Προκλήσεις στο διεθνές εμπόριο

Το παγκόσμιο εμπόριο την τελευταία δεκαετία έχει περάσει μέσα από πολλά προβλήματα και προκλήσεις, κάτι που επηρεάζει τις εθνικές και την παγκόσμια οικονομία. Από τις πολιτικές της παγκοσμιοποίησης όπως ήταν η TTIP (Τransatlantic Trade and Investment Partnership) φτάσαμε σε ένα περιβάλλον επιβολής περισσότερων εμποδίων στη διακίνηση προϊόντων και υπηρεσιών, όπως δασμών μέσω διαταγμάτων, κυρώσεων και αντικυρώσεων.

Η TTIP ήταν μια εμπορική και επενδυτική συμφωνία μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και Ηνωμένων Πολιτειών με σκοπό τον περιορισμό ή ακόμα και την κατάργηση, όπου ήταν δυνατόν, των εμποδίων που υπάρχουν στο εμπόριο και τις επενδύσεις, όπως είναι οι τελωνειακοί δασμοί και η γραφειοκρατία.

Η εξάπλωση της πανδημίας προκάλεσε την αδρανοποίηση μεγάλου αριθμού πλοίων και εμπορευματοκιβωτίων, ενώ ως ιστορική, καταγράφεται η στιγμή που τα χρηματοοικονομικά προϊόντα προεξόφλησης των τιμών του αμερικανικού πετρελαίου είχαν αρνητική αξία.

Με τη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων λόγω του ιού και την αποκατάσταση της ζήτησης σε προϊόντα και υπηρεσίες, οι τιμές αυξήθηκαν σημαντικά προκαλώντας πληθωριστικές πιέσεις εφόσον απαιτείτο χρόνος για την πλήρη επαναδραστηριοποίηση του διεθνούς εμπορίου, π.χ. τα εμπορευματοκιβώτια είχαν αποθηκευτεί σε συγκεκριμένες περιοχές και θα έπρεπε να επαναρχίσει η διακίνησή τους.

Την ίδια στιγμή η διεθνής ναυτιλία διέρχεται μια μεταβατική περίοδο, με τις μεγαλύτερες αλλαγές να αφορούν την πράσινη μετάβαση και τον περιορισμό των ρύπων. Νέα πλοία, ενδεχομένως ακριβότερα στην κατασκευή τους αντικαθιστούν τα παλαιότερα ρυπογόνα.

Παράλληλα τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης των κεντρικών τραπεζών που είχαν ενισχυθεί την περίοδο του ιού, με την αστόχευτη ρευστότητα που παραχωρήθηκε στις αγορές, τροφοδότησε τον πληθωρισμό. Αυτό ανάγκασε τις κεντρικές τράπεζες να μαζέψουν άρον-άρον τα μέτρα και να προχωρήσουν σε σημαντικές αυξήσεις των επιτοκίων, σε σύντομο χρονικό διάστημα, τα τελευταία χρόνια.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε νέα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα, με τα αρχικά στάδια να καταδεικνύουν ότι η παγκόσμια οικονομία διέρχετο μια ενεργειακή κρίση. Η επιβολή κυρώσεων οδήγησε σε άμεση αδρανοποίηση των οδών παροχής φυσικού αερίου και πετρελαίου, με την Ευρώπη να πληρώνει το μεγαλύτερο κόστος (αυτό διαφαίνεται και από τις αποδόσεις της γερμανικής οικονομίας το 2023).

Την ίδια στιγμή η Ρωσία απαίτησε την πληρωμή των χρωστούμενων από την παροχή ενεργειακών προϊόντων σε ρούβλια, ενώ κινήθηκε προς την ανατολή, σε χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία για ενίσχυση των εξαγωγών σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Χαρακτηριστική είναι και η πρόσφατη ανακοίνωση του Ρώσου Προέδρου για την κατασκευή σιδηροδρόμου και τη μεταφορά προϊόντων και ατόμων από τη Σιβηρία στην Άπω Ανατολή σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Παρόμοια ήταν και η κατάσταση στο θέμα των σιτηρών κυρίως όσον αφορά τις εξαγωγές από την Ουκρανία, όπου αυτές είχαν μειωθεί σημαντικά λόγω της αδρανοποίησης των υποδομών της. Μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα οι εξαγωγές ξανάρχισαν με την Τουρκία να διαδραματίζει τον ρόλο διαμεσολαβητή και χώρο διαμετακομιστικού εμπορίου. Φυσικά θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι ανομβρίες και οι φυσικές καταστροφές σε πολλά μέρη του κόσμου οδήγησαν σε σημαντική μείωση της παραγωγής και προσφοράς σιτηρών.

Η σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής οδήγησε σταδιακά σε επιβράδυνση των οικονομιών και μείωση των τιμών του πετρελαίου στις διεθνείς αγορές. Παρά τις αποφάσεις του ΟΠΕΚ οι αναλυτές και οι επενδυτές βλέπουν μείωση στη ζήτηση των προϊόντων ενέργειας λόγω της περιορισμένης επιχειρηματικής δραστηριότητας και κατανάλωσης.

Η επιβράδυνση των μεγάλων οικονομιών, που συνεισφέρουν σημαντικά στην παγκόσμια οικονομία, επιβεβαιώθηκε και από τις πρόσφατες ανακοινώσεις στατικών. Η κινεζική οικονομία το 2023 αναπτύχθηκε κατά 2% μικρότερο ρυθμό ανάπτυξης ενώ η γερμανική παρουσίασε αρνητικό ρυθμό όσον αφορά το ΑΕΠ της κατά 0,3%.

Τα τελευταία προβλήματα στην Ερυθρά Θάλασσα και η κλιμάκωση των εχθροπραξιών στη Μέση Ανατολή οδηγούν σε ανησυχίες σε ό,τι αφορά την προσφορά και μεταφορά πετρελαίου, οπότε οι τιμές κινήθηκαν προς τα πάνω. Σε γενικότερο πλαίσιο φαίνεται οι εκτιμήσεις για μείωση της ζήτησης προς το παρόν να υπερισχύουν. Φυσικά όλα θα εξαρτηθούν από την περίοδο που θα διατηρηθούν τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα και οι εχθροπραξίες στη Μέση Ανατολή (η κατάσταση φαίνεται να κλιμακώνεται παρά να περιορίζεται).

Η κατάσταση στο διεθνές εμπόριο και την εφοδιαστική αλυσίδα, αποτελεί απειλή για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας. Τα αρνητικά γεγονότα τα οποία ενεργούν συνδυαστικά, προκαλούν πιέσεις προς τις τιμές, σε μια περίοδο που έχουν αρχίσει οι συζητήσεις για μειώσεις επιτοκίων λόγων της μείωσης του πληθωρισμού.