Έκθεση ΕΕ: Ικανή για εξυπηρέτηση χρέους η Κύπρος, παραμένουν δυνητικοί κίνδυνοι - Ανάγκη για αποτελεσματικό νομικό πλαίσιο για ΜΕΔ

Η Κύπρος διατηρεί την ικανότητα εξυπηρέτησης του χρέους της, ενώ η δημοσιονομική της θέση παραμένει ισχυρή, αν και παραμένουν προκλήσεις όσον αφορά τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) και την εφαρμογή του σχετικού νομικού πλαισίου, σύμφωνα με την έκθεση μεταπρογραμματικής εποπτείας για το Φθινόπωρο του 2023, που έδωσε στη δημοσιότητα την Πέμπτη η Κομισιόν.

Όσον αφορά τα δημοσιονομικά, η δημοσιονομική θέση της χώρας παραμένει ισχυρή, αν και παραμένουν δυνητικοί κίνδυνοι σε περίπτωση μέτρων για αντιμετώπιση νέων αυξήσεων στις τιμές ενέργειας, καθώς και δυνητικοί κίνδυνοι στον τραπεζικό τομέα.

Ειδικότερα για τον τραπεζικό τομέα, καταγράφεται η αύξηση των κερδών αυτόν τον χρόνο, και η βελτίωση της ποιότητας του ενεργητικού λόγω των πωλήσεων ΜΕΔ τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο σε σχέση με τα ΜΕΔ τονίζεται η ανάγκη για ένα αποτελεσματικό νομικό πλαίσιο (η αποστολή επιτήρησης ολοκληρώθηκε πριν την έγκριση πλαισίου από τη Βουλή στις 8 Δεκεμβρίου ως εκ τούτου η νομοθεσία δεν έχει ακόμα τύχει ανάλυσης).

Τονίζεται ωστόσο ότι επανειλημμένες αναστολές του πλαισίου αναγκαστικής εκτέλεσης έχουν παρεμποδίσει την αποτελεσματικότητά του.

Πάντως σύμφωνα με την έκθεση η οικονομική, δημοσιονομική και χρηματοοικονομική κατάσταση στην Κύπρο είναι συνολικά υγιής, ενώ η αποπληρωμή του κεφαλαίου των δανείων του μηχανισμού σταθερότητας αναμένεται να ξεκινήσει το 2025 και να ολοκληρωθεί το 2031.

Όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη, αναμένεται επιβράδυνση τα επόμενα χρόνια, καθώς και μείωση της ανεργίας και επιβράδυνση του πληθωρισμού, με τον βασικό πληθωρισμό ωστόσο να παραμένει αυξημένος.

Τα ευρήματα της έκθεσης είναι το αποτέλεσμα της 15ης αποστολής μεταπρογραμματικής επιτήρησης που πραγματοποιήθηκε από τις 25 έως τις 29 Σεπτεμβρίου 2023 από προσωπικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε συνεργασία με το προσωπικό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), καθώς και προσωπικό του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας που συμμετείχε σε πτυχές που αφορούν το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης.

Σύνοψη της έκθεσης

Σύμφωνα με την περίληψη της έκθεσης, η οικονομική ανάπτυξη στην Κύπρο αναμένεται να επιβραδυνθεί τα επόμενα χρόνια μετά την έντονη ανάκαμψη μετά που παρατηρήθηκε μετά την πανδημία.

Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να επιβραδυνθεί στο 2,2% το 2023 από 5,1% το 2022. Η εγχώρια ζήτηση και ο τουρισμός συνεχίζουν να έχουν ισχυρές αναπτυξιακές επιδόσεις, αλλά η εξωτερική ζήτηση για χρηματοοικονομικές και επιχειρηματικές υπηρεσίες επηρεάζεται αρνητικά από τις παγκόσμιες εξελίξεις, όπως ο συνεχιζόμενος επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.

Η ανάπτυξη αναμένεται να συνεχίσει να διαγράφει μέτρια πορεία το 2024 και το 2025, με ρυθμό γύρω στο 3%, κυρίως λόγω των σημαντικών επενδύσεων στους τομείς της ενέργειας, της εκπαίδευσης, της υγείας και του τουρισμού, οι οποίες εν μέρει υποστηρίζονται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Η κυπριακή αγορά εργασίας παραμένει εύρωστη, με την απασχόληση να συνεχίζει να αυξάνεται και την ανεργία να αναμένεται να μειωθεί στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας, κάτω του 6% έως το 2025.

Ο πληθωρισμός αναμένεται να επιβραδυνθεί αισθητά στο 4,1% το 2023, αφού έφθασε στο μέγιστο του σημείο στο 8,1% το 2022, και αναμένεται να επιβραδυνθεί περαιτέρω τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, ο βασικός πληθωρισμός αναμένεται να παραμείνει αυξημένος, εν μέρει λόγω της ώθησης προς τα πάνω των τιμών εξ αιτίας του συστήματος αυτόματης τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των μισθών.

Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών διευρύνθηκε το 2023, καθώς η εξωτερική ζήτηση για μη τουριστικές υπηρεσίες μετριάζεται. Το έλλειμμα αναμένεται να μειωθεί μόνο σταδιακά τα επόμενα έτη.

Η δημοσιονομική θέση της Κύπρου παραμένει ισχυρή. Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης παρουσίασε σημαντικό πλεόνασμα 2,4% του ΑΕΠ το 2022. Το 2023, τα έσοδα παρέμειναν ισχυρά, ενώ αυξήθηκαν επίσης και οι δαπάνες, αν και σε μικρότερο βαθμό.

Σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2023, το πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί κάπως πριν αυξηθεί και πάλι τα επόμενα χρόνια.

Υπάρχουν ορισμένοι δυνητικοί κίνδυνοι για τις δημοσιονομικές προοπτικές, όπως πιθανά νέα ή παρατεταμένα μέτρα, ιδίως σε περίπτωση νέας αύξησης των τιμών της ενέργειας, και ενδεχόμενοι κίνδυνοι από τον τραπεζικό τομέα.

Οι κυπριακές τράπεζες κατέγραψαν υψηλά κέρδη το πρώτο εξάμηνο του 2023, επωφελούμενες από τα υψηλότερα επιτόκια και η κεφαλαιακή θέση του τομέα παραμένει σταθερή. Το μεγαλύτερο μέρος των κερδών προήλθε από την πλεονάζουσα ρευστότητα που τοποθέτησαν οι τράπεζες στην ΕΚΤ και σε μικρότερο βαθμό από την ταχεία μετακύλιση των υψηλότερων επιτοκίων στα δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου και την βραδύτερη μετακύλιση στα επιτόκια καταθέσεων. Ως αποτέλεσμα, οι κυπριακές τράπεζες επωφελούνται από τα περιθώρια επιτοκίου που είναι πολύ μεγαλύτερα σε σύγκριση με την υπόλοιπη ζώνη του ευρώ.

Η κεφαλαιακή θέση του τραπεζικού τομέα παραμένει σταθερή, ξεπερνώντας άνετα τις ελάχιστες απαιτήσεις. Η ποιότητα του ενεργητικού έχει βελτιωθεί, κυρίως λόγω των πωλήσεων μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) που πέτυχαν τα τελευταία χρόνια οι συστημικές τράπεζες. Η περαιτέρω πρόοδος εξαρτάται επίσης από την ικανότητα των μικρότερων τραπεζών να μειώσουν τη μόχλευση.

Οι προηγούμενες μεταφορές μη εξυπηρετούμενων δανείων από το τραπεζικό σύστημα στους ισολογισμούς των εταιρειών απόκτησης πιστώσεων (ΕΑΠ) εξακολουθούν να επιβαρύνουν την οικονομία μέσω του ιδιωτικού χρέους. Οι μακροοικονομικοί κίνδυνοι έχουν σημειώσει συγκρατημένη αύξηση για τις κυπριακές τράπεζες, καθώς τα υψηλότερα επιτόκια και το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης αποδυναμώνουν την ικανότητα των δανειοληπτών να εξυπηρετούν τα δάνειά τους.

Η περαιτέρω πρόοδος στη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων απαιτεί ένα αποτελεσματικό πλαίσιο αναγκαστικής εκτέλεσης, σημειώνεται ακόμα στην έκθεση, με την υποσημείωση ωστόσο πως λόγω χρόνου δεν έχει ακόμα αναλυθεί και αξιολογηθεί η νομοθεσία που ενέκρινε στις 8 Δεκεμβρίου 2023 η Βουλή των Αντιπροσώπων σχετικά με το πλαίσιο αναγκαστικής εκτέλεσης και την επίλυση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Η ύπαρξη αποτελεσματικού πλαισίου είναι σημαντική για την ασφάλεια δικαίου και τη διατήρηση της πειθαρχίας στις πληρωμές, καθώς παρέχει στους δανειστές μόχλευση έναντι των μη συνεργάσιμων δανειοληπτών. Οι επανειλημμένες αναστολές του πλαισίου αναγκαστικής εκτέλεσης έχουν παρεμποδίσει την αποτελεσματικότητά του, τονίζεται.

Αυτό μπορεί να επηρεάσει τις προσπάθειες μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων και, ως εκ τούτου, την ευρωστία του κυπριακού τραπεζικού τομέα. Η αποτελεσματική εφαρμογή του εργαλείου της αναγκαστικής εκτέλεσης είναι επίσης σημαντική για την επιτυχία συστημάτων όπως το σύστημα ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων, το οποίο έχει σχεδιαστεί για την προστασία της πρώτης κατοικίας ευάλωτων νοικοκυριών.

Η Κύπρος διατηρεί την ικανότητα εξυπηρέτησης του χρέους της. Παρά αριθμό των προκλήσεων, η οικονομική, δημοσιονομική και χρηματοοικονομική κατάσταση στην Κύπρο είναι συνολικά υγιής. Σύμφωνα με την ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους, η Κύπρος αντιμετωπίζει χαμηλούς κινδύνους βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, ενώ οι μεσοπρόθεσμοι κίνδυνοι φαίνονται να είναι μέτριοι.

Οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες της κυβέρνησης για το 2023 και το 2024 είναι χαμηλές χάρη στα σημαντικά προβλεπόμενα πρωτογενή πλεονάσματα. Η αποπληρωμή του κεφαλαίου των δανείων του ΕΜΣ θα ξεκινήσει το 2025 και θα ολοκληρωθεί το 2031.

Η Κύπρος διαθέτει ένα πολύ μεγάλο ταμειακό απόθεμα και συνεχίζει να έχει ευνοϊκής εικόνα στην αγορά. Η αξιολόγηση του δημόσιου χρέους της αναβαθμίστηκε από τρεις οίκους αξιολόγησης το 2023, και τώρα βρίσκεται τουλάχιστον δύο βαθμίδες εντός της περιοχής της επενδυτικής βαθμίδας και από τους τέσσερις κύριους οίκους αξιολόγησης.