Τα τελευταία στοιχεία για τον πληθωρισμό στην ευρωζώνη μας δείχνουν ότι το γενικό επίπεδο των τιμών έχει εισέλθει σε καθοδική πορεία, αλλά είμαστε μακριά από τη λήξη του συναγερμού. Ο πληθωρισμός εξακολουθεί να κινείται και φέτος σε υψηλά επίπεδα και η μείωσή του δεν σημαίνει ότι οι τιμές θα επιστρέψουν στα επίπεδα πριν την τρέχουσα ανοδική πορεία.

Οι τιμές της ενέργειας, που αποτέλεσαν τον παράγοντα που έδωσε περαιτέρω ώθηση στην άνοδο των τιμών μετά την άρση των αυστηρών μέτρων περιορισμού της πανδημίας το φθινόπωρο του 2021 και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, έχουν υποχωρήσει.

Ωστόσο, στα τρόφιμα η κατάσταση είναι προβληματική, όπως καταγράφουν τα στοιχεία της Eurostat και των εθνικών στατιστικών αρχών στις χώρες της ΕΕ, και όχι μόνο. Η διαπίστωση αυτή ισχύει και για την Κύπρο.

Ο Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή τον Απρίλιο 2023 αυξήθηκε κατά 3,9% σε σχέση με τον Απρίλιο του 2022, ενώ σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα αυξήθηκε κατά 0,9%. Για την περίοδο Ιανουαρίου – Απριλίου 2023 σημειώθηκε αύξηση 5,9% σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Οι τιμές, όμως, σε Τρόφιμα και μη Αλκοολούχα Ποτά αυξήθηκαν κατά 6,9% και σε πολλά προϊόντα οι αυξήσεις είναι διψήφια (βλέπε πίνακα).

Στις παγκόσμιες αγορές, το κόστος των δημητριακών, των φυτικών ελαίων, των γαλακτοκομικών προϊόντων και άλλων βασικών τροφίμων έχει μειωθεί σταθερά από τα υψηλά επίπεδα ρεκόρ του καλοκαιριού του 2022. Η πρόκληση τώρα είναι η μείωση των τιμών να φτάσει στις υπεραγορές σούπερ μάρκετ και στις οικογένειες που αντιμετωπίζουν κρίση κόστους ζωής. Στην Κύπρο, η κατάσταση είναι, συγκριτικά, καλύτερη.

Ο χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης πλήττονται περισσότερο από την άνοδο των τιμών, με τις κυβερνήσεις να λαμβάνουν μέτρα για να προστατεύσουν τους πιο ευάλωτους, οι οποίοι τείνουν να ξοδεύουν μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους σε τρόφιμα. Στην Κύπρο εφαρμόστηκε το μέτρο της προσωρινής μείωσης του ΦΠΑ σε ορισμένα είδη πρώτης ανάγκης. Η Ουγγαρία και η Κροατία προχώρησαν στην επιβολή ανώτατου ορίου στο κόστος των ειδών πρώτης ανάγκης

Στην Ουγγαρία, οι υπεραγορές είχαν αρχίσει να θέτουν περιορισμούς στα προ πώληση είδη, αναγκάζοντας τους καταναλωτές - αγοραστές να επισκέπτονται πολλά καταστήματα ή να ψωνίζουν καθημερινά. Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση περιόρισε τα περιθώρια κέρδους των λιανοπωλητών από τις πωλήσεις τροφίμων για να περιορίσει τις τιμές. Η Ισπανία είναι μία από τις πολλές χώρες που έχουν μειώσει τον φόρο προστιθέμενης αξίας στα τρόφιμα.

«Δεν είχαμε έλεγχο των τιμών σε ένα γενικότερο μοτίβο στον δυτικό κόσμο από τη δεκαετία του 1970», δήλωσε στους «Financial Times» ο Lars Jonung, Σουηδός οικονομολόγος και ειδικός σε θέματα ελέγχου των τιμών.

Το «Καλάθι του νοικοκυριού»

Το μέτρο που εφάρμοσε η Ελλάδα, το «Καλάθι του Νοικοκυριού», βρίσκει μιμητές. Η Γαλλία έχει διαπραγματευτεί μια συμφωνία με τις υπεραγορές για να προσφέρουν μια επιλογή ειδών στη χαμηλότερη δυνατή τιμή (κατά το παράδειγμα του μέτρου της Ελλάδας για το «Καλάθι του Νοικοκυριού»).

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν κατά 15,7% τον Απρίλιο, μετά από αύξηση 15% τον Μάρτιο, η βρετανική κυβέρνηση εξετάζει σχέδια προκειμένου τα καταστήματα λιανικής να εφαρμόσουν ένα ανώτερο όριο τιμών σε βασικά είδη διατροφής, όπως το ψωμί και το γάλα. Σύμφωνα με την εφημερίδα «The Telegraph», το γραφείο του Πρωθυπουργού Ρίσι Σούνακ βρίσκεται σε συνομιλίες με τα σούπερ μάρκετ για την επίτευξη μιας συμφωνίας που θα είναι παρόμοια με αυτή που επιτεύχθηκε στη Γαλλία, όπου οι μεγαλύτεροι πωλητές λιανικής χρεώνουν «στη χαμηλότερη δυνατή τιμή».

Στην Κύπρο, η εφαρμογή ενός μέτρου πληροφόρησης του κοινού, το e-kalathi (δεν έχει σχέση με το «Καλάθι του Νοικοκυριού» το οποίο είναι μια λίστα από βασικά αγαθά με τις υπεραγορές να τα προσφέρουν σε χαμηλότερες τιμές) συναντά αντιδράσεις.

Η πρόβλεψη για την Κύπρο

Στην Κύπρο, ο πληθωρισμός επιβραδύνεται, αλλά ο πυρήνας του παραμένει υψηλός. Το 2022 ο εναρμονισμένος δείκτης τιμών καταναλωτή έφθασε το 8,1% ως αποτέλεσμα της απότομης αύξησης των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων που συνδέθηκε με την ενεργειακή κρίση και τις διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού. Αυτό οδήγησε σε μια μετακύλιση στις τιμές των υπηρεσιών.

Ως αποτέλεσμα, ο πυρήνας του πληθωρισμού (δηλαδή χωρίς τις τιμές του πετρελαίου και των τροφίμων) αυξήθηκε από 1% το 2021 σε 5,3% το 2022. Καθώς οι τιμές της ενέργειας μειώνονται, ο πληθωρισμός αναμένεται να επιβραδυνθεί σε 3,8% και 2,5% το 2023 και το 2024, αντίστοιχα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις εαρινές προβλέψεις της εκτιμά ότι ο πυρήνας του πληθωρισμού αναμένεται να παραμείνει υψηλός, περίπου στο 4,9% και 3,1% το 2023 και το 2024, αντίστοιχα. Αυτό εξηγείται εν μέρει από τις δευτερογενείς επιδράσεις του συστήματος αναπροσαρμογής των μισθών, το οποίο θα επιταχύνει την αύξηση των ονομαστικών μισθών σε περίπου 6% το 2023. Οι αυξήσεις αυτές, σε συνδυασμό με την καθυστερημένη μετάδοση των αυξήσεων των τιμών παραγωγού, αναμένεται να μεταφερθούν στις τιμές καταναλωτή κατά το επόμενο έτος.

Οι ανοδικοί κίνδυνοι για τις προοπτικές του πληθωρισμού παραμένουν λόγω της συνεχιζόμενης αβεβαιότητας στην παγκόσμια ενεργειακή αγορά.