Υπάρχει ανταγωνισμός στις τράπεζες - Απόφαση της Επιτροπής Προστασίας του Ανταγωνισμού

Στο ερώτημα αν ο ανταγωνισμός στην κυπριακή τραπεζική αγορά είναι επαρκής και αν οι πελάτες των τραπεζών, καταθέτες και δανειολήπτες, έχουν εναλλακτικές επιλογές και μπορούν να ασκήσουν πίεση στις τιμολογήσεις δανείων και καταθέσεων, η απάντηση που δίνει η Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού (ΕΠΑ), μέσα από την απόφασή της με την οποία εγκρίνει την αγορά πλειοψηφικού πακέτου μετοχών της Ελληνικής Τράπεζας (το 26,1%) από τον Όμιλο της Eurobank (με τον οποίο ο όμιλος ελέγχει το 55,3% των μετοχών) είναι καταφατική: υπάρχει ανταγωνισμός στην κυπριακή τραπεζική αγορά. Διαφορετική άποψη έχει η μειοψηφία -η συναλλαγή εγκρίθηκε με ψήφους 3 υπέρ έναντι 2 κατά- η επιχειρηματολογία της οποίας ενσωματώνεται στην απόφαση έκτασης 71 σελίδων, η οποία δημοσιεύτηκε την Παρασκευή στην επίσημη εφημερίδα της Δημοκρατίας.

Η ΕΠΑ, για να καταλήξει στην απόφασής της, προέβη σε μια ενδελεχή επισκόπηση της τραπεζικής αγοράς. Ερωτηματολόγια εστάλησαν πέραν από τη Eurobank και την Ελληνική Τράπεζα, και σε Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, Τράπεζα Κύπρου, Οργανισμό Χρηματοδοτήσεως Στέγης, Εθνική Τράπεζα Κύπρου, Astrobank, CDB, Societe Generale Bank Cyprus, Ancoria Bank και Alpha Bank.

Αγορά και μερίδια

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρατίθενται το 2022, στα δάνεια το μερίδιο αγοράς της Eurobank Cyprus ήταν 10%-20% και της Ελληνικής Τράπεζας 20%-30% και το συνδυασμένο μερίδιο αγοράς τους ήταν 30%-40%. Στη λιανική τραπεζική χορηγήσεων, το συνολικό μερίδιο αγοράς 30%-40% (Eurobank Cyprus 0%-5% και Ελληνική 30%-40%) και στην επιχειρηματική 30%-40% (Εurobank Cyprus 10%-20% και Ελληνική 10%-20%).

Στις καταθέσεις, το μερίδιο της Eurobank Cyprus ήταν 10%-20% και της Ελληνικής 30%-40% και το συνδυασμένο μερίδιο αγοράς τους ήταν 40%-50%. Στη λιανική τραπεζική καταθέσεων, το συνολικό μερίδιο αγοράς ήταν 40%-50% (Eurobank Cyprus 5%-10% και Ελληνική 30%-40%) και στην επιχειρηματική τραπεζική καταθέσεων 40%-50% (Εurobank Cyprus 20%-30% και Ελληνική 10%-20%).

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως γενική προσέγγιση, θεωρεί ότι, όπου η διαφορά μεταξύ του μεριδίου αγοράς των μερών της συγκέντρωσης και του επόμενου μεγαλύτερου ανταγωνιστή υπερβαίνει το 20%, ενδέχεται να υπάρξει μεγαλύτερη πιθανότητα ανησυχιών για τον ανταγωνισμό μετά τη συναλλαγή. Η πλειοψηφία της ΕΠΑ παρατηρεί πως στην προκείμενη περίπτωση, μετά την ολοκλήρωση της συγκέντρωσης, η διαφορά των μεριδίων αγοράς μεταξύ της Eurobank Cyprus (μαζί με τον Ελληνική) και της Τράπεζας Κύπρου, ανέρχεται, βάσει των καταθέσεων, σε 5%-10% και βάσει των χορηγήσεων σε 0%-5%, διαφορά η οποία δεν είναι ανησυχητική, σύμφωνα με τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εφόσον είναι αρκετά μικρότερη του 20% και στις δύο περιπτώσεις.

Συνθήκες ανταγωνισμού

Ως προς τις συνθήκες ανταγωνισμού, η πλειοψηφία της ΕΠΑ αναφέρει:

Διαπιστώνει ότι υφίσταται ανταγωνιστική πίεση στην αγορά. Από τις απαντήσεις των τραπεζών προκύπτει ότι στη συντριπτική τους πλειοψηφία, το κλείσιμο λογαριασμών και η μεταφορά δανείων σε άλλες τράπεζες εναπόκειται σε λόγους που σχετίζονται με υψηλές χρεώσεις (προμηθειών ή δανειστικού επιτοκίου) και καλύτερες χρεώσεις από τον ανταγωνισμό.

Η δυναμικότητα των μικρότερων τραπεζών φαίνεται ότι επαρκεί για να καλύψει το ήμισυ περίπου νέων αιτήσεων δανεισμού στο θεωρητικό σενάριο μεταφοράς τους από τις μεγάλες τράπεζες (μεταστροφή πελατών σε περίπτωση αύξησης των χρεώσεων των μεγάλων τραπεζών), ωστόσο δεν μπορεί να αποκλειστεί το γεγονός πως ενδέχεται κάποια δάνεια να χορηγούνται με δέσμευση καταθέσεων και ως εκ τούτου συνάγεται ότι με αυτά ενδέχεται να μεταφερθούν και οι ανάλογες δεσμευμένες καταθέσεις, αυξάνοντας επαρκώς τη δυναμικότητα των μικρότερων τραπεζών.

Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων πιστωτικών ιδρυμάτων ανέφερε στην ΕΠΑ πως θεωρεί ότι τα προϊόντα καταθέσεων και χορηγήσεων που παρέχει είναι στενά υποκατάστατα μ’ αυτά της Eurobank Cyprus και της Ελληνικής. Συνακόλουθα, τα λοιπά τραπεζικά ιδρύματα δύνανται να είναι σε θέση να ασκήσουν αξιόλογες ανταγωνιστικές πιέσεις στη Eurobank Cyprus.

Υφίστανται υψηλά επίπεδα ρευστότητας και κεφαλαιακής επάρκειας και ικανοποιητικά επίπεδα ιδίων κεφαλαίων από τις υπόλοιπες (μικρότερες) τράπεζες, με αποτέλεσμα να ενδυναμώνεται η παραγωγική ικανότητα και συνακόλουθα η αντισταθμιστική ισχύς των εν λόγω τραπεζών.

Η αύξηση του μεριδίου αγοράς της Eurobank Cyprus στην αγορά καταθέσεων αλλά και στην αγορά χορηγήσεων κατά τα έτη 2020-2022 αποδίδεται στο μειωμένο κόστος αλλαγής τραπεζικού ιδρύματος για έναν καταναλωτή. Επιπρόσθετα, αυτή η αύξηση μπορεί να συνιστά ένδειξη ότι οι καταναλωτές αναζητούν ευνοϊκότερους όρους συναλλαγών χωρίς να περιορίζονται στις μεγάλες τράπεζες και ότι η αγορά είναι ανταγωνιστική.

Σε περίπτωση αθέμιτων ενεργειών εκ μέρους της Eurobank Cyprus (και της Ελληνικής, μετά τη συγκέντρωση), τα λοιπά πιστωτικά ιδρύματα φαίνεται ότι θα έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν την προσφορά τους και να αποδεχθούν νέους καταθέτες ή να παρέχουν νέες χορηγήσεις.

Παρόλο που οι δύο πλέον μεγαλύτερες τράπεζες θα κατέχουν αθροιστικά συνολικό μερίδιο αγοράς ανερχόμενο σε 70%-80% στην αγορά χορηγήσεων και 80%- 90% στην αγορά καταθέσεων, εντούτοις, στην αγορά συνεχίζει να δραστηριοποιείται ένας «επαρκής αριθμός» πιστωτικών ιδρυμάτων.

Η μειοψηφία

Η μειοψηφία, από την πλευρά της, δηλώνει ότι διατηρεί τις αμφιβολίες της. Ειδικότερα:

Η μειοψηφία θεωρεί σημαντικό να τονιστεί η ύψιστη σημασία της λειτουργίας του αποτελεσματικού ανταγωνισμού στον τραπεζικό κλάδο, έναν κλάδο ζωτικής σημασίας τόσο για την οικονομία όσο και για την κοινωνική ευημερία. Υπό αυτό το πρίσμα και με βάση τα στοιχεία και δεδομένα, κρίνει ότι η συγκέντρωση δεν μπορεί να θεωρηθεί συμβατή με τη λειτουργία του ανταγωνισμού στις σχετικές επηρεαζόμενες αγορές, καθώς ενδέχεται να παρακωλύσει σημαντικά τον ανταγωνισμό στη Δημοκρατία, ιδίως ως αποτέλεσμα της δημιουργίας ή της ενίσχυσης συλλογικής δεσπόζουσας θέσης.

H συγκέντρωση αναμένεται να αλλάξει την υφιστάμενη δομή των σχετικών αγορών κατά τρόπο που ενδέχεται να επηρεάσει σημαντικά τον ανταγωνισμό. Ειδικότερα, ως αποτέλεσμα της συγκέντρωσης δημιουργούνται συνθήκες που ευνοούν τη δημιουργία συλλογικής δεσπόζουσας θέσης μεταξύ των συμμετεχουσών στη συγκέντρωση επιχειρήσεων από κοινού με μία τρίτη επιχείρηση, δεδομένου ότι λόγω της συγκέντρωσης, αυξάνεται η πιθανότητα συντονισμού της συμπεριφοράς των επιχειρήσεων με τον τρόπο αυτό αλλά και αύξησης των τιμών, ακόμα και χωρίς προσφυγή σε συμφωνία ή εναρμονισμένη πρακτική κατά την έννοια των άρθρων 3 του Νόμου και 101 της ΣΛΕΕ 184.

Δεν πείστηκε, από τα στοιχεία και δεδομένα, ότι τα λοιπά τραπεζικά ιδρύματα, με τα πολύ μικρότερα μερίδια αγοράς από τ νέα οντότητα και την Τράπεζα Κύπρου και σε κάθε περίπτωση με τα πολύ μικρά μερίδια σε σχέση με το σύνολο της αγοράς (σταθερά κάτω από 5% με ακόμα πιο μειωμένη, συγκριτικά, ανταγωνιστική δύναμη μετά την ολοκλήρωση της συγκέντρωσης), θα είναι σε θέση να ανταποκριθούν και να αντιμετωπίσουν αυξημένη ζήτηση που θα προέκυπτε στο σενάριο συντονισμού. Οι απαντήσεις τους δεν ήταν ξεκάθαρες και σε κάποιες περιπτώσεις έρχονταν σε σύγκρουση με τα στρατηγικά τους σχέδια, όπως τα ίδια τα τραπεζικά ιδρύματά μας τα παρουσίασαν.

Δεν συμφωνεί με την οικονομική ανάλυση που πραγματοποιήθηκε από την υπηρεσία και παρατίθεται στην Έκθεση Ευρημάτων της, αναφορικά με την κερδοφορία των τραπεζών και τον συσχετισμό αυτής της κερδοφορίας με την παραγωγική τους ικανότητα.

Η εισήγηση της μειοψηφίας ήταν να κληθούν σε πρώτη φάση τα λοιπά τραπεζικά ιδρύματα αλλά και η Κεντρική Τράπεζα για περαιτέρω διευκρινίσεις, αναφορικά με το θέμα της παραγωγικής τους ικανότητας, σε συνάρτηση με τα στρατηγικά τους σχέδια. Τα μερίδια αγοράς των μικρότερων τραπεζών διαφοροποιούνται ελαφρώς, είτε αυξητικά είτε αρνητικά, ωστόσο παραμένουν σταθερά κάτω από 5%, γεγονός το οποίο δεν δεικνύει αγορά με δυναμικό χαρακτήρα.

Η Εurobank Cyprus είναι η τρίτη σε μερίδια αγοράς με σταθερά αυξητική τάση από το έτος 2020 έως και το 2022, γεγονός που δεικνύει τη δυναμική της και η ανταγωνιστική πίεση που ασκεί θα πάψει να υφίσταται ως αποτέλεσμα της συγκέντρωσης.

Διαφαίνεται από τις απαντήσεις των τραπεζικών ιδρυμάτων πως ανεξαρτήτως της παραγωγικής τους ικανότητας, η ανταπόκριση σε αυξημένη ζήτηση δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη ούτε και φαίνεται εκ των απαντήσεων να συνάδει σε όλες τις περιπτώσεις με τα στρατηγικά σχέδια του κάθε τραπεζικού ιδρύματος.