Κρατική παρέμβαση για να πέσουν οι τιμές

Σε μία άνευ προηγουμένου κρατική παρέμβαση στην ανταγωνιστική αγορά ενέργειας αναμένεται να προχωρήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε μία προσπάθεια να μπει ένας φραγμός στην ανεξέλεγκτη άνοδο της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας, του φυσικού αερίου και να περιοριστεί η άνοδος στις τιμές του πετρελαίου. Για το τελευταίο, που αφορά ιδιαίτερα την Κύπρο καθώς χρησιμοποιείται αποκλειστικά ντίζελ για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, καθοριστική είναι η απόφαση σε επίπεδο G7 να τεθεί πλαφόν στην τιμή του ρωσικού αερίου που διακινείται διά θαλάσσης. 

Οι αποφάσεις των επόμενων ημέρων - στις οποίες περιλαμβάνεται και η επόμενη κίνηση της ΕΚΤ στο μέτωπο των επιτοκίων - θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην κυπριακή οικονομία. Η αντιμετώπιση των πληθωριστικών πιέσεων, οι οποίες τροφοδοτούνται από τις τιμές της ενέργειας, αποτελούν το υπ' αριθμόν ένα πρόβλημα όλων των οικονομιών του πλανήτη, με την Ευρώπη να πλήττεται ιδιαίτερα από τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις κυρώσεις που έχει επιβάλει σε βάρος της Ρωσίας. Μέχρι στιγμής, οι κυβερνήσεις της ΕΕ αντιμετωπίζουν την κατάσταση με γενναίες επιδοτήσεις του κόστους της ενέργειας, αλλά αυτό δεν λύνει το πρόβλημα καθώς οι τιμές παραμένουν υψηλές. Επιπρόσθετα, η Ευρώπη αντιμετωπίζει και κίνδυνο έλλειψης ενέργειας λόγω της υψηλής εξάρτησης από τη Ρωσία, προοπτική που επίσης οδηγεί σε άνοδο τις τιμές.

Το Σάββατο η Ρωσία ανέστειλε επ' αόριστον τις ροές φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Nord Stream 1. Η Gazprom επικαλείται τεχνική βλάβη, αλλά η εξέλιξη αυτή έρχεται λίγες ώρες αφότου οι χώρες της G7 δήλωσαν ότι προωθούν ένα σχέδιο για να προσπαθήσουν να επιβάλουν ανώτατο όριο τιμών στις εξαγωγές πετρελαίου της Ρωσίας. Υπενθυμίζεται ότι η Gazprom είχε ήδη μειώσει τη δυναμικότητα του Nord Stream 1 από τον Ιούνιο, περιορίζοντας τις ποσότητες σε μόλις 20% των κανονικών επιπέδων και προκαλώντας υπερδιπλασιασμό των ευρωπαϊκών τιμών φυσικού αερίου.

Η παρέμβαση στην αγορά ενέργειας θεωρείται, πλέον, μονόδρομος και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα παρουσιάσει στις 14 Σεπτεμβρίου την πρότασή της για τον έλεγχο των τιμών. Θα έχει προηγηθεί την προσεχή Παρασκευή, στις 9 Σεπτεμβρίου, η έκτακτη συνεδρίαση των υπουργών Ενέργειας, στην οποία θα γίνει μία πρώτη συζήτηση για τις παρεμβάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Στη διάρκεια της έκτακτης συνόδου των υπουργών Ενέργειας θα εξεταστούν προτάσεις όπως η επιβολή πλαφόν στην τιμή του αερίου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρισμού ή παρεμβάσεις για να αποτραπούν δυσλειτουργίες στην αγορά, εξήγησε ο Τσέχος υπουργός Βιομηχανίας, Γιόζεφ Σίκελα, νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, τονίζοντας ότι «η λύση σε επίπεδο ΕΕ είναι μακράν η καλύτερη που έχουμε».

Όλες οι πληροφορίες προεξοφλούν ότι θα υπάρξει άμεση παρέμβαση στον τρόπο λειτουργίας της αγοράς ενέργειας στην ΕΕ, με μέτρα όπως η αποσύνδεση της τιμής του ρεύματος από την τιμή του φυσικού αερίου, η φορολόγηση των υπερκερδών των εταιρειών και η επιβολή κάποιας μορφής πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου. Η επιβολή πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου που προορίζεται για ηλεκτροπαραγωγή αναμένεται να συνοδεύεται από ισχυρά μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, διαφορετικά θα οδηγήσει σε αύξηση της κατανάλωσης φυσικού αερίου. Οι ηλεκτροπαραγωγοί θα αποζημιώνονται αν η πραγματική τιμής αγοράς του καυσίμου είναι υψηλότερη από το πλαφόν.

Δεν πρόκειται για νέες προτάσεις (είχαν υποβληθεί γραπτώς και από τον Έλληνα Πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, στην αρχή της κρίσης), αλλά είχαν αντιμετωπιστεί με επιφύλαξη από πολλές χώρες της ΕΕ (μεταξύ των οποίων Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία), καθώς δεν ήθελαν να διαταραχθεί ένα ανταγωνιστικό μοντέλο λειτουργίας της αγοράς ενέργειας που είχε ως αποτέλεσμα την αυξημένη συνεισφορά των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή και τη μείωση των τιμών για τον καταναλωτή. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η εργαλειοποίηση της παροχής φυσικού αερίου από τη Ρωσία άλλαξαν τα δεδομένα και το όλο σύστημα λειτουργεί σήμερα εις βάρος της ευρωπαϊκής οικονομίας. Την περασμένη εβδομάδα η τιμή του φυσικού αερίου ήταν αυξημένη κατά 14 φορές σε σχέση με πέρυσι, συμπαρασύροντας το ηλεκτρικό ρεύμα. Αυτή η κατάσταση στρεβλώνει τη διαμόρφωση των τιμών καθώς όλοι οι παραγωγοί ενέργειας πληρώνονται με την ακριβότερη τιμή. Με αυτόν τον τρόπο προκύπτουν και τα υπερκέρδη των εταιρειών ενέργειας. 

«Πιστεύω ακράδαντα ότι έχει έρθει η ώρα για την επιβολή πλαφόν στο ρωσικό φυσικό αέριο που εισάγεται μέσω αγωγών στην Ευρώπη», δήλωσε την Παρασκευή η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. «Βλέπουμε πως η αγορά ηλεκτρισμού δεν λειτουργεί πια επειδή έχει διαταραχθεί μαζικά εξαιτίας της χειραγώγησης του Πούτιν», προσέθεσε η φον ντερ Λάιεν.

Το πλαφόν στο πετρέλαιο

Παράλληλα, τρέχει η υλοποίηση της συμφωνίας της G7 για την επιβολή πλαφόν τιμών στις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου μέσω θαλάσσιων μεταφορών. Ο επίτροπος Οικονομίας, Πάολο Τζεντιλόνι, εξήγησε ότι η G7 θα εργαστεί τώρα για να δημιουργήσει έναν ευρύ παγκόσμιο συνασπισμό για να οριστικοποιήσει τον σχεδιασμό και το επίπεδο του ανώτατου ορίου τιμών, και να το εφαρμόσει από κοινού για να μεγιστοποιήσει την αποτελεσματικότητά του.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα κινηθεί για την επίτευξη ομοφωνίας μεταξύ των 27 κρατών μελών προκειμένου να εφαρμοστεί αυτό το μέτρο στην ΕΕ. Στόχος είναι το πλαφόν να τεθεί σε ισχύ στις 5 Δεκεμβρίου 2022 για το αργό πετρέλαιο και στις 5 Φεβρουαρίου 2023 για τα προϊόντα πετρελαίου, όπως προβλέπει το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής του έκτου πακέτου κυρώσεων της ΕΕ σε βάρος της Ρωσίας. 

Τα επιτόκια

Πρώτη ημερομηνία σταθμός στη μάχη κατά των πληθωριστικών πιέσεων είναι η 8η Σεπτεμβρίου, την προσεχή Πέμπτη, οπότε συνεδριάζει το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ, το οποίο αναμένεται να αποφασίσει αύξηση των επιτοκίων κατά τουλάχιστον 0,50%. Αναλυτές δεν αποκλείουν μεγαλύτερη αύξηση, κατά 0,75%, καθώς τα στοιχεία για τον πληθωρισμό δεν δείχνουν σημάδια αποκλιμάκωσης. Τα επιτόκια θα μπορούσαν να φτάσουν στο 1,5% έως 2% για να λειτουργήσουν ως ανάχωμα στον πληθωρισμό, ο οποίος στην Ευρωζώνη ανήλθε τον Αύγουστο στο 9,1% από 8,9% τον Ιούλιο. Εκτιμάται ότι ο πληθωρισμός θα συνεχίσει να αυξάνεται τους επόμενους μήνες για να υποχωρήσει από τις αρχές του 2023.