#Showmethemoney: Πληθωριστική ανάπτυξη στην Τουρκία στην τροχιά των εκλογών

Συνολικά, η Τουρκία στα τέλη του 2022 πλέει προς αχαρτογράφητα νερά όσο ποτέ άλλοτε στα τελευταία 99 χρόνια της ιστορίας της, τονίζει στην εκπομπή "Show me the money" του Πολίτη 107,6 & 97,6 ο δρ. Παναγιώτης Κοντάκος, αναπληρωτής κοσμήτορας της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων και Διευθυντής του μεταπτυχιακού προγράμματος ΜΒΑ του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus

"Σχοινοβατώντας στη διεθνή σκηνή μεταξύ αντίρροπων, εχθρικών δυνάμεων, των οποίων η αντιπαράθεση αναμένεται να οξυνθεί περαιτέρω το επόμενο διάστημα, την καθιστά ιδιαίτερα επιρρεπή σε έντονες εσωτερικές και εξωτερικές κρίσεις.

Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) και προσωπικά ο πρόεδρος Ερντογάν διέρχονται την κρισιμότερη περίοδο της πολιτικής τους ιστορίας.

Η αναμενόμενη όξυνση της εσωτερικής πολιτικής αντιπαράθεσης, ο καλπάζων πληθωρισμός, η πολιτική απόκλιση με τη Δύση στο ΝΑΤΟ και η αδυναμία της τουρκικής Κεντρικής τράπεζας να μεταβάλλει την νομισματική πολιτική της προοιωνίζουν περαιτέρω υποτίμηση της τουρκικής λίρας", ανέφερε ο δρ. Παναγιώτης Κοντάκος.

Σημαντική βοήθεια στην τουρκική οικονομία προσφέρει η ροή φρέσκου χρήματος από τη Ρωσία μέσω της αγοράς κατοικίας και των αυξημένων τουριστικών αφίξεων.

Το κείμενο που ακολουθεί συντάχθηκε από τον δρ. Κοντάκο και αποτελεί απόδοση της ραδιοφωνικής συνέντευξης:

Μαζική συστημική κρίση

Η Τουρκική Δημοκρατία εισήλθε προσφάτως στα εκατό χρόνια της. Το ήθος και η διάθεση της εκατονταετηρίδας, στον εορτασμό της 29ης Οκτωβρίου 2022, αφορούσαν την υπερηφάνεια και την πρόοδο.

Η ουσία, ωστόσο, του θέματος είναι ότι, καθώς μια μαζική συστημική κρίση έχει επιφέρει τη χώρα σε σημείο συλλογικού κώματος, αναστέλλοντας τις αρχές του κράτους δικαίου, πολλά σχετίζονται με μια μεγάλη ψευδαίσθηση.

Ο ετήσιος πληθωρισμός ανήλθε στο 85,5% τον Οκτώβριο, που αποτελεί το υψηλότερο ποσοστό από τον Ιούνιο του 1998. Μεταξύ των οικονομιών της G20, είναι συγκρίσιμος μόνο με εκείνον της Αργεντινής, που επίσης πλήττεται από παρατεταμένη κρίση.

Ωστόσο, τα δημοσιοποιημένα στοιχεία της Τουρκικής Στατιστικής Υπηρεσίας (TUIK) υφίστανται ευρεία κριτική, καθώς δεν αντικατοπτρίζουν τις πραγματικές αυξήσεις τιμών στην αγορά. Ο καλπάζοντας πληθωρισμός εκτιμάται σε υπερδιπλάσιο επίπεδο από τον επίσημα δημοσιοποιημένο, ανερχόμενος στο 185% σύμφωνα με το Inflation Research Group (ENAGrup).

Το ποσοστό του πληθωρισμού έχει μάλιστα αποσυνδεθεί σε μεγάλο βαθμό και από το αντίστοιχο της οικονομίας των Κατεχομένων, που έφτασε στο ρεκόρ του 121% τον Οκτώβριο, σημειώνοντας απόκλιση 35% από αυτόν της Τουρκίας, από μόλις 5% τον Ιανουάριο.

Ταυτόχρονα, μια σειρά από παρεμβάσεις ανορθόδοξης νομισματικής πολιτικής έχουν μειώσει το παρεμβατικό επιτόκιο τον τελευταίο χρόνο στο 10,5% από 19%, με τα τουρκικά πραγματικά επιτόκια να είναι τα χαμηλότερα παγκοσμίως στο αρνητικό -75%.

Οι μειώσεις αυτές των τουρκικών επιτοκίων πραγματοποιούνται μάλιστα σε μία περίοδο που η FED και άλλες κεντρικές τράπεζες κινούνται αντίθετα, αυξάνοντας την πίεση στα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών.

Ως αποτέλεσμα η ισοτιμία της τουρκικής λίρας βρέθηκε σε νέα ιστορικά χαμηλά την περασμένη εβδομάδα, στις 18,6 λίρες ανά δολάριο, με την υποτίμησή της από την αρχή του έτους να ανέρχεται στο 28%.

Ο φόβος του πληθωρισμού εκτινάσσει τις καταναλωτικές δαπάνες

Από την άλλη πλευρά, η Τουρκική οικονομία αναπτύχθηκε πρόσφατα με ταχύτερο ρυθμό από τον αναμενόμενο, καθώς ο καλπάζοντας πληθωρισμός ώθησε τους Τούρκους καταναλωτές σε πρόωρες αγορές εν αναμονή υψηλότερων τιμών στο μέλλον. Το ΑΕΠ αυξήθηκε ετησίως κατά 7,6% το δεύτερο τρίμηνο, σημειώνοντας τον δεύτερο υψηλότερο ρυθμό βελτίωσης μεταξύ των χωρών της G20 – μετά τον αντίστοιχο της Σαουδικής Αραβίας με 11,8%, ενώ στη Γερμανία ανήλθε ενδεικτικά σε 1,7% και στην Κίνα σε 0,4%.

Η άνοδος της εγχώριας ζήτησης, και εν μέρει των εξαγωγών, ήταν ο κύριος μοχλός ανάπτυξης της οικονομίας, συμβάλλοντας στην αντιστάθμιση της στασιμότητας των επενδύσεων. Η οικιακή κατανάλωση, που αντιπροσωπεύει περισσότερο από το ήμισυ της συνολικής ζήτησης, αυξήθηκε κατά 22% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.

Η κυβέρνηση, προσπαθώντας να ενισχύσει τη λαϊκή της υποστήριξη ενόψει των εκλογών του Ιουνίου, είναι έτοιμη να αυξήσει περαιτέρω τον κατώτατο μισθό, τους δημόσιους μισθούς και τις συντάξεις, σε ρυθμούς που υπερβαίνουν τον επίσημο πληθωρισμό, δίνοντας προτεραιότητα στην παραγωγή και την απασχόληση σε βάρος της σταθερότητας των τιμών και της τουρκικής λίρας.

Ενδεικτικά, ο κατώτατος μισθός – που αυξήθηκε στις 5.500 λίρες (περίπου 300 δολάρια) τον Ιούλιο – αναμένεται να εκτιναχθεί μεταξύ 8.000 και 10.000 λιρών τον Δεκέμβριο, παρατείνοντας το σπιράλ του πληθωρισμού.

Οι μαζικές αγορές κατοικιών Ρώσων και οι τουριστικές αφίξεις ανανεώνουν τα συναλλαγματικά αποθέματα

Λόγω της αυξημένης τουριστικής κίνησης του Οκτωβρίου, αναθεωρήθηκαν ανοδικά οι στόχοι για τουριστικές αφίξεις στα 50 εκατ. και έσοδα από τον τουρισμό στα 44 δισ. δολάρια για το 2022, όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού Mehmet Nuri Ersoy. Συγκριτικά, Το 2019, που αποτελεί χρονιά ορόσημο, η χώρα είχε προσελκύσει 52 εκατ. επισκέπτες και 35 δισ. δολάρια έσοδα από τον τουρισμό. Γερμανοί, Ρώσοι, Βρετανοί, Βούλγαροι και Ιρανοί αποτέλεσαν τις κυριότερες χώρες ανόδου και προέλευσης της τουριστικής κίνησης.

Ταυτόχρονα, οι πωλήσεις κατοικιών σε ξένους αγοραστές το 9-μηνο 2022 ήταν κατά 33% υψηλότερες από πέρυσι και ανήλθαν σε 49.644 κατοικίες. Οι Ρώσοι κατέλαβαν την πρώτη θέση μεταξύ των ξένων αγοραστών με 9.311 κατοικίες (+199% σε ετήσια βάση), ακολουθούμενοι από τους Ιρανούς (6.540) και τους Ιρακινούς (5.255). Οι πολίτες από την Ουκρανία αύξησαν τις αγορές ακινήτων τους στις 1.775 κατοικίες (+125% ετησίως). Οι Ρώσοι προτιμούν κυρίως θέρετρα στις ακτές της Μεσογείου και του Αιγαίου, κυρίως στην επαρχία της Αττάλειας. Η Κωνσταντινούπολη αποτελεί συνολικά την προτιμώμενη περιοχή αγοράς ακινήτων μεταξύ των ξένων αγοραστών.

Ως αποτέλεσμα, το ασφάλιστρο κινδύνου (5Υ CDS) – που αντικατοπτρίζει το κόστος εξωτερικού δανεισμού τη χώρας, και το οποίο είχε εκτιναχθεί σε υψηλά 19-ετίας στις 845 μ.β. τον Ιούλιο, υποχώρησε ξανά στις αρχές Νοεμβρίου στις 655 μ.β. Σε αυτό συνέβαλλε και η μεταφορά 5 δισ. δολαρίων (στα τέλη Ιουλίου) από τη Ρωσική Rosatom στη τουρκική θυγατρική της Akkuyu Nuclear JSC, που ενίσχυσε τα αποθεματικά σε ξένο νόμισμα.

Η κρατική εκλογική μηχανή αντιμέτωπη με το “Τραπέζι των Έξι”.

Ο φόβος και η ελπίδα δεν ήταν ποτέ τόσο συνυφασμένες όσο τώρα, καθώς οι ερχόμενες εκλογές θα καθορίσουν οριστικά την τελική πορεία της χώρας. Απέναντι στον πρόεδρο Ερντογάν παρατίθενται ένα συνονθύλευμα μικρών κομμάτων της αντιπολίτευσης, το λεγόμενο «Τραπέζι των Έξι”, το οποίo ακόμα και μερικούς μήνες προ των εκλογών αδυνατεί να εκλέξει τον ηγέτη που θα το εκπροσωπήσει. Όπως τα πράγματα εξελίσσονται σήμερα, ο πρόεδρος Ερντογάν έχει καλούς λόγους να ελπίζει στην επιτυχία.

Πάνω απ' όλα, το καθεστώς στην Άγκυρα έχει παραβιάσει τόσες φορές το σύνταγμα και τους υφιστάμενους εσωτερικούς και διεθνείς νόμους που δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει τις εκλογές και απλώς να παραδώσει την εξουσία στον διάδοχό του. Ταυτόχρονα έχει αναπτύξει μια πολυεπίπεδη στρατηγική για να κερδίσει τις εκλογές.

Πρώτον, η εκλογική μηχανική ελέγχει τον σχεδιασμό ολόκληρου του εκλογικού συστήματος που περιλαμβάνει την εκλογική γραφειοκρατία, τις εκλογικές περιφέρειες, τους σχετικούς νόμους και κανονισμούς. Ακόμη και για την καταμέτρηση των ψήφων, το εκλογικό συμβούλιο συνεργάζεται με τη Havelsan, μια δημόσια εταιρεία που ειδικεύεται στο λογισμικό για τον αμυντικό τομέα.

Δεύτερον, το καθεστώς αναμένεται να εμβαθύνει την πόλωση της κοινωνίας, υποσκάπτοντας τα υπάρχοντα ρήγματα μεταξύ των κοσμικών πολιτών, των Κούρδων και των Γκιουλενιστών. Η πρόσφατη επίσκεψη του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ δεν θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως θετική, και η αντιπαράθεση για την ένταξη της Σουηδίας πιθανόν να παραταθεί έως τις εκλογές.

Τρίτον, το κόμμα του προέδρου Ερντογάν διαθέτει ένα σταθερό ποσοστό ψηφοφόρων που ανέρχεται στο ένα τρίτο περίπου του εκλογικού σώματος, και εξακολουθεί να βρίσκεται στην κορυφή στις προθέσεις ψήφου. Σε αντίθεση μάλιστα με προηγούμενες δημοσκοπήσεις, που υποδήλωναν σταθερή μείωση για το κυβερνών κόμμα, μία πρόσφατη δημοσκόπηση από την αξιόπιστη Metropoll Research δείχνει ότι το ρεύμα μπορεί να έχει αντιστραφεί. Επίσης, η προεκλογική εκστρατεία αναμένεται να ευνοήσει, για άλλη μια φορά, το καθεστώς δυσανάλογα, παρέχοντάς του άπλετη πρόσβαση ΜΜΕ.

Τέταρτον, η αταξία του «αντιπολιτευτικού μετώπου», του οποίου η αντι-κουρδική γενετική απαγορεύει κάθε ισχυρό κοινό μέτωπο. Σε αυτό θα πρέπει να προστεθεί προσφάτως και ο κίνδυνος αποκλεισμού του Kemal Kılıçdaroğlu, ενός εκ των πιθανών υποψηφίων και ηγέτη της αξιωματικής αντιπολίτευσης του CHP. Ο τελευταίος προέβη πριν μία εβδομάδα σε έντονες δηλώσεις εναντίον του κυβερνώντος κόμματος και του υπουργού Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού, ότι επιτρέπουν καρτέλ μεθαμφεταμίνης και λόρδους ναρκωτικών να λυμένουν τις τουρκικές μεγαλουπόλεις προκειμένου “να καλύπτουν με συνάλλαγμα το έλλειμα τρεχουσών συναλλαγών” της χώρας.

Τέλος, το διακύβευμα για εσωτερικές διαμάχες, καθώς και για μία ή περισσότερες εξωτερικές στρατιωτικές περιπέτειες, θα παραμείνει υψηλό, υποθάλποντας τα εθνικά πάθη και χειραγωγώντας τους ψηφοφόρους, επιτρέποντας ακραία ακόμη και την αναβολή των εκλογών, εάν η προοπτική για τη νίκη καταστεί εντελώς ζοφερή.

Ο πιο μεγάλος πονοκέφαλος του προέδρου Ερντογάν παραμένει η δεινή κατάσταση της τουρκικής οικονομίας. Η οικονομική κατάσταση είναι τόσο επισφαλής που δύνανται οποιαδήποτε στιγμή να διαταράξει την «άψογη» εκλογική μηχανική που έχει στηθεί, να οδηγήσει σε πρόωρες εκλογές, να πυροδοτήσει μια κοινωνική κατάρρευση και να επιταχύνει ξένες περιπέτειες.

Κάθε οικονομικός δείκτης βρίσκεται στο κόκκινο, με μόνη εξαίρεση ίσως το ποσοστό δημοσίου χρέους προς ΑΕΠ, το οποίο αναμένεται να φτάσει στο 45% το 2022. Αυτό σημαίνει ότι η Άγκυρα διαθέτει ακόμα περιθώριο επέκτασης του δανεισμού.

Κορυφαίοι τραπεζικοί όμιλοι προειδοποιούν για τον κίνδυνο συστημικής κρίσης.

Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με το Bloomberg, Τούρκοι τραπεζίτες σε κλειστές συναντήσεις, έχουν αρχίσει να στρέφονται ενάντια σε ανώτατους αξιωματούχους για την πίεση να αγοράζουν και διατηρούν κρατικά ομόλογα σε τεχνητά χαμηλά επιτόκια, προειδοποιώντας για τεράστιους κινδύνους σε περίπτωση που η νομισματική πολιτική καταστεί στο μέλλον περισσότερο αυστηρή.

Στη πρόσφατη συνάντηση του υπουργού Οικονομικών Νουρεντίν Νεμπάτι και του Μεχμέτ Αλί Ακμπέν, προέδρου της Ρυθμιστικής Αρχής Τραπεζών, οι τραπεζίτες υποστήριξαν ότι οι ισολογισμοί τους θα μπορούσαν να υποστούν τεράστιες ζημιές στο μέλλον, επειδή οι κανονισμοί τους αναγκάζουν να «φορτώνουν» στα χαρτοφυλάκιά τους μακροπρόθεσμα ομόλογα με χαμηλές αποδόσεις (δηλαδή σε υψηλές τιμές) σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού.