Οι αδύναμοι κρίκοι των κυπριακών τραπεζών

Τα υψηλά κεφάλαια, η βελτίωση της κερδοφορίας, η προοπτική για περισσότερα έσοδα και η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) τα προηγούμενα χρόνια αποτελούν δεδομένα που συνθέτουν την άμυνα του κυπριακού τραπεζικού συστήματος σε ένα περιβάλλον έντονων προκλήσεων.

Η άνοδος των επιτοκίων θα προσφέρει ένα επιπλέον εισόδημα, αλλά την ίδια ώρα οι προβλέψεις για επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας και ο περιορισμός των εισοδημάτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων επαναφέρουν τον κίνδυνο της δημιουργίας μια νέας γενιάς «κόκκινων δανείων». Τα ΜΕΔ ως πρόβλημα έχει περιοριστεί, αλλά δεν έχει αντιμετωπιστεί στην ολότητά του.

Ήδη ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας Κωνσταντίνος Ηροδότου σε δημόσιες παρεμβάσεις του τις τελευταίες εβδομάδες έχει υπογραμμίσει αυτόν τον κίνδυνο.

«O τραπεζικός τομέας αποδείχτηκε μέχρι σήμερα ανθεκτικός παρά τις δύσκολες συνθήκες που διαμορφώθηκαν εξαιτίας του ρωσοουκρανικού πολέμου και των επιπτώσεών του. Εντούτοις, οι έμμεσες επιπτώσεις δύναται να αποκρυσταλλωθούν τον επόμενο χρόνο και ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο έχω ζητήσει από όλα τα πιστωτικά ιδρύματα να συνεχίσουν να εφαρμόζουν συνετές πολιτικές διαχείρισης του πιστωτικού κινδύνου», ανέφερε ο κ. Ηροδότου στην ομιλία του στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών στη συζήτηση για τον κρατικό προϋπολογισμό του 2023.

Ο μικρότερος κίνδυνος

Στη διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου θετικά λειτουργεί το γεγονός ότι η απομόχλευση των τελευταίων ετών έχει περιορίσει το υπόλοιπο των στεγαστικών δανείων στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2014, στα 9,11 δισ. ευρώ (Σεπτ. 2022).

Οι κυπριακές τράπεζες έχουν το έκτο χαμηλότερο έκθεσης σε στεγαστικά δάνεια μεταξύ των τραπεζών της ευρωζώνης, σύμφωνα με συγκεντρωτικά στοιχεία που παρουσιάζει η ING σε εκτενή ανάλυσή της για τις προοπτικές των τραπεζών της ευρωζώνης το 2023. Πρόσθετη δικλίδα ασφαλείας για το χαρτοφυλάκιο των κυπριακών στεγαστικών δανείων αποτελεί ο χαμηλός δείκτης δανείου προς αξία (LTV) της υποθήκης, ο δεύτερος χαμηλότερος στην Ευρώπη, κάτω από 60%. Αυτό είναι αποτέλεσμα της τακτικής η χρηματοδότηση της απόκτησης στέγης να μην είναι μεγαλύτερη του 80% της αξίας ρευστοποίησης του ακινήτου.

Η ING στην έκθεσή της εξηγεί ότι «τα νοικοκυριά με χαμηλότερα υπόλοιπα δανείων μπορεί να έχουν καλύτερη ικανότητα να απορροφήσουν μια αύξηση των επιτοκίων των ενυπόθηκων δανείων. Το υψηλότερο ποσοστό ενυπόθηκων δανείων με LTV κάτω του 60% ήταν στη Σουηδία, την Κύπρο και την Ιρλανδία. Στο σημερινό περιβάλλον με την επιβράδυνση της οικονομίας και τα υψηλότερα επιτόκια, τα δάνεια με υψηλό λόγο δανείου προς αξία χρήζουν προσοχής κατά την άποψή μας. Σε περίπτωση αναγκαστικών πωλήσεων τα δάνεια με υψηλότερο LTV διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο».

Το υψηλότερο ποσοστό LTV άνω του 100% εντοπίζεται σε τράπεζες στην Ελλάδα, τη Γερμανία και την Αυστρία.

Πρόβλημα οι μικροί

Το πλεονέκτημα αυτό εξουδετερώνει ο υψηλός βαθμός έκθεσης σε δάνεια μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Το υπόλοιπο των επιχειρηματικών δανείων έχει περιοριστεί στα 12,1 δισ. ευρώ από 23,7 δισ. ευρώ στα τέλη του 2015, αλλά το 80%, το υψηλότερο ποσοστό στην ευρωζώνη, έχει δοθεί σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Οι τελευταίες θεωρούνται πιο επισφαλείς σε σχέση με τις μεγαλύτερες. Συνεπώς, οι κυπριακές τράπεζες καλούνται να διαχειριστούν ένα επικίνδυνο μείγμα δανείων.

«Οι τράπεζες της Δανίας και της Μπενελούξ (Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο) έχουν σχετικά μεγάλα βιβλία ενυπόθηκων δανείων. Οι ελληνικές και ιταλικές τράπεζες έχουν μικρότερη έκθεση σε ενυπόθηκα δάνεια και είναι περισσότερο προσανατολισμένες προς τις επιχειρήσεις. Ο γαλλικός και ο γερμανικός τραπεζικός τομέας έχουν μια πιο ομοιόμορφη κατανομή. Οι γερμανικές και ολλανδικές τράπεζες έχουν μεγαλύτερη έκθεση σε μεγαλύτερα επιχειρηματικά δάνεια, ενώ οι δανειστές της Κύπρου και της Βαλτικής συγκαταλέγονται σε εκείνους με την υψηλότερη σχετική έκθεση σε δάνεια προς ΜΜΕ», αναφέρει η έκθεση της ING.

Τα δάνεια «Σταδίου 2»

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι κυπριακές τράπεζες έχουν ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά, περίπου 80%, δανείων «Σταδίου 1» στην ευρωζώνη, δηλαδή εξυπηρετούμενα και ένα μεγάλο ποσοστό, πέραν του 10%, δανείων «Σταδίου 2», δηλαδή σε προσωρινή καθυστέρηση.

Οι τράπεζες κατηγοριοποιούν τα δάνεια σε «Στάδιο 2» εάν αντιμετωπίζουν σημαντική αύξηση του πιστωτικού κινδύνου, αλλά δεν υπάρχουν αντικειμενικές ενδείξεις απομείωσης. Έτσι, ένα υψηλότερο ποσοστό δανείων «Σταδίου 2» υποδηλώνει εξασθένηση της πιστωτικής ποιότητας στο μέλλον.