«Ποδαρικό» με σταθερότητα

To 2023 αποδείχθηκε μια χρονιά απαιτητική για το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κύπρου, αλλά έκλεισε έχοντας αφήσει πίσω της το ζήτημα των συνεχών αλλαγών στο πλαίσιο για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ). Την τελευταία δεκαετία, η Κύπρος έχει πετύχει μια ουσιαστική μείωση των «κόκκινων» δανείων, αλλά το πρόβλημα δεν έχει επιλυθεί, καθώς μικρότερες τράπεζες διατηρούν ένα υψηλό απόθεμα ΜΕΔ και οι Εταιρείες Εξαγοράς Πιστώσεων (ΕΕΠ) διαχειρίζονται ένα σημαντικό χαρτοφυλάκιο μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων. Η υπερχρέωση του ιδιωτικού τομέα συνιστά μια μείζονα ευπάθεια της κυπριακής οικονομίας και ο περιορισμός της περνά και μέσα από τη μείωση των ΜΕΔ.

Η τελευταία νομοθετική παρέμβαση, με την οποία παρέχονται πρόσθετα εργαλεία αναδιάρθρωσής στους δανειολήπτες μέσω του θεσμού του Χρηματοοικονομικού Επιτρόπου δίνοντας και μια δεύτερη -και τελική- ευκαιρία σε δανειολήπτες με τερματισθέντα δάνεια, βάζει τέλος στη μακρά δημόσια συζήτηση και αντιπαράθεση για τις εκποιήσεις. Πλέον η Κύπρος διαθέτει ένα νομοθετικό πλαίσιο που μπορεί να δουλέψει προς το συμφέρον όλων. Πρόσθετα, το σχέδιο «Ενοίκιο Έναντι Δόσης» έρχεται να δώσει λύση σε δανειολήπτες με πραγματική αδυναμία να αποπληρώσουν το δάνειό τους.

Όχι σε πισωγύρισμα

Το κλείσιμο της εκκρεμότητας με τις εκποιήσεις ήρθε σε μια στιγμή που είχαν πολλαπλασιαστεί τα μηνύματα για να μην διαταραχθεί το πλαίσιο διαχείρισης των ΜΕΔ. Βελτιώσεις ήταν πάντα ευπρόσδεκτες, αλλά ο φόβος οίκων αξιολόγησης, του ΔΝΤ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, ήταν η εισαγωγή διαδικασιών που θα οδηγούσαν σε αδράνεια το εργαλείο των εκποιήσεων. Το μήνυμα είχε φτάσει καθαρά στην κυβέρνηση και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, είχε κάνει σαφές ότι δεν θα υπέγραφε έναν νόμο που θα εξέθετε τη χώρα σε νέους κινδύνους.

Τώρα δεν το καταλαβαίνουμε, αλλά το 2024 θα έμπαινε με ένα μεγάλο βάρος αν παρέμενε ανοιχτό το μέτωπο των εκποιήσεων. Σε αυτό το πλαίσιο δεν πρέπει να αναμένεται μια νέα νομοθετική πρωτοβουλία σχετικά με τις εκποιήσεις στο άμεσο μέλλον. Αυτό που προέχει, είναι η εστίαση στην αποτελεσματική εφαρμογή των τελευταίων αλλαγών και η σταθερότητα του θεσμικού πλαισίου.

Η πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα αποτέλεσματα της 15ης αποστολής μεταπρογραμματικής εποπτείας στην Κύπρο εντοπίζει τις εναπομένουσες προκλήσεις για την κυπριακή οικονομία.

Σε ό,τι αφορά τα ΜΕΔ και τη διαχείρισή τους, σημειώνεται ότι η ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων βελτιώθηκε, κυρίως λόγω των πωλήσεων μη εξυπηρετούμενων δανείων που επιτεύχθηκαν τα τελευταία χρόνια από την συστημικές τράπεζες. Η περαιτέρω πρόοδος εξαρτάται επίσης από την ικανότητα των μικρότερων τραπεζών να μειώσουν τη μόχλευση.

Ταυτόχρονα, η μεταφορά μη εξυπηρετούμενων δανείων από το τραπεζικό σύστημα στους ισολογισμούς των Εταιρειών Εξαγοράς Πιστώσεων έχει ως αποτέλεσμα τα ΜΕΔ να εξακολουθούν να επιβαρύνουν την οικονομία μέσω του ιδιωτικού χρέους, γι’ αυτό και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητεί η χώρα να διαθέτει ένα λειτουργικό πλαίσιο εκποιήσεων.

«Η περαιτέρω πρόοδος στη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων απαιτεί ένα αποτελεσματικό πλαίσιο αναγκαστικής εκτέλεσης (σ.σ. εκποιήσεις). Αυτό είναι σημαντικό για την ασφάλεια δικαίου και τη διατήρηση της πειθαρχίας πληρωμών, καθώς παρέχει στους δανειστές έναν μοχλό πίεσης σε μη συνεργάσιμους δανειολήπτες. Οι επανειλημμένες αναστολές του πλαισίου αναγκαστικής εκτέλεσης έχουν παρεμποδίσει την αποτελεσματικότητά του. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τις προσπάθειες για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και ως εκ τούτου την ευρωστία του κυπριακού τραπεζικού τομέα. Η αποτελεσματική εφαρμογή του εργαλείου της αναγκαστικής εκτέλεσης είναι επίσης σημαντική για την επιτυχία συστημάτων, όπως το σχέδιο 'Ενοίκιο Έναντι Δόσης', που έχει σχεδιαστεί για την προστασία της πρώτης κατοικίας των ευάλωτων νοικοκυριών», τονίζεται στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Σε ανάλογη προειδοποίηση για τη σημασία διατήρησης ενός αποτελεσματικού πλαισίου για τη διαχείριση των ΜΕΔ προχώρησε και η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου στην Έκθεση Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας.

«Η ύπαρξη ενός σταθερού νομικού πλαισίου εκποιήσεων παραμένει ζωτικής σημασίας για τη διαχείριση, τόσο του κληροδοτημένου όγκου ΜΕΧ (μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις) όσο και των πιθανών νέων ΜΕΧ. Συγκεκριμένα, το πλαίσιο εκποιήσεων θα πρέπει να εφαρμόζεται απρόσκοπτα έτσι ώστε να λειτουργεί ως αποτελεσματικό εργαλείο για την αντιμετώπιση των στρατηγικών κακοπληρωτών, αλλά παράλληλα και ως μοχλός πίεσης, ώστε να καταλήγουν οι πιστωτές και οι δανειολήπτες σε βιώσιμες αναδιαρθρώσεις».

Η Κεντρική Τράπεζα σημειώνει και την πρόκληση του υψηλού χρέους του ιδιωτικού, μη χρηματοοικονομικού τομέα. «Παρά την πτωτική πορεία των τελευταίων ετών, δημιουργεί επιπρόσθετες προκλήσεις λόγω του υψηλού πληθωρισμού, σε σχέση με την ικανότητα του τομέα, και ιδιαίτερα των ευάλωτων νοικοκυρίων και επιχειρήσεων, να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις του».

Ο συνδυασμός υψηλού ιδιωτικού χρέους και διάβρωσης της ικανότητας νοικοκυριών και επιχειρήσεων, λόγω των υψηλών επιτοκίων και του πληθωρισμού, να παραμείνουν συνεπείς στην αποπληρωμή των δανειακών τους υποχρεώσεων, αυξάνει τη σημασία ενός αποτελεσματικού πλαισίου διαχείρισης και αναδιάρθρωση ΜΕΔ.

«Το υψηλό χρέος του ιδιωτικού, μη χρηματοοικονομικού τομέα, παρά την πτωτική πορεία των τελευταίων ετών, σε συνάρτηση με τις αυξήσεις στα δανειστικά επιτόκια και τις πιέσεις στο κόστος διαβίωσης λόγω του παρατεταμένου υψηλού πληθωρισμού, δημιουργεί επιπρόσθετες προκλήσεις σε σχέση με την ικανότητα του τομέα, και ιδιαίτερα των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων, να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις του. Λαμβάνοντας υπ' όψιν την αναμενόμενη συρρίκνωση στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, την ενδεχόμενη μείωση στην κερδοφορία των μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων, καθώς και την αύξηση στα δανειστικά επιτόκια, ο κίνδυνος ενός νέου κύματος αφερέγγυων νοικοκυριών και επιχειρήσεων δεν μπορεί να παραγνωριστεί. Εντούτοις, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο κίνδυνος αυτός έχει πραγματωθεί», τονίζεται στην Έκθεση Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας της Κεντρικής Τράπεζας.