#SHOWMETHEMONEY: Καλπάζει η ακρίβεια σε βασικές ανάγκες

Αν για την ακρίβεια στα τρόφιμα ευθύνονται η κλιματική αλλαγή και οι δραματικές συνέπειές της στην περιοχή μας, ειδικά το καλοκαίρι που μας πέρασε, για τις τιμές στα ακίνητα που συνεχίζουν να καλπάζουν εν μέσω αυξημένου κόστους δανεισμού ευθύνονται οι διαχρονικές πολιτικές στέγασης που αντιμετωπίζουν το θέμα ως επένδυση και όχι ως δικαίωμα. Τα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας την εβδομάδα που μας πέρασε έδειξαν πως ο πληθωρισμός συνεχίζει να επιμένει σε αυτά τα δύο βασικότατα προϊόντα και πως ακόμη και αν επιστρέψουμε σύντομα σε «κανονικούς» ρυθμούς αύξησης των τιμών, η ζημιά για τα κυπριακά νοικοκυριά θα είναι ήδη ανεπανόρθωτη.

Δύο ήταν οι ειδήσεις που ξεχώρισαν μέσα από τα στατιστικά της στοιχεία για την Κύπρο την εβδομάδα που μας πέρασε: Η δραματική αύξηση στις τιμές των αγροτικών προϊόντων και η συνεχιζόμενη αύξηση στις τιμές των κατοικιών. Η Κύπρος, και ακόμα έξι μεσογειακές χώρες της ΕΕ, είδαν τις τιμές στα αγροτικά προϊόντα να ανεβαίνουν: Ελλάδα (+22%), Κύπρος (+11%), Πορτογαλία (8%), Ισπανία και Μάλτα (και οι δύο +5%) και Ιταλία (+1%), σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat. Αντίθετα, τη μεγαλύτερη μείωση κατέγραψαν χώρες με υψηλή εξειδίκευση στα δημητριακά ή/και το γάλα, δηλαδή, Βουλγαρία (-28%), Ουγγαρία (-26%), Λιθουανία και Λετονία (και οι δύο -24%) και Σλοβακία (-20%). Οι αυξήσεις δεν είναι άσχετες με τις υψηλές θερμοκρασίες που μείωσαν την παραγωγή ελαιολάδου αλλά και τις μεγάλες καταστροφές από τις πυρκαγιές στη Θράκη και τις πλημμύρες στον Θεσσαλικό Κάμπο. Η Κύπρος γλύτωσε από τις μεγάλες καταστροφές, ωστόσο οι υψηλές θερμοκρασίες και η στενή σύνδεσή της με την ελληνική αγορά επηρέασαν και τις τιμές στην Κύπρο.

Τα νέα δεν ήταν καλά ούτε για τη στέγαση καθώς οι τιμές κατοικιών στην Κύπρο συνέχισαν να ανεβαίνουν και το τρίτο τρίμηνο του έτους κατά 7,4%, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε αυτή τη φορά η Κεντρική Τράπεζα (ΚΤΚ). Το θέμα είναι ακόμα πιο έντονο για τις τιμές των διαμερισμάτων, καθώς εκεί η αύξηση έφτασε στο 11,5% καθιστώντας και τα διαμερίσματα λιγότερο προσιτά. Η ΚΤΚ στον σχολιασμό της εντοπίζει τους επενδυτικούς λόγους που κρύβονται πίσω από τις αυξήσεις, καθώς αποδίδει τις αυξήσεις στην αυξημένη ζήτηση που προέρχεται τόσο από εγχώριους αγοραστές [μεταξύ άλλων για σκοπούς ενοικίασης (buy-to-let)] όσο και από ξένους αγοραστές κυρίως στο πλαίσιο της «Στρατηγικής για την Προσέλκυση Εταιρειών για Δραστηριοποίηση ή/και Επέκταση των Δραστηριοτήτων τους στην Κύπρο» (headquartering policy) και άλλων επενδύσεων.

Ωστόσο, παρά την αυξημένη ζήτηση, η ΚΤΚ αναφέρει πως ο αριθμός των οικιστικών κτηρίων για τα οποία εγκρίθηκαν άδειες οικοδομής κατέγραψε μείωση την περίοδο Ιανουαρίου - Αυγούστου του 2023 σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2022. Εξηγεί πως η συνέχιση αυτής της τάσης φαίνεται να σχετίζεται και με το συνεχιζόμενο αυξημένο κόστος κατασκευής αλλά και δανεισμού. Σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία της ΚΤΚ, η παραχώρηση νέων δανείων για αγορά κατοικίας κατέγραψε σημαντική μείωση της τάξεως του 20% σε ετήσια βάση το 2023. Συγκεκριμένα, για την περίοδο Ιανουαρίου - Σεπτεμβρίου του 2023 τα νέα δάνεια ανήλθαν σε 746,2 εκατ. σε σχέση με €932,4 εκατ. την αντίστοιχη περίοδο του 2022, και παρά την αύξηση των τιμών των ακινήτων. Με άλλα λόγια, όχι μόνο δάνεισαν λιγότερα οι τράπεζες, αλλά πιθανότατα με αυτά να αγοράστηκαν και λιγότερα ακίνητα ή/και οι αγορές να αφορούσαν όλο και πιο «προνομιούχους». Σύμφωνα πάντα με στοιχεία της Κεντρικής, το μέσο επιτόκιο για δάνεια που αφορούν την αγορά κατοικίας στην Κύπρο αυξήθηκε τον Νοέμβριο του 2023 στο 5,39%, από 4,91% τον προηγούμενο μήνα, ενώ στην ευρωζώνη το αντίστοιχο επιτόκιο είναι 4,05%.

Με αυτά τα δεδομένα, τα νοικοκυριά στην Κύπρο μπαίνουν σε αχαρτογράφητα νερά το 2024 παρά τις προβλέψεις για επιτάχυνση της ανάπτυξης της οικονομίας στο 2,9%. Μια ανάπτυξη που αν έρθει, παρά την επιδείνωση των γεωπολιτικών συνθηκών που είναι από μόνες τους πληθωριστικές, δύσκολα θα καταφέρει να αναπληρώσει την αγοραστική δύναμη που συνεχίζει να χάνεται από την αύξηση στις τιμές σε είδη τα οποία αποτελούν βασικές ανάγκες. Είναι γι' αυτό που τόσο στην αγροτική πολιτική όσο και στη στεγαστική πολιτική το κράτος θα πρέπει να είναι ανοιχτό για συνεχή μεταρρύθμιση και εκσυγχρονισμό. Νομοθέτες και εκτελεστική εξουσία θα πρέπει να τολμήσουν αλλαγές στη νομοθεσία που θα σπρώχνει στην αγορά ακίνητα αλλά και θα προστατεύουν αγροτική γη από άλλες δραστηριότητες και περιβαλλοντική καταστροφή. Αυτά, αν θέλουμε να ρίξουμε το κόστος που απειλεί να πνίξει τόσο σε πρώτο στάδιο τις οικονομικές δυνατότητες των νοικοκυριών και σε δεύτερο στάδιο τη δημοκρατία και την ίδια τη χώρα.