Αναζητείται ισορροπία για τη διαχείριση των ΜΕΔ

Η αναζήτηση μιας ολιστικής λύσης για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) αποτελεί το πρώτο μεγάλο έργο κυβέρνησης και Βουλής μετά τις θερινές διακοπές και έρχεται σε μια στιγμή που η κυπριακή οικονομία έχει ανάγκη από κινήσεις που θα δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη.

Η μείωση των ΜΕΔ και του ιδιωτικού χρέους είναι συστατικά στοιχεία μιας υγιούς οικονομίας επιτρέποντας σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά να απαλλαγούν από τα βάρη του παρελθόντος και να στρέψουν την προσοχή τους σε νέα επενδυτικά σχέδια.

Στόχος της κυβέρνησης είναι να παρουσιάσει τις προτάσεις της τέλη Αυγούστου – αρχές Σεπτεμβρίου για έναν μηχανισμό επαλήθευσης χρέους και εξέτασης ύπαρξης καταχρηστικών ρητρών/χρεώσεων ο οποίος δεν θα απενεργοποιεί το εργαλείο των εκποιήσεων.

Το ζήτημα των εκποιήσεων, αναπόσπαστο εργαλείο μιας πολιτικής μείωσης του υψηλού αποθέματος των ΜΕΔ στην κυπριακή οικονομία, παραμένει σε εκκρεμότητα.

Υπενθυμίζεται ότι μετά από έναν μαραθώνιο διαβουλεύσεων, η Βουλή (τον Ιούλιο) δεν ψήφισε πρόταση νόμου που θα οδηγούσε σε μια μαζική αναστολή των εκποιήσεων, ωστόσο η κυβέρνηση καλείται να παρουσιάσει ένα σχέδιο που θα απαντά στις ανησυχίες που έχουν εκφράσει κόμματα και οργανώσεις δανειοληπτών. Το βασικό θέμα που τίθεται είναι η δυνατότητα επαλήθευσης του υπολοίπου της οφειλής και η αφαίρεση πιθανόν καταχρηστικών χρεώσεων.

Η λύση πρέπει να βρεθεί και να νομοθετηθεί μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου, οπότε και εκπνέει η εθελοντική αναστολή των εκποιήσεων σε πρώτες κατοικίες αξίας έως €350.000, που εφαρμόζουν τράπεζες και εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων. Η απόφαση για την αναστολή λήφθηκε από τράπεζες και εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων με στόχο την υποστήριξη των προσπαθειών και πρωτοβουλιών που λαμβάνονται από την κυβέρνηση και την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου γύρω από το θέμα των εκποιήσεων.

Οι τράπεζες και οι εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων αποτελούν μέρος της διαδικασίας της διαβούλευσης και έχουν αποδεχθεί τον διακριτό χειρισμό ευάλωτων δανειοληπτών με τη συνδρομή και του κράτους (Σχέδιο Εστία και Σχέδιο Ενοίκιο Έναντι Δόσης), ωστόσο τάσσονται κατά οριζόντιων ρυθμίσεων που ανοίγουν σε στρατηγικούς κακοπληρωτές το παράθυρο για να αποφύγουν την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους. Αυτή είναι και η θέση της κυβέρνησης.

Η χρηματοπιστωτική σταθερότητα αποτελεί ένα από τα κριτήρια για περαιτέρω αναβαθμίσεις της κυπριακής οικονομίας και ένα πισωγύρισμα στη διαχείριση των ΜΕΔ μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε υποβαθμίσεις.

Στο πλαίσιο αυτό, λαμβάνοντας υπόψη και τις συστάσεις της Κεντρικής Τράπεζας, η υπό επεξεργασία νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης θα πρέπει επί της ουσίας να οδηγεί στην επιτάχυνση της διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, με το εργαλείο της εκποίησης να αποτελεί τον καταλύτη για την επίτευξη λύσεων.

Όχημα για αυτή τη λύση που επεξεργάζεται η κυβέρνηση αναμένεται να αποτελέσει ο θεσμός του Χρηματοοικονομικού επιτρόπου. Μεσοπρόθεσμα, στο τραπέζι βρίσκεται η μεταρρύθμιση του θεσμού, για να συνάδει με καλές πρακτικές που εφαρμόζονται σε άλλες χώρες.

Πρόκειται για έναν θεσμό που δεν αποτελεί a priori υπερασπιστή των καταναλωτών, αλλά για έναν εξωδικαστικό μηχανισμό επίλυσης διαφορών που θα πρέπει να έχει στόχο τη διαφύλαξη των συμφερόντων και των δύο πλευρών (δανειοληπτών και πιστωτών) προκειμένου η οικονομία να προχωρήσει μπροστά.

Επεξεργασία προτάσεων

Ο «Π» πληροφορείται ότι ο Αύγουστος είναι ένας μήνας εργασίας για το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης το οποίο επεξεργάζεται τις προτάσεις του στη βάση της κοινής δήλωσης των τριών συνεργαζόμενων κομμάτων της συγκυβέρνησης για τη διαχείριση των ΜΕΔ και της αντιδήλωσης του ΥΠΟΙΚ Μάκη Κεραυνού. Η κοινή δήλωση ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, ΔΗΠΑ εστιάζει στη διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του Χρηματοοικονομικού επιτρόπου και στην ενίσχυση του θεσμού σε προσωπικό και υποδομές. Στις διαβουλεύσεις που είναι σε εξέλιξη μετέχει και η βοηθός Χρηματοοικονομικού επιτρόπου Βαλεντίνα Γεωργιάδου, η οποία ασκεί τα καθήκοντα του επιτρόπου, καθώς η θέση παραμένει κενή μετά τη λήξη της θητείας του Παύλου Ιωάννου.

Ειδικότερα, η κοινή δήλωση των τριών κομμάτων προκρίνει:

• Διεύρυνση αρμοδιοτήτων Χρηματοοικονομικού επιτρόπου (με ενίσχυση σε ανθρώπινο δυναμικό, αναβάθμιση του προσωπικού και ψηφιοποίηση διαδικασιών).
• Διεύρυνση των προϋποθέσεων για υποβολή παραπόνων στο Γραφείο του Χρηματοοικονομικού επιτρόπου, «έτσι ώστε να επιτρέπεται η εξέταση παραπόνων για παράνομες χρεώσεις ή/και καταχρηστικές ρήτρες ή παντός άλλου είδους παράνομων χρεώσεων».
• Διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της διαμεσολαβητικής διαδικασίας του Χρηματοοικονομικού επιτρόπου, ώστε να αξιοποιείται από μεγαλύτερο αριθμό δανειοληπτών για σκοπούς αναδιάρθρωσης των μη εξυπηρετούμενων, αλλά και εξυπηρετούμενων δανείων.
• Εξωδικαστική επιβεβαίωση δανείου, σε συνδυασμό με την τροποποίηση που ψηφίστηκε στον περί Μεταβιβάσεων και Υποθηκεύσεων Ακινήτων Νόμο, η οποία υποχρεώνει τον πιστωτή να αποστέλλει με την επιστολή Θ, βεβαίωση του υπολοίπου του δανείου από ανεξάρτητο σύμβουλο, το κόστος της οποίας θα επωμίζεται ο πιστωτής.
• Ρύθμιση της δυνατότητας χρησιμοποίησης της απόφασης του Χρηματοοικονομικού επιτρόπου σε δικαστική διαδικασία υπό μορφή μαρτυρίας, τόσο στο πλαίσιο του δικαστηρίου ειδικής δικαιοδοσίας όσο και οποιασδήποτε άλλης δικαιοδοσίας.
• Τελική διαμόρφωση του νομοσχεδίου που αφορά τη σύσταση Ειδικού Τμήματος Επίλυσης Χρηματοπιστωτικών Διαφορών στα Επαρχιακά Δικαστήρια, τα οποία να εκδικάζουν σε σύντομο χρονικό διάστημα τις προσφυγές δανειοληπτών που διαφωνούν με τις υπερχρεώσεις.
• Διερεύνηση της κυβερνητικής πρόθεσης για επαναπροκήρυξη του Σχεδίου Εστία προσαρμοσμένο στα σημερινά δεδομένα.

Ο υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός έχει αποδεχθεί τα παραπάνω ως βάση συζήτησης και έκανε λόγο για μια «ολιστική αντιμετώπιση, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τόσο την προστασία δανειοληπτών και την ισορροπία που θα πρέπει να υπάρχει, αλλά και τη χρηματοπιστωτική και δημοσιονομική σταθερότητα και το αξιόχρεο της χώρας, είναι απαραίτητη».

Η ισορροπία

Στα παραπάνω πρέπει να προστεθεί και η πρόταση νόμου ΔΗΚΟ, ΔΗΠΑ, ΕΔΕΚ, που αφορά στον μηχανισμό της Κεντρικής Τράπεζας (ΚΤΚ). Η πρόταση δίνει στον ενυπόθηκο οφειλέτη κύριας κατοικίας αξίας μέχρι €350.000 να προσφύγει στο δικαστήριο και να ζητήσει αναστολή της εκποίησης εφόσον προσκομίσει βεβαίωση από νόμιμο ελεγκτή με την οποία αμφισβητεί το πιστωτικό υπόλοιπο.

Η λέξη κλειδί είναι η «ισορροπία» στην οποία αναφέρεται στη δήλωσή του και ο υπουργός Οικονομικών. Η υπό επεξεργασία πρόταση καλείται να δίνει στον δανειολήπτη τη δυνατότητα να διεκδικεί τα δικαιώματά του, χωρίς όμως να υπονομεύει το δικαίωμα του πιστωτή να εισπράξει, ακόμη και με πράξη αναγκαστικής εκτέλεσης (εκποίηση), το οφειλόμενο ποσό.

Η ιδανική λύση θα ήταν η κυπριακή δικαιοσύνη να εκδικάζει σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα, εντός 12 μηνών, προσφυγές των δανειοληπτών. Σήμερα δεν βρισκόμαστε σε αυτό το σημείο. Υλοποιούνται μεταρρυθμίσεις για την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης, αλλά θα απαιτηθεί χρόνος για να φέρουν αποτέλεσμα.

Η επόμενη εναλλακτική είναι ένας εξωδικαστικός μηχανισμός επίλυσης διαφορών. Ο θεσμός του Χρηματοοικονομικού επιτρόπου, που έχει ρόλο διαμεσολαβητή στο χρηματοοικονομικό σύστημα της Κύπρου, εξετάζεται πώς θα μπορούσε να αποκτήσει ενεργότερο ρόλο στη διαχείριση των ΜΕΔ, λαμβάνοντας, όπως αναφέραμε, υπόψη τα συμφέροντα όλων των μερών.