Αυτή είναι η νέα φόρμουλα ελέγχου των τιμών των καυσίμων - Στον «Π» ο διευθυντής της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή

Στο πλαίσιο του κεφαλαίου που άνοιξε χθες ο «Π» για τις τιμές των καυσίμων, δηλαδή πώς γίνεται η παρακολούθηση και ο έλεγχος των τιμών στην Κύπρο, σήμερα, στο β’ μέρος, αναζητούμε σχετικές απαντήσεις από τον Κωνσταντίνο Καραγιώργη, διευθυντή τής Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή τού Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας. Μέσα από μια αναδρομή σημαντικών σταθμών των τελευταίων 20 χρόνων -συζητήσεις σε αρμόδιες επιτροπές της Βουλής, εκθέσεις Ελεγκτικής Υπηρεσίας, αποφάσεις ΕΠΑ και δικαστηρίων- μπορεί κανείς να εντοπίσει ότι μεταξύ των παραμέτρων - κλειδιών που επηρεάζουν τον έλεγχο των τιμών των καυσίμων, είναι ο ανταγωνισμός, τα κόστη των εταιρειών πετρελαιοειδών κ.λπ. (α’ μέρος, χθες Κυριακή 17/7/2022). Ερωτηθείς «ποιοι είναι οι μηχανισμοί ελέγχου των τιμών των καυσίμων από την Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή/ποια είναι η φόρμουλα υπολογισμού της λιανικής τιμής των καυσίμων;», ο κ. Καραγιώργης απάντησε ότι οι μηχανισμοί ελέγχου των τιμών των καυσίμων είναι συνεχείς και καθημερινοί μέσα από μια πολυσύνθετη και αρκετά πολύπλοκη διαδικασία». Και προς την κατεύθυνση αυτή, ο διευθυντής της εν λόγω Υπηρεσίας αναφέρει, σε συντομία, τα διάφορα εργαλεία τα οποία χρησιμοποιούνται:

Λογισμικό Αξιολόγησης

«Ακολουθείται πιστά η μεθοδολογία αξιολόγησης των τιμών πετρελαιοειδών και χρησιμοποιείται το Πλαίσιο/Λογισμικό Αξιολόγησης Τιμών που ετοιμάστηκε από ανεξάρτητο συμβουλευτικό οίκο το 2015. Μέσω του συγκεκριμένου Πλαισίου Αξιολόγησης συλλέγονται και καταγράφονται πληροφορίες και μεταβλητές από τις οικονομικές καταστάσεις των εταιρειών εισαγωγής, το Τμήμα Τελωνείων, την Υπηρεσία Ενέργειας, το Παρατηρητήριο Τιμών Καυσίμων, από πλατφόρμες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ.ά.».

Σύγκριση

«Ακολούθως, το εν λόγω πλαίσιο ή λογισμικό, το οποίο πρέπει να επισημανθεί ότι δεν είναι απλώς μία φόρμουλα, υπολογίζει την αναμενόμενη τιμή καυσίμου την οποία αντιπαραβάλλει με την πραγματική. Μέσα από τη σύγκριση λαμβάνονται συγκεκριμένες ενδείξεις που ενδεχομένως να οδηγήσουν σε πιθανές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένης και της εισήγησης προς την υπουργό για επιβολή πλαφόν. Να σημειώσουμε ότι η επιβολή πλαφόν επιβάλλεται σε περίπτωση που διαπιστωθούν αδικαιολόγητα υψηλές τιμές».

Νέα φόρμουλα

«Περαιτέρω, και λόγω των σημαντικών αλλαγών που σημειώθηκαν στον τομέα της εμπορίας και λειτουργίας των εταιρειών εισαγωγής πετρελαιοειδών, όπως είναι η μετακίνηση των εγκαταστάσεων υγρών καυσίμων από τη Λάρνακα στο Βασιλικό και η χρήση του βιοκαυσίμου, το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας (ΥΕΕΒ) προχώρησε στην αγορά υπηρεσιών για τη δημιουργία νέου μηχανογραφημένου πλαισίου για την αξιολόγηση των τιμών πετρελαιοειδών, το λεγόμενο «Νέο Πλαίσιο». Το νέο αυτό πλαίσιο παραδόθηκε στο ΥΕΕΒ πρόσφατα και στην παρούσα φάση γίνονται οι καταχωρίσεις των στοιχείων/μεταβλητών. Αναμένεται ότι σύντομα θα ξεκινήσει η παράλληλη χρήση του υφιστάμενου πλαισίου και του νέου».

Κοστολόγηση

«Όσον αφορά το Νέο Πλαίσιο, πρόκειται για ένα σύγχρονο και ευέλικτο σύστημα στο οποίο εισάγονται καινοτόμα στοιχεία: Για παράδειγμα, η κοστολόγηση των προϊόντων της κάθε εταιρείας γίνεται πλέον με τρόπο που συγκλίνει με την πολιτική κοστολόγησης που ακολουθεί η κάθε μια εταιρεία ξεχωριστά, αντί για μία ενιαία οριζόντια μέθοδο που ακολουθείτο μέχρι σήμερα. Περαιτέρω, το Νέο Πλαίσιο αυξάνει στον μέγιστο δυνατό βαθμό την αυτοματοποίηση και παράγει συγκεντρωτικούς πίνακες οι οποίοι χρησιμοποιούνται για αναλύσεις και συγκρίσεις που χρησιμεύουν για την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων. Ακόμη μία διαφοροποίηση του Νέου Πλαισίου από το υφιστάμενο είναι ότι προσομοιώνει τις συναλλαγές των εταιρειών (κάθε εισαγωγή/αγορά, μεταφορές στα πρατήρια, υποβαθμίσεις καυσίμων, αγοραπωλησίες μεταξύ εταιρειών, αναπροσαρμογές αξίας και ποσοτήτων) για κάθε ένα από τα τρία προϊόντα (βενζίνη 95, πετρέλαιο θέρμανσης και πετρέλαιο κίνησης) που τυγχάνουν παρακολούθησης».

Καλύτερη παρακολούθηση

«Εν κατακλείδι, το Νέο Πλαίσιο επιτρέπει μία πιο ακριβή παρακολούθηση των τιμών των πετρελαιοειδών, έτσι ώστε να εξάγονται βέλτιστα συγκριτικά αποτελέσματα που θα επιτρέψουν στην Υπηρεσία Προστασίας Καταλανωτή και στη θεσμοθετημένη επταμελή Επιτροπή Αξιολόγησης Τιμών Πετρελαιοειδών -που απαρτίζεται από τέσσερις λειτουργούς του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, δύο λειτουργούς του Υπουργείου Οικονομικών και έναν λειτουργό του Γενικού Λογιστηρίου- να προβαίνουν σε όσο το δυνατόν πιο ουσιαστικές επισημάνσεις, εισηγήσεις και παρατηρήσεις προς την υπουργό».

Ανταγωνισμός;

Στο ερώτημα αν στη φόρμουλα ελέγχου της λιανικής τιμής των καυσίμων λαμβάνεται υπόψη ο ανταγωνισμός και πώς, ο Κωνσταντίνος Καραγιώργης ανέφερε:

«Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, το Πλαίσιο παρακολούθησης των τιμών πετρελαιοειδών χρησιμοποιεί, συλλέγει και καταγράφει πληροφορίες και μεταβλητές που λαμβάνονται από τις οικονομικές καταστάσεις των εταιρειών εισαγωγής, το Τμήμα Τελωνείων, την Υπηρεσία Ενέργειας, το Παρατηρητήριο Τιμών Καυσίμων, από πλατφόρμες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ.ά. Δεν γίνεται συγκεκριμένη αναφορά στον ανταγωνισμό με την ευρύτερη του έννοια, ούτε υπάρχει τέτοια πρόβλεψη στο εν λόγω Πλαίσιο».

Δεν υπάρχει αυτή η λέξη...

Ερώτηση: Πότε θεωρεί η Υπηρεσία σας ότι υπάρχει αισχροκέρδεια στην πώληση καυσίμων; Το βασικό ερώτημα πάνω στο οποίο θα έπρεπε να στηρίζεται το γεγονός ύπαρξης ή μη αισχροκέρδειας/αυξημένης κερδοφορίας, είναι οι μηχανισμοί ελέγχου της αγοράς που την επιτρέπουν (την αισχροκέρδεια), οι οποίοι πιθανόν να είναι παράνομοι. Έχετε εντοπίσει τέτοιους παράνομους μηχανισμούς;

Απάντηση: «Στο θεσμικό πλαίσιο παρακολούθησης των τιμών πετρελαιοειδών δεν γίνεται οποιαδήποτε αναφορά στη λέξη αισχροκέρδεια. Με βάση το άρθρο 4(α) του νόμου, 'ο υπουργός δύναται να εκδίδει διάταγμα με το οποίο να καθορίζει, για περίοδο μέχρι σαράντα πέντε (45) ημερών, ανώτατες τιμές πώλησης για όλα ή μερικά από τα πετρελαιοειδή, όταν εύλογα πιστεύει ότι το ύψος των τιμών στις οποίες διατίθενται τα προϊόντα αυτά στην αγορά, είναι σε υπερβολικά πιο ψηλό επίπεδο από ό,τι δικαιολογείται από τις διεθνείς και εγχώριες συνθήκες'. Περαιτέρω αναφέρεται ότι η παρακολούθηση των τιμών των καυσίμων γίνεται με βάση τη διαδικασία που σας περιέγραψα προηγουμένως.»

Είναι δουλειά της ΕΠΑ

Στην Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού (ΕΠΑ) και στην Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, υποβάλαμε περίπου την ίδια ερώτηση που αφορά στις εταιρείες και τα συνδεδεμένα με αυτές πρατήρια. Έχουν ενδιαφέρον οι απαντήσεις (η απάντηση της ΕΠΑ δημοσιεύθηκε στον χθεσινό «Π»).

Ερώτηση: Εταιρεία πετρελαιοειδών, που ελέγχει περίπου το 30%-40% της αγοράς, προμηθεύεται καύσιμα από το διυλιστήριο τής μητρικής εταιρείας. Το διανέμει σε πρατήρια που φέρουν τη δική της επωνυμία, εκ των οποίων το 1/3 ελέγχεται από αδελφή της εταιρεία. Πωλεί καύσιμα και σε τρίτες εταιρείες. Επίσης, άλλη εταιρεία πετρελαιοειδών έχει και δικά της COCO, αλλά και CODO* πρατήρια. Οι δύο μαζί ελέγχουν περισσότερο από το 60%-70% της αγοράς. Πόσο υγιής είναι αυτός ο ανταγωνισμός, από τη στιγμή που ενδεχομένως να υπάρχει πρόσβαση εταιρείας στο λογισμικό των πρατηριούχων της και ίσως να μπορεί να βλέπει πληροφορίες, όπως πόσοι είναι οι πελάτες ανά πάσα στιγμή, πόση ποσότητα αγοράζουν, πΏς αλλάζει η συμπεριφορά των καταναλωτών κ,λπ,; Επιπλέον, οι εταιρείες πετρελαιοειδών που έχουν και δικά τους πρατήρια μπορούν να κάνουν απευθείας εκπτώσεις σε πελάτες λιανικής, π.χ. αντίστοιχου ύψους των προμηθειών που παίρνουν οι πρατηριούχοι (μέσω διαφόρων εργαλείων – applications). Ενδεχομένως να γνωρίζουν εκ των προτέρων τις αυξομειώσεις των χονδρικών τιμών των καυσίμων, άρα ίσως να μπορούν να γεμίζουν ή να αδειάζουν τις αποθήκες καυσίμων των πρατηρίων τους αναλόγως (εταιρικών). Λειτουργεί σωστά ο ανταγωνισμός σε αυτές τις περιπτώσεις; Τι κάνει η Υπηρεσία σας για να διορθωθούν αυτές οι στρεβλώσεις;

* CODO (Company Owned, Dealer operated) - το πρατήριο ανήκει στην εταιρεία εμπορίας πετρελαιοειδών, η ευθύνη λειτουργίας ανατίθεται σε ξεχωριστή επιχείρηση, COCO (Company Owned, Company Operated) - το πρατήριο ανήκει στην εταιρεία και οι διαχειριστές/υπάλληλοι του πρατηρίου έχουν μισθωτή σχέση με την εταιρεία εμπορίας (εταιρικά πρατήρια), DODO (Dealer Owned, Dealer Operated) - το πρατήριο ανήκει σε επιχειρηματία, ο οποίος το διαχειρίζεται όπως αυτός κρίνει (ανεξάρτητα πρατήρια).

Απάντηση: «Πάγια και διαχρονική θέση και επιδίωξη της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή, του υπουργείου και του κράτους γενικότερα, είναι η εύρυθμη λειτουργία της αγοράς και η ύπαρξη συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού. Τονίζεται όμως ότι η καθ’ ύλην αρμόδια αρχή στη Δημοκρατία για τον έλεγχο και τη διαφύλαξη του ανταγωνισμού είναι η Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού (ΕΠΑ). Το πλαίσιο των νομοθεσιών που άπτονται της λειτουργίας και των δραστηριοτήτων της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή δεν περιλαμβάνει το εν λόγω αντικείμενο.»

Αυτός είναι ο λόγος που δεν δικαιολογείται πλαφόν στα καύσιμα

«Δεν έχει διαπιστωθεί αισχροκέρδεια»

Κληθείς να εξηγήσει «γιατί δεν δικαιολογείται πλαφόν στις τιμές λιανικής πώλησης καυσίμων;», ο διευθυντής της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή (ΥΠΚ), Κωνσταντίνος Καραγιώργης, ανέφερε ότι «από τους στενούς και διαρκείς ελέγχους που διενεργεί η ΥΠΚ δεν έχει διαπιστωθεί μέχρι σήμερα αισχροκέρδεια. Κατανοούμε πλήρως τις ανησυχίες των καταναλωτών και τα αλυσιδωτά προβλήματα που δημιουργούνται λόγω της αύξησης των τιμών των καυσίμων και του ηλεκτρισμού, και συμμεριζόμαστε τις ανησυχίες των πολιτών που άλλωστε είναι και δικές μας», πρόσθεσε. «Πρέπει να κατανοήσουμε, ωστόσο, ότι για να επιβληθεί πλαφόν θα πρέπει να διαπιστωθεί αισχροκέρδεια. Μπορούμε, εν ολίγοις, να παρέμβουμε μόνο σε περιπτώσεις που διαπιστωθούν παραβάσεις της νομοθεσίας, δηλαδή εάν οι τιμές των καυσίμων βρίσκονται σε υπερβολικά υψηλές τιμές σε σχέση με τα τοπικά και διεθνή δεδομένα. Η επιβολή πλαφόν σε πιο χαμηλή τιμή από αυτήν που ισχύει διεθνώς, και που μπορεί να εξασφαλιστεί από τους προμηθευτές, οδηγεί σε κατάρρευση της αγοράς και σε ανεπάρκεια εφοδιασμού. Αυτό συνέβη και στην Κύπρο, όταν το 2010 είχε εκδοθεί τέτοιο διάταγμα καθορισμού ανώτατων τιμών, το οποίο ανακλήθηκε δύο μέρες μετά λόγω της συνεπακόλουθης έλλειψης καυσίμων που αναστάτωσε την αγορά. Στόχος μας ήταν και παραμένει ο περιορισμός των αρνητικών επιπτώσεων, αλλά και η ομαλή λειτουργία της αγοράς», συμπλήρωσε. «Πέραν τούτου», συνέχισε ο κ. Καραγιώργης, «θέλω εδώ να σημειώσω ότι μέσω μιας προσεκτικής ανάλυσης των σημερινών δεδομένων, η ευρωπαϊκή κατάταξη της Κύπρου είναι πολύ ευνοϊκή συγκριτικά με τα άλλα κράτη μέλη όσον αφορά το επίπεδο των τιμών των πετρελαιοειδών».

Ερ. Αυτό το τελευταίο, γιατί το αναφέρατε;

Απ. «Απλώς για να τονίσουμε ότι όλα τα κράτη μέλη βρίσκονται αντιμέτωπα με τις δυσμενείς οικονομικές συνθήκες που επικρατούν παγκοσμίως. Σε κάθε όμως περίπτωση θα θέλαμε να επαναλάβουμε ότι οι έλεγχοι συνεχίζονται και εντατικοποιούνται και πολύ σύντομα με την προσθήκη στην εργαλειοθήκη μας του νέου λογισμικού για παρακολούθηση των τιμών των πετρελαιοειδών, θα είμαστε σε θέση να προβαίνουμε σε ακόμη πιο ακριβείς αναλύσεις, τοποθετήσεις και δράσεις προς όφελος του καταναλωτή και του συνόλου γενικότερα.»

Τιμολόγια

Ερ. Πώς ελέγχει η Υπηρεσία σας τα τιμολόγια που βγαίνουν από τα διυλιστήρια κατά την αγορά καυσίμων; Δηλαδή, εάν είναι ετεροχρονισμένα κ.λπ. Πλοία φεύγουν από τα διυλιστήρια μια συγκεκριμένη ημερομηνία, καταφθάνουν στο Βασιλικό μια συγκεκριμένη ημερομηνία. Πότε συνήθως εκδίδεται το τιμολόγιο; Ρωτάω, διότι οι τιμές διυλισμένων προϊόντων τούς τελευταίους μήνες είχαν διακύμανση σε μια μέρα της τάξης των 10 σεντ το λίτρο. Γιατί ενώ τον Απρίλιο το πετρέλαιο κίνησης κινήθηκε πτωτικά και παρέμεινε χαμηλά για πάνω από έναΝ μήνα, εμείς εδώ δεν είδαμε μειώσεις στην αντλία;

Απ. «Κατ' αρχάς τονίζεται ότι το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας έχει ενημέρωση από τη στιγμή που τιμολογούνται τα καύσιμα που εισάγονται. Δεν υπάρχει δυνατότητα ελέγχου στα διυλιστήρια που παράγουν το καύσιμο. Άλλωστε, όπως γνωρίζετε, η εγχώρια αγορά καυσίμων στην Κύπρο καλύπτεται εξολοκλήρου από την εισαγωγή έτοιμων διυλισμένων προϊόντων, όπως βενζίνη και πετρέλαιο κίνησης. Το κάθε καύσιμο έχει τη δική του διακύμανση στις τιμές. Για την τιμολόγηση των διυλισμένων προϊόντων που εισάγονται στην Κύπρο χρησιμοποιείται ο ημερήσιος δείκτης Platts Basis Italy, ο οποίος επηρεάζεται –μεταξύ άλλων– από τη ζήτηση και προσφορά διυλισμένων καυσίμων στην περιοχή της Μεσογείου. Ο δείκτης Platts παρέχει σε παγκόσμιο επίπεδο, και επί καθημερινής βάσης, εκτίμηση της τιμής των έτοιμων διυλισμένων προϊόντων ενέργειας, ενώ ο δείκτης Brent αναφέρεται στην τιμή του αργού πετρελαίου. Για σκοπούς παρουσίασης και σύγκρισης των δύο δεικτών (Brent-Platts) έγινε μετατροπή της τιμής του αργού πετρελαίου ανά βαρέλι σε μετρικούς τόνους σε ευρώ, ώστε να είναι συγκρίσιμο με τις τιμές Platts Med διυλισμένων προϊόντων που εισάγονται στην Κύπρο. Από την ανάλυση που διενεργήθηκε, προκύπτει ότι το αργό πετρέλαιο δεν αποτελεί δείκτη για εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Κάποια παραδείγματα που το εξηγούν αυτό είναι τα εξής:

1. Η εικόνα που καταγράφεται από τις 10/5/2022 για το αργό πετρέλαιο δείχνει αυξητική τάση, ενώ οι τιμές Platts πετρελαίου κίνησης καταγράφουν αντίθετη πορεία.

2. Από τις 27/2/2022 με 8/3/2022 καταγράφηκε εκτόξευση των τιμών Platts και αργού πετρελαίου. Παρ' όλα αυτά καταγράφηκε, σύμφωνα με τη μεταβολή των τιμών, αύξηση της τιμής αργού πετρελαίου κατά 40%, ενώ οι τιμές Platts για Αμόλυβδη 95 κατά 37% και Platts πετρελαίου κίνησης κατά 74%. Συνεπώς, το κάθε είδος καυσίμου Platts έχει τη δική του διακύμανση.

Ισοτιμία

«Τέλος, η ισοτιμία μεταξύ ευρώ (€) και δολαρίου ($) συνέδραμε, επίσης, στις αυξήσεις των τιμών. Συγκεκριμένα, καταγράφηκε σταδιακή υποτίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι στις 15/5/2022, ένα (1) ευρώ ισούται με 1,0385 δολάρια, ενώ 25/2/2002 (ημερομηνία έναρξης της κρίσης) ένα (1) ευρώ ισούται με 1,1216 δολάρια, δηλαδή σημειώθηκε μείωση στην αγοραστική δύναμη του ευρώ της τάξης του 8%. Στις 12/7/2022 το δολάριο ήταν ίσο με το ευρώ, ήταν δηλαδή στην υψηλότερη του τιμή κατά τα τελευταία 20 περίπου χρόνια. Η συναλλαγματική ισοτιμία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις αγορές πετρελαιοειδών για τον λόγο ότι οι διαπραγματεύσεις γίνονται σε τιμές δολαρίου».

***Αύριο στον «Π» οι θέσεις των Ελληνικών Πετρελαίων και της Petrolina, και την Τετάρτη συνέντευξη του δρος Παναγιώτη Αγησιλάου, εμπειρογνώμονα σε θέματα Ανταγωνισμού