Επιμένει ο «πονοκέφαλος» της ακρίβειας

H αρχική εκτίμηση ότι η άνοδος του πληθωρισμού θα αποτελέσει ένα προσωρινό φαινόμενο το οποίο θα μετριαστεί από την ανάκαμψη διαψεύδεται εκ του αποτελέσματος. Ο πληθωρισμός, μέχρι στιγμής, δεν υποχωρεί και χτυπά ευαίσθητα τμήματα των οικογενειακών προϋπολογισμών: ηλεκτρισμό, καύσιμα και τρόφιμα.

Στην Κύπρο, ο πληθωρισμός τον Ιανουάριο αναρριχήθηκε στο 5,4%, με τις τιμές να χτυπούν «κόκκινο» στον ηλεκτρισμό (+26,34%), τα πετρελαιοειδή (+25,58%) και τα γεωργικά προϊόντα (+7,20%). 

Αν οι πληθωριστικές πιέσεις διατηρηθούν, τελικά, σε ένα μεγάλο τμήμα του 2022, θα αφήσουν πίσω τους ένα υψηλότερο επίπεδο τιμών. 

Ο συνδυασμός πανδημίας και πληθωρισμού δημιουργεί ένα εκρηκτικό κοκτέιλ, με τη διάβρωση της αγοραστικής μείωσης των καταναλωτών να αποτελεί κίνδυνο για τις προοπτικές της οικονομίας καθώς δεν αναμένεται να υπάρξει αντίστοιχη αύξηση στους μισθούς. Μάλιστα, η αύξηση των μισθών δεν είναι καν επιθυμητή καθώς θα οδηγήσει σε διατήρηση των πληθωριστικών πιέσεων. 

Το επόμενο διάστημα δεν αναμένεται αποκλιμάκωση των τιμών και η ακρίβια έρχεται να προστεθεί ως πρόβλημα σε μια χρονιά που ξεκίνησε με το μεγάλο ερωτηματικό της πορείας της πανδημίας. Η ING προχώρησε σε υποβάθμιση των προβλέψεών της για την οικονομία της ευρωζώνης λόγω της μετάλλαξης Όμικρον και του υψηλού ενεργειακού κόστους. Ειδικά το πρώτο τρίμηνο αναμένεται μουδιασμένο, με την ανάκαμψη να ανεβάζει ρυθμό από το δεύτερο τρίμηνο.



Τα αίτια

Οι τιμές της ενέργειας εξακολουθούν να τροφοδοτούν τον πληθωρισμό, παραμένουν σε υψηλά επίπεδα και επηρεάζουν πλέον και τις τιμές των τροφίμων. Την Παρασκευή οι τιμές του πετρελαίου ξεπέρασαν τα 90 δολάρια για πρώτη φορά μετά από περισσότερο από επτά χρόνια, υπό την πίεση των ανησυχιών για την επάρκεια προμηθειών στην αγορά. 

Παράλληλα διατηρείται και η διαταραχή στην εφοδιαστική αλυσίδα, καθώς η Κίνα επιμένει στην πολιτική των μηδενικών κρουσμάτων κορωνοϊού, με αποτέλεσμα να κλείνουν κατά διαστήματα λιμάνια και εργοστάσια.

Τα στοιχεία του Ιανουαρίου για τον πληθωρισμό (5,1% στην ευρωζώνη και 5,4% στην Κύπρο) αποτέλεσαν μια δυσάρεστη έκπληξη, κάτι που παραδέχτηκε και η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, κατά την παρουσίαση των αποφάσεων νομισματικής πολιτικής του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ την περασμένη Πέμπτη.

Η ΕΚΤ δεν αύξησε τα επίτοκιά της (σε αντίθεση με άλλες μείζονες κεντρικές τράπεζες), αλλά άφησε ανοιχτές όλες τις επιλογές της. 

Η ΕΚΤ, είπε η Κρ. Λαγκάρντ, διαπιστώνει αυξημένους κινδύνους για περαιτέρω επιδείνωση του πληθωρισμού βραχυχρόνια και θα εξετάσει τα δεδομένα όπως αυτά θα έχουν διαμορφωθεί έως τον Μάρτιο, οπότε θα συνεδριάσει εκ νέου το διοικητικό συμβούλιο της τράπεζας. Η Τράπεζα της Αγγλίας, όπου ο πληθωρισμός (5,5%) είναι παρόμοιος με αυτόν της ευρωζώνης (5,1%), προχώρησε σε αύξηση των επιτοκίων της.

Σύμφωνα με την ΕΚΤ, οι τιμές της ενέργειας εξακολουθούν να είναι ο κύριος λόγος για τον αυξημένο ρυθμό πληθωρισμού. Ο άμεσος αντίκτυπός τους αντιπροσώπευε πάνω από το ήμισυ του μετρούμενου πληθωρισμού τον Ιανουάριο και το ενεργειακό κόστος ωθεί επίσης τις τιμές σε πολλούς τομείς. Η ΕΚΤ διαπιστώνει ακόμη ότι οι τιμές των τροφίμων έχουν επίσης αυξηθεί λόγω εποχιακών παραγόντων, του αυξημένου κόστους μεταφοράς και της υψηλότερης τιμής των λιπασμάτων. Επιπλέον, οι αυξήσεις των τιμών έχουν γίνει πιο διαδεδομένες, με τις τιμές μεγάλου αριθμού αγαθών και υπηρεσιών να έχουν αυξηθεί σημαντικά.
 

Πιέσεις για παροχές

Η εκτίμηση, τώρα, είναι ότι ο πληθωρισμός θα μας συντροφέψει στο μεγαλύτερο μέρος του 2022, πλήττοντας την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Η υπόθεση είναι ότι θα υποχωρήσει προς τα τέλη του 2022, αλλά θα αφήσει πίσω του υψηλές τιμές. 

Στην έρευνα της ΕΚΤ ανάμεσα σε επαγγελματίες αναλυτές προβλέψεων (SPF) για το πρώτο τρίμηνο του 2022, οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό διαμορφώθηκαν σε 3%, 1,8% και 1,9% για το 2022, το 2023 και το 2024 αντίστοιχα. Σε σύγκριση με την προηγούμενη έρευνα για το τέταρτο τρίμηνο του 2021, οι προσδοκίες αναθεωρήθηκαν προς τα πάνω, κατά 1,1% για το 2022 και κατά 0,1% για το 2023. Οι ερωτηθέντες απέδωσαν τις αναθεωρήσεις προς τα πάνω κυρίως στις περαιτέρω αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και στις συνεχιζόμενες επιπτώσεις των ανισορροπιών μεταξύ ζήτησης και προσφοράς. Παράλληλα, συνεχίζουν να αναμένουν ότι ο πληθωρισμός θα μειωθεί - στο 1,8% έως τον Δεκέμβριο του 2022. Οι μακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό το 2026 διαμορφώθηκαν στο 2%, αναθεωρημένες προς τα πάνω, από 1,9% στον προηγούμενο γύρο.

Αν ο πληθωρισμός δεν αποτελεί ένα πρόβλημα σε μακροχρόνιο ορίζοντα, είναι πρόβλημα σήμερα, ειδικά σε ό,τι αφορά την ενέργεια. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που επηρεάζει τις πλείστες ευρωπαϊκές χώρες και ασκεί πίεση στις κυβερνήσεις για λήψη μέτρων.

Στο Βέλγιο, η κυβέρνηση προχώρησε σε μείωση του ΦΠΑ στον ηλεκτρισμό, στο 6% από 21%, και για την περίοδο από την 1η Μαρτίου μέχρι την 1η Ιουλίου, θα δώσει μία επιταγή 100 ευρώ στους Βέλγους και θα επεκτείνει το κοινωνικό τιμολόγιο. Στη Βρετανία, ο υπουργός Oικονομικών Ρίσι Σουνάκ ανακοίνωσε μία δέσμη μέτρων συνολικής αξίας 10,8 δισ. ευρώ.

Οι περισσότερες από τις 27 χώρες της ΕΕ έχουν σχεδιάσει μέτρα για την προστασία των καταναλωτών από τις υψηλές τιμές της ενέργειας. Η Βουλγαρία πάγωσε τις τιμές της θέρμανσης και της ενέργειας μέχρι το τέλος Μαρτίου, η Ισπανία και η Γαλλία έβαλαν ανώτατο όριο στις αυξήσεις των λογαριασμών της ενέργειας, ενώ άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Σουηδία, προσέφεραν αποζημίωση στα νοικοκυριά που πλήττονται περισσότερο.



Στην Κύπρο

Στην ετήσια οικονομική συζήτηση «Ανασκόπηση των Προοπτικών» που διοργάνωσε η Εταιρεία Κυπριακών Οικονομικών Μελετών (Cyprus Economic Society), ήταν έκδηλος ο προβληματισμός των Κυπρίων οικονομολόγων και αναλυτών για την πορεία του πληθωρισμού και των επιπτώσεών του στην οικονομία. Στην εξίσωση της αβεβαιότητας που χαρακτηρίζει το 2022, δίπλα στην εξέλιξη πανδημίας έχει προστεθεί και ο πληθωρισμός.

Ο διευθυντής οικονομικών ερευνών της Τράπεζας Κύπρου, κ. Γιάννης Τιρκίδης, απέδωσε την άνοδο του πληθωρισμού στην ενέργεια, εξηγώντας ότι αν αφαιρεθούν οι τιμές της ενέργειας, ο πληθωρισμός διαμορφώνεται στο 2,1%. Η διαφορά με τις ΗΠΑ είναι ότι στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού παρατηρείται και επιτάχυνση των μισθών, με αποτέλεσμα να εντείνονται οι πληθωριστικές πιέσεις. Στην Ευρώπη (και στην Κύπρο) μέχρι στιγμής δεν παρατηρείται αύξηση στους μισθούς. Ο κ. Τιρκίδης υπογράμμισε ότι υπάρχει αβεβαιότητα για το αν ο πληθωρισμός είναι προσωρινός ή μόνιμος, αλλά δεν φαίνεται να αποτελεί απειλή για την κυπριακή οικονομία σε ορίζοντα διετίας.

Οι πιέσεις στις τιμές, προσέθεσε, αποδείχθηκαν πιο ισχυρές απ' ό,τι είχε αρχικά εκτιμηθεί, αλλά τα αίτια τα θεωρεί περαστικά. Αναγνώρισε ότι η κλιματική αλλαγή και η απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα αποτελεί μία πρόκληση για τον κλάδο της ενέργειας, αλλά δεν θα βλέπουμε κάθε χρόνο αύξηση 20% στις τιμές της ενέργειας, οι οποίες όμως θα παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα. 

Πληθωριστικές πιέσεις στην κυπριακή οικοονομία βλέπει και ο κ. Ανδρέας Ασσιώτης, ανώτερος διευθυντής λιανικής τραπεζικής της Ελληνικής Τράπεζας.

Ο οικονομολόγος και σύμβουλος στο Κέντρο Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου κ. Γιώργος Συρίχας έβαλε στη συζήτηση και μία άλλη διάσταση. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής απαιτεί μετατόπηση σε ακριβότερες πηγές ενέργειας, σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα, ενώ η πανδημία φέρνει αλλαγές στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, με την παραγωγή να μετακινείται. Και τα δύο αποτελούν αιτία για υψηλότερο πληθωρισμό.

Ο πρώην διευθυντής χρηματοοικονομικής σταθερότητας του Υπουργείου Οικονομικών, οικονομολόγος κ. Αντρέας Χαραλάμπους, παρατήρησε ότι δεν έχουν επαληθευτεί οι προβλέψεις για γρήγορη μείωση του πληθωρισμού, με τον ίδιο να θεωρεί ότι το 2022, γενικά, θα είναι μια δύσκολη χρονιά για την κυπριακή οικονομία. 



Τα επιτόκια

Σημαντική παράμετρος είναι και οι αποφάσεις της ΕΚΤ για τα επιτόκια. Μία αύξησή τους θα επηρεάσει το κόστος δανεισμού επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Η επιμονή του πληθωρισμού, όμως, δεν αφήνει πολλά περιθώρια στην ΕΚΤ. Η αύξηση του κόστους και η μείωση της προσφοράς του χρήματος αποτελεί το μοναδικό εργαλείο αντιμετώπισης του πληθωρισμού. Η ΕΚΤ κρατά ανοιχτές τις επιλογές της και θα λάβει τις αποφάσεις της με βάση το πώς θα εξελιχθεί η οικονομική και γεωπολιτική κατάσταση.

Οι επενδυτές, πάντως, αναμένουν ότι η ΕΚΤ θα αυξήσει το βασικό της επιτόκιο για πρώτη φορά σε περισσότερο από μία δεκαετία τον Ιούλιο.