγω, για παράδειγμα, της αναζωπύρωσης των τρωτών σημείων του τραπεζικού τομέα.