Το παζλ του ΦΠΑ 5% στην πρώτη κατοικία

Με έκδηλη αγωνία, ο ευρύτερος κατασκευαστικός τομέας αναμένει διέξοδο στο πρόβλημα που έχει ανακύψει με τον περιορισμό της εφαρμογής του μειωμένου ΦΠΑ 5%, και μάλιστα χωρίς μεταβατική περίοδο, στα πρώτα 140 τ.μ. πρώτης κατοικίας, από 200 τ.μ. που ισχύει σήμερα. Πρόσθετος περιορισμός είναι η πρώτη κατοικία να μην υπερβαίνει τα 200 τ.μ.

Οι θεσμικοί εκπρόσωποι του τομέα (ΕΤΕΚ, εργολάβοι, κατασκευαστές, πολιτικοί μηχανικοί, αρχιτέκτονες) εμφανίζονται βέβαιοι ότι η ρύθμιση θα προκαλέσει συστημικές αλλαγές στην αγορά της πρώτης κατοικίας, στρέφοντας τα νοικοκυριά στην απόκτηση διαμερίσματος και σκοτώνοντας το όνειρο της οικίας.

Με εντολή του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη, στην πρόσφατη κυβερνητική σύσκεψη για τη στεγαστική πολιτική, θα αναζητηθεί μια άλλη φόρμουλα, σε συνεργασία με τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η ίδια η επιστολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την οποίαν υπογράφει ο επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων Πάολο Τζεντιλόνι και οδήγησε στην κατάρτιση του επίμαχου νομοσχεδίου, αφήνει περιθώρια για την αναζήτηση μιας διαφορετικής ρύθμισης, καθώς το ζητούμενο είναι ο μειωμένος ΦΠΑ να εντάσσεται στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής, κάτι που δεν ισχύει σήμερα. 

«Η Επιτροπή θεωρεί ότι ο μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ ο οποίος εφαρμόζεται από την Κύπρο (...) δεν πληροί την προϋπόθεση της κοινωνικής πολιτικής (...). Η επέκταση του πεδίου εφαρμογής του μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ σε όλες τις κατοικίες που χρησιμοποιούνται ως κύριος και μόνιμος χώρος διαμονής δεν μπορεί να θεωρηθεί ουσιαστικά κοινωνική, όπως απαιτείται από το άρθρο 98 της οδηγίας ΦΠΑ και το παράρτημα III κατηγορία (10) της εν λόγω οδηγίας», τονίζεται στην επιστολή της Επιτροπής.

Επιπλέον, τονίζεται ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει αποφανθεί πως ο καθορισμός των κοινωνικών στόχων και του πλαισίου κοινωνικής πολιτικής αποτελούν ζητήματα πολιτικών επιλογών για τα κράτη μέλη. Ωστόσο, τα κράτη μέλη μπορούν να επικαλούνται λόγους κοινωνικού συμφέροντος, υπό τον όρο ότι είναι «σαφώς καθορισμένοι» και ότι η έννοια του κοινωνικού συμφέροντος δεν στρεβλώνεται, δηλαδή δεν χρησιμοποιείται για σκοπούς πέραν των λόγων κοινωνικού συμφέροντος. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το ισχύον καθεστώς θα αλλάξει.


Το όριο των 140 τ.μ.

Το όριο των 140 τ.μ. προέκυψε από τη διαπίστωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι το μέσο εμβαδό της πρώτης κατοικίας στην Κύπρο είναι 140 τ.μ.

«Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το καλυπτόμενο εμβαδόν της κατοικίας (200 m2) που υπόκειται σε μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ είναι κατά πολύ πάνω από το μέσο εμβαδόν κατοικίας στην Κύπρο. Σύμφωνα με την Eurostat, το μέσο εμβαδόν κατοικίας στην Κύπρο είναι 141,4 μ2. Επομένως, ο μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ 5% που εφαρμόζεται για τα πρώτα 200 m2 της αγορασθείσας κατοικίας δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της κοινωνικής πολιτικής», αναφέρει η επιστολή.

Ωστόσο, πρόκειται για γνώμη. Η εναλλακτική ιδέα που έχει πέσει στο τραπέζι είναι ένας συνδυασμός έκτασης και αξίας του ακινήτου να αποτελούν τα κριτήρια για την εφαρμογή του μειωμένου ΦΠΑ.

Η Υπηρεσία Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Βουλής, σε σημείωμά της, εισηγείται «όπως διευκρινιστεί κατά πόσο με την τροποποίηση των τετραγωνικών μέτρων δομήσιμου εμβαδού κατοικιών και τον καθορισμό που αφορά το ανώτατο συνολικό εμβαδόν των κατοικιών, χωρίς να καθοριστούν περαιτέρω προϋποθέσεις που να δικαιολογούν τον κοινωνικό χαρακτήρα του μέτρου αυτού, όπως τα εισοδήματα, τα περιουσιακά στοιχεία και η οικονομική κατάσταση του δικαιούχου και των μελών της οικογένειάς του, ικανοποιούνται όλα όσα καταγράφονται στην προαναφερόμενη Προειδοποιητική Επιστολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής».

Να θυμίσουμε ότι η ρύθμιση που ίσχυε ώς το 2016 δεν είχε προκαλέσει την αντίδραση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Σε ό,τι αφορά τον ορισμό μεταβατικής περιόδου, ώστε να μην επηρεαστούν υφιστάμενα έργα, περιοριστικά δρα η απαίτηση της Επιτροπής για συμμόρφωση της Κυπριακής Δημοκρατίας εντός δύο μηνών, προθεσμία που έχει ήδη παραβιαστεί. Πρακτικά, η μεταβατική περίοδος ήδη τρέχει. 

Σύμφωνα με την Εισηγητική Έκθεση του Υπουργείου Οικονομικών, στις 15/09/2021, ο γενικός εισαγγελέας της Δημοκρατίας, στην απαντητική του επιστολή, καταγράφει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεσμεύθηκε να καταθέσει άμεσα νομοσχέδιο για επιβολή μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ πέντε τοις εκατόν (5%), αναφορικά με τα πρώτα 140 τ.μ. κατοικιών, με μέγιστο δομήσιμο εμβαδόν τα 200 τ.μ. 



Τι προηγήθηκε

Το καθεστώς που ισχύει σήμερα υιοθετήθηκε ομόφωνα από τη Βουλή το 2016, με πρόταση του νόμου του ΔΗΣΥ, με την οποίαν ο μειωμένος ΦΠΑ 5% εφαρμόζεται στα πρώτα 200 τ.μ. της κατοικίας, αφαιρώντας την προϋπόθεση του ανώτατου συνολικού εμβαδού (275 μ2), δηλαδή σήμερα δεν ισχύει ανώτατο όριο έκτασης του ακινήτου. Η τροποποίηση του 2016 συνδέθηκε και με το πρόγραμμα των διαβατηρίων, καθώς η διεκδίκηση του μειωμένου ΦΠΑ είναι δυνατή από οποιονδήποτε αποκτά πρώτη κατοικία στην Κύπρο. 

Η Προειδοποιητική Επιστολή της Επιτροπής αποκαλύπτει ένα ενδιαφέρον παρασκήνιο για το πώς προέκυψε η παρέμβασή της. Οι Βρυξέλλες, για τέσσερα χρόνια, δεν είχαν ενοχλήσει την Κύπρο και η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προέκυψε μετά την κατάθεση κοινοβουλευτικής ερώτησης το 2020, από τον ευρωβουλευτή του ΔΗΚΟ Κώστα Μαυρίδη.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επικοινώνησε αρχικά με τις κυπριακές αρχές στις 18 Δεκεμβρίου 2020, ζητώντας πληροφορίες. Στην απάντηση με ημερομηνία 12 Ιανουαρίου 2021, οι κυπριακές αρχές εξήγησαν ότι ο μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ 5% ί) εντάσσεται στο πλαίσιο κοινωνικής πολιτικής και ii) καλύπτει περιπτώσεις όπου η κατοικία στην Κύπρο χρησιμοποιείται από το δικαιούχο πρόσωπο, ως μόνιμος χώρος διαμονής του, και εφαρμόζεται για τα πρώτα 200 τετραγωνικά μέτρα (μ2), υπό την προϋπόθεση ότι η εν λόγω κατοικία δεν υπερβαίνει τα 275 μ2. Η αρχική ενημέρωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από το Υπουργείο Οικονομικών δεν ήταν σωστή και από την Προειδοποιητική Επιστολή προκύπτει ότι η Κομισιόν απέκτησε πλήρη εικόνα από έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, η οποία δημοσιεύτηκε στις 9 Απριλίου 2021.

Ο επίτροπος Τζεντιλόνι σημειώνει στην επιστολή του ότι «η Κύπρος δεν παρείχε στην Επιτροπή ακριβή περιγραφή της ισχύουσας εθνικής νομοθεσίας όταν της ζητήθηκε από την Επιτροπή και, ως εκ τούτου, δεν τήρησε την αρχή της καλόπιστης συνεργασίας».

Η πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών Χριστιάννα Ερωτοκρίτου έχει ζητήσει από το Υπουργείο Οικονομικών να διαβιβάσει όλη τη σχετική αλληλογραφία με τις υπηρεσίες της Κομισιόν. 



Καταλογισμός χαμένων πόρων;

Μια άλλη σοβαρή διάσταση του θέματος είναι ότι υπάρχει ο κίνδυνος η Επιτροπή να διεκδικήσει χαμένους πόρους από τη μη ορθή εφαρμογή της οδηγίας για το ΦΠΑ, καθώς ο εν λόγω φόρος τροφοδοτεί τον κοινοτικό προϋπολογισμό. 

«Θα πρέπει να υπενθυμιστεί ότι, σε περίπτωση παραβίασης της οδηγίας ΦΠΑ και, άρα, μείωσης των ιδίων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα δικαιούται να λάβει ολόκληρο το ποσό των εν λόγω ιδίων πόρων, συν τόκους υπερημερίας», αναφέρει η επιστολή Τζεντιλόνι.