Συννεφάκια πάνω από την κυπριακή οικονομία

H συνήθως «αδιάφορη» έρευνα τραπεζικών χορηγήσεων της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου (ΚΤΚ) καταγράφει σημάδια επιβάρυνσης των συνθηκών στην πραγματική οικονομία. Υπό το βάρος των υψηλών επιτοκίων και του αυξημένου κόστους ζωής η ζήτηση για δάνεια υποχωρεί, οι απορρίψεις αιτήσεων δανείων αυξάνονται, η αγορά διαρκών καταναλωτικών αγαθών (όπως λευκές και ηλεκτρικές συσκευές, αυτοκίνητα) περιορίζεται και οι τράπεζες δεν έχουν διάθεση ανάληψης ρίσκου. Το κρίσιμο είναι ότι η εμπιστοσύνη υποχωρεί, εξέλιξη που οδηγεί στην αναβολή λήψης επενδυτικών και καταναλωτικών αποφάσεων. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τον περιορισμό της πιστωτικής επέκτασης, στέλνουν σήμα αναστροφής της θετικής πορείας της κυπριακής οικονομίας. Από την έρευνα προκύπτει ότι σε αυτή τη φάση επιβαρύνονται οι προοπτικές δανειοδότησης των επιχειρήσεων.

Σημειώνεται ότι η Ερευνα Τραπεζικών Χορηγήσεων (ΕΤΧ) αποτελεί μια ποιοτική έρευνα για τις τραπεζικές χορηγήσεις και το ερωτηματολόγιο απευθύνεται σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα τραπεζών και καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων για το δανεισμό προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά.

Προσφορά

Από πλευράς προσφοράς δανείων, τα κριτήρια χορήγησης δανείων προς επιχειρήσεις έγιναν αυστηρότερα κατά το πρώτο τρίμηνο του 2024 μετά από τρία συνεχόμενα τρίμηνα κατά τα οποία είχαν παραμείνει αμετάβλητα. Σύμφωνα με την έρευνα, στην αυστηροποίηση συνέβαλε κυρίως η μειωμένη ανοχή των τραπεζών στον κίνδυνο καθώς και η αντίληψή τους για αυξημένο κίνδυνο σε σχέση με τη γενική οικονομική κατάσταση και τις προοπτικές της οικονομίας. Τα κριτήρια χορήγησης δανείων προς νοικοκυριά, τόσο για στεγαστικά δάνεια όσο και για καταναλωτικά και λοιπά δάνεια, παρέμειναν αμετάβλητα.

Αυστηρότερα τα κριτήρια

Το ίδιο τρίμηνο οι συνολικοί όροι και προϋποθέσεις χορήγησης νέων δανείων ή πιστωτικών ορίων προς επιχειρήσεις έγιναν αυστηρότεροι. Συγκεκριμένα, καταγράφηκε περαιτέρω αύξηση του επιτοκιακού περιθωρίου (δηλ. της διαφοράς έναντι σχετικού επιτοκίου αναφοράς) των τραπεζών για νέα επιχειρηματικά δάνεια που χαρακτηρίζονται με υψηλότερο κίνδυνο. Σύμφωνα με την έρευνα, η αυστηροποίηση των συνολικών όρων και προϋποθέσεων χορήγησης νέων επιχειρηματικών δανείων αποδίδεται στην αντίληψη των τραπεζών για αυξημένο κίνδυνο. Όσον αφορά τα νοικοκυριά, οι συνολικοί όροι και προϋποθέσεις χορήγησης των νέων στεγαστικών δανείων παρέμειναν, σε καθαρή βάση, αμετάβλητοι, για τέταρτο συνεχόμενο τρίμηνο, παρά την καθαρή αύξηση που καταγράφηκε στα επιτόκια των τραπεζών για νέα στεγαστικά δάνεια καθώς και στο περιθώριο των τραπεζών για τα νέα στεγαστικά δάνεια υψηλότερου κινδύνου.

Για τους παράγοντες που επηρέασαν τους συνολικούς όρους και προϋποθέσεις χορήγησης νέων στεγαστικών δανείων σημειώνεται ότι, η επίδραση τόσο της εκτίμησης των τραπεζών για αυξημένο κίνδυνο όσο και του αυξημένου κόστους κεφαλαίων και περιορισμών που συνδέονται με τον ισολογισμό, αντισταθμίστηκε από την άσκηση πιέσεων από τον ανταγωνισμό. Από την άλλη, η αυστηροποίηση στους συνολικούς όρους και προϋποθέσεις χορήγησης νέων καταναλωτικών και λοιπών δανείων προς νοικοκυριά, συνέχισε και κατά το πρώτο τρίμηνο του 2024, λόγω της αντίληψης των τραπεζών για αυξημένο κίνδυνο. Συγκεκριμένα, καταγράφηκε αύξηση των επιτοκίων και του περιθωρίου των τραπεζών τόσο για νέα συνήθη καταναλωτικά και λοιπά δάνεια προς νοικοκυριά όσο και για δάνεια με υψηλότερο κίνδυνο.

Μειωμένη ζήτηση

Η ζήτηση δανείων από επιχειρήσεις και, σε μεγαλύτερο βαθμό, από νοικοκυριά, τόσο για στεγαστικά όσο και για καταναλωτικά και λοιπά δάνεια, κατέγραψε περαιτέρω μείωση το πρώτο τρίμηνο. Η καθαρή μείωση της ζήτησης επιχειρηματικών δανείων, αποδίδεται από τις τράπεζες, στο αυξημένο γενικό επίπεδο των επιτοκίων. Αντίθετα, οι αυξημένες χρηματοδοτικές ανάγκες για πάγιες επενδύσεις, που ενδεχομένως αντικατοπτρίζουν τις θετικές προοπτικές ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας, καθώς και η αναχρηματοδότηση/αναδιάρθρωση χρέους συνέβαλαν θετικά στη ζήτηση δανείων. Όσον αφορά τα νοικοκυριά, η καθαρή μείωση της ζήτησης για στεγαστικά δάνεια αποδίδεται από τις τράπεζες στα αυξημένα επιτόκια, στη χαμηλότερη εμπιστοσύνη των καταναλωτών και στην αποδυνάμωση των προοπτικών της αγοράς κατοικίας. Αντίστοιχα, η μείωση της ζήτησης για καταναλωτικά και λοιπά δάνεια οφείλεται σύμφωνα με την Έρευνα στο αυξημένο επίπεδο των επιτοκίων, στη χαμηλή εμπιστοσύνη των καταναλωτών, στη μείωση τόσο των δαπανών για αγορά διαρκών καταναλωτικών αγαθών όσο και των καταναλωτικών δαπανών που χρηματοδοτούνται από δάνεια με προσημείωση ακινήτου.

Απορρίψεις αιτήσεων

Η έρευνα κατέγραψε αύξηση στις απορρίψεις αιτήσεων δανείων (επίσημων και ανεπίσημων) τόσο προς επιχειρήσεις όσο και προς νοικοκυριά. Στις επιχειρήσεις απορρίφθηκαν και δάνεια μεγάλων επιχειρήσεων.

Σε ένα περιβάλλον υψηλότερου κόστους ζωής και αυξημένων επιτοκίων, οι τράπεζες παραμένουν ιδιαίτερα προσεκτικές όσον αφορά την ποιότητα του δανειακού τους χαρτοφυλακίου, δίνοντας μεγάλη σημασία στη μελλοντική ικανότητα εξυπηρέτησης του χρέους τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και από τα νοικοκυριά, αναφέρει η έρευνα.