Για το ίδιο ποσοστό ανεργίας οι πραγματικοί μισθοί παραμένουν στο ίδιο επίπεδο όπως πριν το πληθωριστικό κύμα - Τι αναφέρει η έκθεση του ΙΝΕΚ-ΠΕΟ

Έχει αρχίσει και βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία απαξίωσης της εργασίας, παρά τη σημαντική αύξηση των ονομαστικών μισθών, αναφέρει η έκθεση του Ινστιτούτου Εργασίας Κύπρου (ΙΝΕΚ–ΠΕΟ) για την Οικονομία και την Απασχόληση για το 2023. Η έκθεση παρουσιάστηκε σήμερα Δευτέρα στην αίθουσα ΕΤΚΑ/ΠΕΟ, στη Λευκωσία.

ΓΓ ΠΕΟ: Ανάγκη αύξησης μισθών και λήψης μέτρων από την πολιτεία

Στον χαιρετισμό της, η ΓΓ της ΠΕΟ και Πρόεδρος του ΔΣ του ΙΝΕΚ-ΠΕΟ, Σωτηρούλα Χαραλάμπους, ανέφερε ότι η 20ή έκθεση του ΙΝΕΚ-ΠΕΟ για την οικονομία και την απασχόληση έρχεται να επιβεβαιώσει τη συνέχιση της διαδικασίας απαξίωσης της εργασίας, παρά το γεγονός ότι το 2022 υπήρξε σημαντική αύξηση των ονομαστικών μισθών.

Η έκθεση καταλήγει σε δύο σημαντικά ευρήματα, σημείωσε η κ. Χαραλάμπους. Το πρώτο, όπως είπε, είναι ότι για το ίδιο ποσοστό ανεργίας οι πραγματικοί μισθοί παραμένουν στο ίδιο επίπεδο όπως πριν το πληθωριστικό κύμα των τελευταίων ετών και αυτό ενώ υπήρξαν σημαντικές αυξήσεις στους ονομαστικούς μισθούς. «Το δεύτερο βασικό συμπέρασμα είναι ότι τα κέρδη από τη μείωση του κόστους εργασίας δεν επενδύονται επαρκώς σε παραγωγικό κεφάλαιο», πρόσθεσε.

«Η διεκδίκηση αυξήσεων που να βελτιώνουν τους πραγματικούς μισθούς όπως και η βελτίωση των μισθών πρόσληψης όπως αυτοί κατηγοριοποιούνται στις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας (ΣΣΕ) είναι η μια παράμετρος που μπορεί να βελτιώσει αυτή την κατάσταση», τόνισε η ΓΓ της ΠΕΟ, επισημαίνοντας ότι «κρίσιμη παράμετρος για τη βελτίωση των πραγματικών μισθών είναι και το ύψος του κατώτατου μισθού».

Η κ. Χαραλάμπους είπε ότι η ΠΕΟ αναμένει από το Υπουργείο Εργασίας κατά την επικείμενη ανανέωση του διατάγματος για τον κατώτατο μισθό να προχωρήσει σε ουσιαστική αύξησή του. «Έχουμε καταθέσει στην επιτροπή αξιολόγησης πλήρη τεκμηρίωση προς τούτο, όπως επίσης και τις θέσεις μας για συμπλήρωση του πλαισίου ρύθμισης του κατώτατου μισθού με την ωριαία απόδοσή του και με όλα εκείνα τα στοιχεία που να καθιστούν το διάταγμα αποτελεσματικό δίχτυ προστασίας και κατοχύρωσης ελάχιστων δικαιωμάτων», υπογράμμισε.

Στην ίδια κατεύθυνση επιβεβαιώνεται ο σημαντικός ρόλος της ΑΤΑ ως μηχανισμού διατήρησης της αγοραστικής αξίας των μισθών, είπε η ΓΓ της ΠΕΟ, τονίζοντας την ανάγκη πλήρους απόδοσής της και επέκτασής της σ’ όλους τους εργαζομένους.

Σημειώνοντας την ανάγκη βελτίωσης των πραγματικών μισθών των εργαζομένων και «λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη μεγάλης έκτασης απορρύθμιση της εργασίας που συντελέστηκε τα τελευταία χρόνια», η κ. Χαραλάμπους υπέδειξε ότι προβάλλει και η ανάγκη λήψης μέτρων από την πολιτεία που να ενισχύουν την ρύθμιση των όρων απασχόλησης με συλλογικές συμβάσεις εργασίας και να επεκτείνουν την εμβέλειά τους.

Σ’ ό,τι αφορά το ότι «από το 2015 και μετά, με το ΑΕΠ να αυξάνεται συνεχώς, σε επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου διατίθεται μόνο ένα μικρό ποσοστό του οικονομικού πλεονάσματος», η ΓΓ της ΠΕΟ επεσήμανε ότι «αυτή η διαπίστωση είναι η απάντηση στο τι και ποιος ευθύνεται τόσο για το έλλειμμα παραγωγικότητας όσο και για το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας».

«Αυτό είναι κάτι που πρέπει να απασχολήσει τους φορείς χάραξης οικονομικής πολιτικής και να σταματήσει η συνεχής επίκληση του εργατικού κόστους ως υπεύθυνου για τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας», ανέφερε καταληκτικά.

ΓΔ ΙΝΕΚ-ΠΕΟ: Σοβαρές αδυναμίες που τείνουν να μετατραπούν σε χρόνιες ασθένειες

Στον χαιρετισμό του, ο Γενικός Διευθυντής του ΙΝΕΚ-ΠΕΟ, Παύλος Καλοσυνάτος, σημείωσε ότι η κυπριακή οικονομία ακολουθεί τη διεθνή συγκυρία, η οποία χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητες που δεν είναι αποκλειστικά οικονομικές, αλλά έχουν κυρίως γεωπολιτική διάσταση.

Μέσα σε αυτή τη συγκυρία, όπως είπε, η κυπριακή οικονομία επιβραδύνεται κατά το 2023 και ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ μειώνεται σύμφωνα με τις προβλέψεις στο 2,3-2,5%. «Παραμένει, ωστόσο, διπλάσιος από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως συνέβη και με τις άλλες χώρες της Μεσογείου που ευνοήθηκαν από τη εξαιρετική τουριστική συγκυρία», πρόσθεσε.

Ο κ. Καλοσυνάτος σημείωσε ότι «αυτές οι καλές επιδόσεις της κυπριακής οικονομίας υποκρύπτουν, ωστόσο, σοβαρές αδυναμίες που τείνουν να μετατραπούν σε χρόνιες ασθένειες». Η πρώτη αδυναμία, όπως είπε, αφορά στον χαμηλό ρυθμό συσσώρευσης παραγωγικού κεφαλαίου, ο οποίος οφείλεται στη μείωση του ποσοστού των διαθέσιμων πόρων που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις για παραγωγικές επενδύσεις. Όπως εξήγησε, οι πόροι για επενδύσεις είναι διαθέσιμοι σε αφθονία, ωστόσο οι επιχειρήσεις προτιμούν να τους κατευθύνουν σε άλλες χρήσεις. «Έτσι, κατά τα τελευταία έτη, ενώ η οικονομία βρίσκεται σε κατάσταση πλήρους χρησιμοποίησης του παραγωγικού δυναμικού της, η ανεργία παραμένει σε υψηλό επίπεδο, μεταξύ 6,5-7,0% που συγκρινόμενο με το 2008 είναι κατά 3% ψηλότερο», υπογράμμισε.

Η δεύτερη αδυναμία, ανέφερε ο ΓΔ του ΙΝΕΚ-ΠΕΟ, είναι το γεγονός ότι, ενώ η οικονομία αναπτύσσεται με υψηλούς ρυθμούς, η παραγόμενη προστιθέμενη αξία δεν μοιράζεται με δίκαιο τρόπο ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις της εργασίας και του κεφαλαίου. «Βλέπουμε από τη μια τα κέρδη των επιχειρήσεων να αυξάνονται με φρενήρη ρυθμό και από τα άλλη τα εισοδήματα από εργασία να υποχωρούν», σημείωσε, προσθέτοντας ότι «βρίσκεται σε εξέλιξη μία διαδικασία απαξίωσης της εργασίας, η οποία ξεκίνησε το 2013 με την εφαρμογή του προγράμματος προσαρμογής που συμφωνήθηκε ανάμεσα στην Τρόικα και την προηγούμενη Κυβέρνηση». Σήμερα, όπως είπε, αυτή η διαδικασία συνεχίζεται μέσω του πληθωρισμού.

Το μερίδιο του προϊόντος του επιχειρηματικού τομέα που ιδιοποιείται η εργασία, είναι σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΙΝΕΚ-ΠΕΟ κατά 11,7 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ χαμηλότερο το 2023, συγκρινόμενο με το μερίδιο της εργασίας κατά την περίοδο 2006-2012. Οι απώλειες αγοραστικής δύναμης για τον κόσμο της εργασίας ανέρχονται συνολικά στα 11,7 δισεκατομμύρια ευρώ για όλη την περίοδο 2013-2023, πρόσθεσε.

Τα συμπεράσματα της έκθεσης

Σύμφωνα με την έκθεση, τα συμπεράσματα της οποίας παρουσιάστηκαν από τον Ηλία Ιωακείμογλου, Επιστημονικό Συνεργάτη του ΙΝΕΚ-ΠΕΟ, «κατά την περίοδο μετά την υγειονομική κρίση, τέθηκε σε λειτουργία, και ακόμη εξελίσσεται, μια διαδικασία απαξίωσης της εργασίας παρά τη σημαντική αύξηση των ονομαστικών μισθών». Ακόμη, σημειώνεται ότι «από την πλευρά των κατόχων κεφαλαίου, στην Κύπρο και σε όλες τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εντείνονται στο έπακρο οι προσπάθειες να αυξάνουν τα κέρδη τους θεωρώντας ότι για αυτά δεν υπάρχει, και δεν πρέπει να υπάρχει, άνω όριο».

Η έκθεση αναφέρει ότι κατά τα δεύτερο και τρίτο τρίμηνο του 2022 μειώθηκε κατακόρυφα εξαιτίας του πληθωρισμού η αγοραστική δύναμη των μισθών. Από το τέταρτο τρίμηνο του 2022, ωστόσο, και κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2023, αυξήθηκε ως αποτέλεσμα της ανόδου του μέσου χρηματικού μισθού. Διευκρινίζει, ωστόσο, ότι αυτή η αύξηση «δεν αντισταθμίζει την αναδιανομή του εισοδήματος που έχει πραγματοποιηθεί σε βάρος της μισθωτής εργασίας, διότι η αναδιανομή δεν πραγματοποιείται μόνο μέσω του πληθωρισμού αλλά και μέσω των αυξήσεων της παραγωγικότητας τις οποίες καρπώνονται εξ ολοκλήρου οι επιχειρήσεις».

«Μέχρι στιγμής, για το ίδιο ποσοστό ανεργίας όπως πριν, ο πραγματικός μισθός παραμένει στο ίδιο περίπου επίπεδο όπως πριν το πληθωριστικό κύμα των τελευταίων ετών», αναφέρει η έκθεση. «Ωστόσο, για το ίδιο ποσοστό ανεργίας όπως πριν, το μερίδιο του ΑΕΠ (%) που ιδιοποιείται η εργασία είναι χαμηλότερο από το επίπεδο που είχε πριν τον πληθωρισμό», σημειώνει.

«Η μεγάλη μείωση του μεριδίου εργασίας στο ΑΕΠ επί τρία συναπτά τρίμηνα (2022:1 έως 2022:3) αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι επιχειρείται ξανά μια νέα κίνηση μεγάλης απαξίωσης της εργασίας», προστίθεται.

Επιπρόσθετα, η έκθεση αναφέρει ότι «η πλήρης ιδιοποίηση των αυξήσεων της παραγωγικότητας της εργασίας από τις επιχειρήσεις έχει οδηγήσει σε μεγάλη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας κόστους, σε σύγκριση με τα αντίστοιχα μεγέθη στις 37 άλλες χώρες». Ωστόσο, διευκρινίζει ότι οι επιχειρήσεις μετέφεραν στις τιμές τους μόνο το 1/2 του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος που τους προσφέρει το χαμηλότερο κόστος εργασίας, ενώ το υπόλοιπο 1/2 χρησιμοποιήθηκε από τις επιχειρήσεις για να αυξήσουν το μέσο περιθώριο κέρδους (σε σύγκριση με τις 37 άλλες χώρες).

«Το γεγονός ότι η κερδοφορία έχει υπερβεί το ύψος που είχε προ της υγειονομικής κρίσης, δεν φαίνεται μόνο στο περιθώριο κέρδους αλλά και στις μεταβολές, πρώτον, του συνόλου των εισοδημάτων του κεφαλαίου (κέρδη + τόκοι + πρόσοδοι προ φόρων και αποσβέσεων), δεύτερον, στο εισοδηματικό μερίδιο του κεφαλαίου ως ποσοστό του ΑΕΠ, και τρίτον στην απόδοση του παγίου κεφαλαίου (δηλαδή στα κέρδη ως ποσοστό του παραγωγικού παγίου κεφαλαίου)», επισημαίνει η έκθεση.

Εν συνεχεία, τονίζεται ότι «στην τρέχουσα συγκυρία, η αποκατάσταση της πλήρους ΑΤΑ, η βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου του κατώτατου μισθού και οι σημαντικές αυξήσεις του, καθώς και η ενίσχυση της μαχητικότητας των συνδικαλιστικών και πολιτικών οργανώσεων των εργαζόμενων τάξεων είναι τα μοναδικά εμπόδια που μπορούν να τεθούν στις συνεχιζόμενες προσπάθειες της εργοδοτικής πλευράς να απαξιώσει την εργασία».

Παρά τις υψηλές αυξήσεις του ΑΕΠ της τελευταίας οκταετίας 2015-2023, η οικονομία παρουσιάζει σοβαρές αδυναμίες, αναφέρει η έκθεση, σημειώνοντας ότι μετά το 2015 διατίθεται για επενδύσεις παγίου κεφαλαίου μόνο ένα μικρό ποσοστό του οικονομικού πλεονάσματος (κέρδη, τόκοι και πρόσοδοι). «Οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου, κατά τα τρία έτη μετά την πανδημία (2021-2023) ανέρχονταν σε 18,4% του ΑΕΠ έναντι 19,3% το 2016-2020 και 22,8% το 2006-2011», προσθέτει.

Ακολούθως, επισημαίνει ότι «ενώ σήμερα το παραγωγικό σύστημα χρησιμοποιείται πλήρως (όπως προκύπτει από τα επίσημα στατιστικά στοιχεία) το ποσοστό ανεργίας δεν μπορεί να μειωθεί κάτω από το 7%», κάτι που «οφείλεται στον χαμηλό ρυθμό συσσώρευσης παραγωγικού κεφαλαίου μετά το 2015». Υπογραμμίζει ότι πριν από το 2013, με πλήρη χρησιμοποίηση του παραγωγικού δυναμικού, το ποσοστό ανεργίας δεν ανερχόταν σε 7% αλλά σε 4%.

«Τα σημερινά κέρδη δεν επενδύονται επαρκώς σε παραγωγικό κεφάλαιο με αποτέλεσμα οι αυξήσεις του αριθμού απασχολουμένων να μην επαρκούν ώστε η οικονομία να φτάσει σε επίπεδο πλήρους απασχόλησης», υπογραμμίζεται.

«Εξαιτίας της υστέρησης των επενδύσεων παραγωγικού κεφαλαίου, η οικονομία βρίσκεται σε διαρκή κατάσταση υπερθέρμανσης, όπου ο όγκος της τρέχουσας παραγωγής υπερβαίνει το παραγωγικό δυναμικό, με αποτέλεσμα να ενισχύονται ο πληθωριστικές πιέσεις και να συντηρούνται μεγάλα ελλείμματα στο εξωτερικό εμπόριο της χώρας», τονίζει η έκθεση. «Κατά το 2023, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μειώθηκε μεν (από 9,1% σε 7,3% του ΑΕΠ), αλλά παραμένει το τρίτο χειρότερο μεταξύ των 27 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετά από την Ελλάδα και την Ρουμανία, και με πολύ μεγάλη διαφορά από τις υπόλοιπες χώρες», επισημαίνει.

«Η διατήρηση των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών σε υψηλά επίπεδα, ακύρωσε σε μεγάλο βαθμό τις εξαιρετικές επιδόσεις των εξαγωγών, έτσι ώστε η συμβολή τους στο ισοζύγιο του ΑΕΠ να είναι σχεδόν μηδενική», αναφέρει η έκθεση, προσθέτοντας ότι «αυτή η διαπίστωση ισχύει, ειδικότερα, και για την τριετία μετά την πανδημία (2021-2023) κατά την οποία υπήρξαν υψηλές επιδόσεις του τουριστικού τομέα».

Ακόμη, αναφέρεται ότι «η συνολική αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας για τα έντεκα έτη 2008-2019 ανήλθε αθροιστικά σε περίπου 5% (ή 0,4% ετησίως)». Ωστόσο, προσθέτει ότι στα στατιστικά στοιχεία της περιόδου μετά την έξοδο από την υγειονομική κρίση του 2020, παρατηρήθηκε σημαντική άνοδος της παραγωγικότητας της εργασίας. «Μετά όμως από την δημοσίευση και των πιο πρόσφατων στοιχείων των Εθνικών Λογαριασμών (2023:2), παρατηρείται επαναφορά του δείκτη των μεταβολών της παραγωγικότητας της εργασίας στην κατάσταση της μακροχρόνιας στασιμότητας που επικρατούσε πριν από την υγειονομική κρίση», διευκρινίζει.

Στο πλαίσιο της παρουσίασης της έκθεσης, επισημάνθηκε ότι ο κατώτατος μισθός στην Κύπρο είναι κατά 16% από τον κατώτατο μισθό σε άλλες χώρες της ΕΕ σε σχέση με το ύψος του κατά κεφαλήν εισοδήματος, βάσει στοιχείων του 2023. Επίσης, αναφέρθηκε ότι ο κατώτατος μισθός στην Κύπρο είναι χαμηλότερος κατά 11% σε σχέση με την παραγωγικότητα.