Μια ολιστική προσέγγιση για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια

Η κρίση χρέους που έπληξε την ευρωζώνη στις αρχές του 2010 αποκάλυψε έναν μεγάλο όγκο μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) στις χώρες της περιφέρειας της ευρωζώνης (Ελλάδα, Κύπρο, Πορτογαλία, Ιρλανδία) και όχι μόνο (Ισπανία, Ιταλία). Όποιος ανατρέξει στα δημοσιεύματα της περιόδου θα δει πλήθος αναφορών για το μεγάλο ύψος των ΜΕΔ, τους κινδύνους για την πραγματική οικονομία και την ανάγκη να μειωθούν το ταχύτερο δυνατό.

Η Κύπρος μαζί με την Ελλάδα είχαν το υψηλότερο απόθεμα ΜΕΔ. Εκ τότε υπήρξε σημαντική πρόοδος, ειδικά στις συστημικές τράπεζες, η οποία επιτεύχθηκε χάρη στις πωλήσεις χαρτοφυλακίων μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων σε εξειδικευμένες εταιρείες αγοράς πιστώσεων.

Πρόκειται για μια πρακτική που ακολουθείται διεθνώς και αναδύθηκε μετά την κρίση του 2008 στις ΗΠΑ, η οποία οδήγησε σε μεγάλο αριθμό ανεπίλυτων χρεών για πολλές επιχειρήσεις και ιδιώτες.

Αυτό άνοιξε τον δρόμο για τις εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, οι οποίες είδαν μια ευκαιρία να αποκτήσουν αυτά τα χρέη σε τέτοια τιμή που να δικαιολογεί την πρόθεση για αγορά τους.

Σήμερα οι Εταιρείες Εξαγοράς Πιστώσεων στην Κύπρο διαχειρίζονται χαρτοφυλάκια ύψους περίπου 19 δισ. ευρώ (σύμφωνα με την τελευταία έκθεση Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας της ΚΤΚ, την 31/12/2021 οι ΕΕΠ διαχειρίζονταν 80.192 δάνεια συνολικού συμβατικού υπόλοιπου €19,248 δισ.) και η αποτελεσματική λειτουργία τους είναι απαραίτητη για τη διαχείριση του υψηλού ιδιωτικού χρέους που χαρακτηρίζει την κυπριακή οικονομία, όπως έχουν κατ' επανάληψη αναφέρει σε εκθέσεις τους η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και οίκοι αξιολόγησης.

Λανθασμένες εντυπώσεις

Πολλές επίσης είναι οι παρανοήσεις και οι λανθασμένες αντιλήψεις οι οποίες δημιουργούνται για τις Εταιρείες Εξαγοράς Πιστώσεων. Οι Εταιρείες Εξαγοράς Πιστώσεων τις περισσότερες φορές παρουσιάζονται ως οργανισμοί που δεν δίνουν λύσεις και απλά κερδίζουν σε βάρος των δανειοληπτών.

Την τελευταία δεκαετία ο δημόσιος διάλογος στην Κύπρο έχει περιοριστεί σε μια μόνο διάσταση της διαχείρισης των ΜΕΔ, τις εκποιήσεις, και χάνει τη μεγάλη εικόνα, που είναι ο απεγκλωβισμός νοικοκυριών και επιχειρήσεων από χρέη που τα κρατούν δέσμια.

Τα δάνεια που τυγχάνουν χειρισμού σήμερα είναι σε καθυστέρηση πέραν των 10 χρόνων. Πρόκειται για περιπτώσεις που δεν είναι εύκολες για επίλυση, με τον χρόνο να δρα επιβαρυντικά στη διαχείρισή τους.

Πρόσθετο, υπαρκτό, πρόβλημα είναι και τα φαινόμενα μη συνεργασίας και παροχής των απαραίτητων πληροφοριών από τους ίδιους τους δανειολήπτες, γεγονός που τους καθιστά ως μη συνεργάσιμους. Σημειώνεται ότι η συνεργασία του δανειολήπτη είναι προϋπόθεση για την εφαρμογή του κώδικα αναδιάρθρωσης της Κεντρικής Τράπεζας και την προσφυγή του στον Χρηματοοικονομικό Επίτροπο.

Επιπλέον, πολλές είναι οι περιπτώσεις που δανειολήπτες καταθέτουν παράπονα για τη δύσκολη οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και τον κίνδυνο να χάσουν την πρώτη κατοικίας τους, ενώ αποδεικνύεται τελικά ότι είναι ιδιοκτήτες επιπρόσθετης ακίνητης ή άλλης περιουσίας.

Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι η ταχεία εξεύρεση λύσης για την εξυγίανση ενός προβληματικού δανείου μόνο ωφελήματα μπορεί να προσδώσει.

Για παράδειγμα, ο δανειολήπτης δημιουργεί τις δυνατότητες για μια νέα αρχή εφόσον δεν κουβαλάει πλέον ένα χρέος που δεν μπορεί να πληρώσει, η τράπεζα εισπράττει τα χρήματά της έγκαιρα και ως εκ τούτου μπορεί να προσφέρει χαμηλότερα επιτόκια με όφελος για τον δανειολήπτη.

Σε μια υπερχρεωμένη οικονομία δεν μπορεί να υπάρξει πιστωτική επέκταση και ο ιδιωτικός τομέας εγκλωβίζεται σε ένα βουνό από χρέη, καταστάσεις που θέτουν περιορισμούς στην αναπτυξιακή δυναμική.

Στην Κύπρο οι πωλήσεις των ΜΕΔ στις Εταιρείες Εξαγοράς Πιστώσεων είναι αυτές που απάλλαξαν τους ισολογισμούς των κυπριακών τραπεζών από το βάρος των «κόκκινων» δανείων και η πραγματική οικονομία ωφελήθηκε από την ανανεωμένη δυνατότητα των τραπεζών να χρηματοδοτούν ξανά. Οι Εταιρείες Εξαγοράς Πιστώσεων τελικά έχουν λανθασμένα υποστεί το βάρος αρνητικών χαρακτηρισμών, ενώ στην πραγματικότητα η συνεισφορά τους είναι σημαντική.

Συγκεκριμένα:

Συμβάλλουν στην ανάκαμψη της οικονομίας. Αγοράζοντας χρέη και προσπαθώντας να τα εισπράξουν, πολλές φορές και υπό προϋποθέσεις, έναντι έκπτωσης/διαγραφής, συνεισφέρουν στη μείωση του χρέους των επιχειρήσεων και των ιδιωτών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη ρευστότητα, περισσότερες επενδύσεις και αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας.

Σε περιπτώσεις βιώσιμων δανειοληπτών γίνονται αναδιαρθρώσεις και τα δάνεια επιστρέφουν ως εξυπηρετούμενα στην οικονομία.

Δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας και απασχολούν εξειδικευμένο προσωπικό για την παροχή βέλτιστων λύσεων.

Με κάθε συμφωνία που επιτυγχάνεται το κράτος ανακτά προηγούμενες ανεξόφλητες οφειλές (όπως π.χ. φόροι) αλλά και επιπρόσθετα έσοδα.

Συνεκτική στρατηγική

Τι είναι αυτό που χρειάζεται για να επιλυθεί το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων;

Διαφαίνεται ότι εκείνο που χρειάζεται για να επιλυθεί το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι μια ολοκληρωμένη και συνεκτική στρατηγική για τη μείωση του ιδιωτικού χρέους, με απάλειψη των υφιστάμενων αδυναμιών και δημιουργία μιας κατάλληλης κοινωνικής πολιτικής. Μέρος αυτής της στρατηγικής χρειάζεται να είναι η ασφάλεια του δικαίου και η εφαρμογή των βέλτιστων διεθνών πρακτικών για την αποτελεσματική διαχείριση των ΜΕΔ (ζητήματα που επίσης κατ' επανάληψη έχει θέσει η ΕΕ).

Πρόσθετα, την περασμένη εβδομάδα το Υπουργείο Οικονομικών σε ανακοίνωσή του σημείωνε ότι «ένα λειτουργικό και αποτελεσματικό πλαίσιο εκποιήσεων είναι καίριας σημασίας για την ενθάρρυνση δανειοληπτών για την αναδιάρθρωση των δανείων τους, αντιμετώπιση στρατηγικών κακοπληρωτών, περαιτέρω μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην οικονομία, ομαλής λειτουργίας του πιστωτικού συστήματος μέσω και της χορήγησης πίστωσης (δανείων) για επενδύσεις/απόκτησης κατοικίας και της εμπέδωσης νοοτροπίας συμμόρφωσης με τις δανειακές τους υποχρεώσεις.

Οι ξένοι επενδυτές, οι οποίοι έχουν επενδύσει δισεκατομμύρια ευρώ για την αγορά ή/και διαχείριση ΜΕΔ, επέλεξαν να επενδύσουν στην Κύπρο, ενισχύοντας τις προοπτικές εξυγίανσης του τραπεζικού συστήματος αλλά και της ευρύτερης οικονομίας γενικότερα, έχοντας θεωρήσει αξιόπιστες τις δεσμεύσεις του κράτους για ένα σταθερό νομικό πλαίσιο.

«Οποιαδήποτε εκ των υστέρων μεταβολή αυτού του πλαισίου παραβιάζει τις καλώς νοούμενες αρχές που διέπουν τις επενδύσεις φορέων του εξωτερικού, όπως αυτές εκπορεύονται από το ευρωπαϊκό κεκτημένο», τονίζουν.

Στο πλαίσιο λοιπόν μιας ολοκληρωμένης και συνεκτικής στρατηγικής θεωρούνται μεταξύ άλλων ως αναγκαία τα πιο κάτω στοιχεία:

Παροχή νέας χρηματοδότησης σε πελάτες, οι οποίοι με τα νέα κεφάλαια θα μπορούν να εξοφλήσουν τα χρέη τους και να καταστούν βιώσιμοι.

Εκσυγχρονισμός της δικαστικής διαδικασίας με γρήγορη εξέταση και έκδοση αποφάσεων.

Αποδοτικότερη λειτουργία κυβερνητικών υπηρεσιών που εμπλέκονται στην αναδιάρθρωση δανείων (όπως είναι και το Τμήμα Φορολογίας, το Κτηματολόγιο, τα υπουργεία).