Μόνο στα χέρια των κρατών η φορολογία

Ένα ηχηρό χτύπημα δέχθηκε η προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αποκτήσει λόγο στις φορολογικές πολιτικές των κρατών μελών μέσω του δικαίου για τον ανταγωνισμό.

Η εκτελεστική αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η οποία διατηρεί από το 2014 το χαρτοφυλάκιο του ανταγωνισμού, Μαργκρέτε Βεστάγκερ, διεξάγει τα τελευταία χρόνια μια εκστρατεία κατά κρατών μελών, που παρέχει ευνοϊκά φορολογικά καθεστώτα (tax rullings) σε περιοχές όπως η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία και το Βέλγιο, εκδίδοντας αποφάσεις κατά κολοσσών, όπως η Apple και η Fiat, με το σκεπτικό ότι η ευνοϊκή φορολόγηση (σε ορισμένες περιπτώσεις η πραγματική φορολογική επιβάρυνση είναι μόλις 0,005% επί των κερδών!) παρέχει αθέμιτο πλεονέκτημα στις πολυεθνικές. Ενδεικτικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ζητήσει από την Ιρλανδία να ανακτήσει από την Apple περίπου 13 δισεκατομμύρια ευρώ σε αναδρομικούς φόρους (εκκρεμεί η εκδίκαση της έφεσης).

Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέρριψε αυτόν τον συλλογισμό, κρίνοντας επί της ουσίας ότι η φορολογική πολιτική αποτελεί αρμοδιότητα των κρατών μελών και ότι τέτοιου είδους ρυθμίσεις θα πρέπει να εξετάζονται με βάση το εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο και όχι το κοινοτικό. Το δικαστήριο ακύρωσε απόφαση της Επιτροπής του 2015, με την οποία διαπιστώθηκε ότι το Λουξεμβούργο χορήγησε επιλεκτικά φορολογικά πλεονεκτήματα στη Fiat κατά παράβαση των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις.

Το σκεπτικό

Το Δικαστήριο της ΕΕ αποφάνθηκε ότι το Γενικό Δικαστήριο, σε πρωτόδικη απόφαση το 2019 (απέρριψε τις προσφυγές ακυρώσεως που είχαν ασκήσει το Λουξεμβούργο και η Fiat κατά της απόφασης της Επιτροπής), εσφαλμένα επικύρωσε το πλαίσιο αναφοράς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εφαρμογή της αρχής του πλήρους ανταγωνισμού.

Σύμφωνα με την απόφαση, για τον χαρακτηρισμό ενός εθνικού μέτρου ως «κρατικής ενίσχυσης» απαιτείται να προσδιοριστεί πρώτα το σύστημα αναφοράς, ήτοι το «κανονικό» φορολογικό καθεστώς που έχει εφαρμογή στο οικείο κράτος μέλος, και, σε δεύτερο στάδιο, να αποδειχθεί αν το επίμαχο φορολογικό μέτρο παρεκκλίνει από το εν λόγω σύστημα αναφοράς, εισάγοντας διαφορετική μεταχείριση μεταξύ επιχειρήσεων.

Το δικαστήριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, στο μέτρο που, πέραν των τομέων στους οποίους το φορολογικό δίκαιο της Ένωσης αποτελεί αντικείμενο εναρμόνισης, το οικείο κράτος μέλος είναι αυτό που προσδιορίζει, μέσω της άσκησης των οικείων αρμοδιοτήτων σε ζητήματα άμεσης φορολογίας και τηρουμένης της φορολογικής του αυτονομίας, τα συστατικά χαρακτηριστικά του φόρου, μόνον το εφαρμοστέο στο οικείο κράτος μέλος εθνικό δίκαιο πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για τον καθορισμό του συστήματος αναφοράς στον τομέα της άμεσης φορολογίας.

Δηλαδή, η Επιτροπή οφείλει να προβεί σε σύγκριση με το φορολογικό σύστημα που εφαρμόζεται κανονικά στο οικείο κράτος μέλος και όχι με τι ισχύει σε άλλα κράτη μέλη. Επιπλέον, το δικαστήριο υπενθύμισε ότι η Επιτροπή δεν διαθέτει, στο παρόν στάδιο εξέλιξης του δικαίου της Ένωσης, αρμοδιότητα που να της παρέχει τη δυνατότητα να ορίζει αυτοτελώς τη λεγόμενη «κανονική» φορολογία μιας καθετοποιημένης εταιρείας, χωρίς να λαμβάνει υπόψη της τους εθνικούς φορολογικούς κανόνες.

Η αντίδραση

Η κ. Βεστάγκερ, σε δήλωσή της, βλέπει το ποτήρι μισογέματο, επισημαίνοντας ότι οι προσπάθειες για φορολογική δικαιοσύνη αποδίδουν.

«Το έργο της Επιτροπής, τόσο για την επιβολή των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων όσο και για την ευρύτερη φορολογική ατζέντα, αποδίδει αποτελέσματα πέραν των μεμονωμένων αποφάσεων περί κρατικών ενισχύσεων. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν τροποποιήσει τη φορολογική τους νομοθεσία. Πολλά κράτη μέλη έχουν ενσωματώσει τους κανόνες του ΟΟΣΑ και έχουν εισαγάγει κυβερνητικές πρακτικές για να αντιμετωπίσουν τα κενά και να διασφαλίσουν μεγαλύτερη φορολογική δικαιοσύνη. Έχουμε ήδη σημειώσει μεγάλη πρόοδο σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο και πρέπει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε από κοινού για να πετύχουμε. Αυτό περιλαμβάνει τη συνέχιση της εξέτασης των επιθετικών μέτρων φορολογικού σχεδιασμού των κρατών μελών βάσει των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις, υπό το πρίσμα της πιο πρόσφατης νομολογίας του δικαστηρίου».