Οι εγγυητές δανείων, το REPowerEU και η πρώτη δόση από το Μηχανισμό Ανάκαμψης

Το επόμενο διάστημα είναι κρίσιμο για να βρεθεί λύση στο σημαντικό κώλυμα που έχει προκύψει στην υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΕΣΑΑ). Το ΕΣΑΑ συνδέεται πλέον και με το νέο φιλόδοξο σχέδιο της ΕΕ για την απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο, το REPowerEU, με την Κύπρο να μπορεί να εξασφαλίσει επιπλέον χρηματοδότηση για ενεργειακά έργα.

Επί τους παρόντος όλα αυτά παραμένουν σχέδια επί χάρτου. Χωρίς να υποτιμάται το υπαρκτό κοινωνικό πρόβλημα των εγγυητών (η προστασία των οποίων εμποδίζει την ολοκλήρωση του πρώτου σετ των προαπαιτούμενων για την εκταμίευση της πρώτης δόσης από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας), το διακύβευμα είναι μεγάλο και αφορά την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων, επενδύσεων για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση και έργων για την ενεργειακή ανεξαρτησία της χώρας. Πρόσθετα, η χρηματόδοτηση 1,2 δισ. ευρώ που έχει εξασφαλίσει η Κύπρος από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, δίνει ανάσες στα δημόσια οικονομικά (συνυπολογίζονται στα κρατικά έσοδα), και όλα αυτά στηρίζουν τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΔΝΤ και οίκοι αξιολόγησης στηρίζουν τις προβλέψεις τους για τα επίπεδα της ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια στην υπόθεση ότι θα υλοποιηθούν επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις ύψους 1,2 δισ. ευρώ έως το 2027.

Σημαντικό ρόλο στη δυνητική αύξηση του ΑΕΠ αναμένεται να έχει το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ύψους €1,2 δισεκατομμυρίων, αναφέρει ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας (ΚΤΚ), Κωνσταντίνος Ηροδότου, σε σημείωμά του στην ετήσια έκθεση για το 2021 της ΚΤΚ.

«Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που προβλέπονται στο σχέδιο αυτό, εφόσον υλοποιηθούν επαρκώς, θα ενισχύσουν, τόσο την ανθεκτικότητα της οικονομίας απέναντι σε κρίσεις όσο και τη βιώσιμη ανάπτυξη στη χώρα», προσθέτει.



Πού βρισκόμαστε

Η εκταμίευση, ανά εξάμηνο, των χρημάτων που έχει εξασφαλίσει η Κύπρος  (συνολικά 1,2 δισ. ευρώ, από τα οποία 1 δισ. ευρώ είναι χορηγία και τα 200 εκατ. ευρώ άτοκο δάνειο) απαιτεί την εκπλήρωση προαπαιτούμενων.

Η πρώτη δόση απαιτεί την εκπλήρωση 14 προαπαιτούμενων και παραμένει σε εκκρεμότητα ένα, που αφορά την πρόσβαση των εταιρειών εξαγοράς και διαχείρισης δανείων σε στοιχεία εγγυητών, συνδεδεμένων προσώπων και παρόχων εξασφάλισης στο Κτηματολόγιο και στο σύστημα τραπεζικών δεδομένων «Άρτεμις». Οι τράπεζες έχουν πρόσβαση σε αυτά τα δεδομένα, όχι όμως οι εταιρείες οι οποίες αγόρασαν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Το νομοσχέδιο, όπως έχει διαμορφωθεί, δεν περνάει, και αντίθετα είναι στο τραπέζι κομματικές τροπολογίες για προστασία των εγγυητών, οι οποίες έχουν την πλειοψηφία. Σε πρόσφατη σύσκεψη, τεχνοκρατική επιτροπή των κομμάτων με τον γενικό διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης, Θεοδόση Τσιόλα, και τον γενικό διευθυντή του ΥΠΟΙΚ, Γιώργο Παντελή, έγινε γνωστό ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απορρίπτει τις τροπολογίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ανοιχτή να συζητήσει και νέες τροποποιήσεις, υπό την προϋπόθεση ότι δεν αλλοιώνουν τον στόχο του 14ου προαπαιτούμενου για τη βελτίωση του περιβάλλοντος διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Εξαρχής, από την αλλαγή του πλαισίου για τις εκποιήσεις το 2015, η ΕΕ και το ΔΝΤ ζητούσαν (και εξακολουθούν να ζητούν) γρήγορες διαδικασίες για τη διαχείριση των ΜΕΔ.

Ο ορατός κίνδυνος είναι το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας να κολλήσει. Σε κομματικό επίπεδο παραμένει «δεμένο» ένα ισχυρό μπλοκ, το οποίο αντιστέκεται και επιμένει οι εγγυητές να βγουν από την εξίσωση της διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Οι βουλευτές και οι σύνδεσμοι των δανειοληπτών θεωρούν επιθετικό τον τρόπο λειτουργίας των εταιρειών εξαγοράς πιστώσεων και τους εγγυητές θύματα μιας παλιάς τακτικής των τραπεζών. 

Αν, όμως, δεν βρεθεί λύση, τότε δεν μπορεί να γίνει η εκταμίευση της πρώτης δόσης, αλλά και ούτε να προχωρήσει η διαδικασία για την εκταμίευση των υπόλοιπων χρημάτων. Ο κανονισμός του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι πιο αυστηρός από τη διαδικασία του Μνημονίου που επέτρεπε τη μεταφορά προαπαιτούμενων.



Το σχέδιο REPowerEU

Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός σήμερα είναι ό,τι πιο ευέλικτο διαθέτει η ΕΕ και θα αξιοποιηθεί για την υλοποίηση του σχεδίου REPowerEU για τη μείωση της  ενεργειακής εξάρτησης της ΕΕ από τη Ρωσία. Ο μηχανισμός διαθέτει πόρους που δεν έχουν αξιοποιηθεί (πέραν των 200 δισ. ευρώ) και τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να αντλήσουν πρόσθετη χρηματοδότηση, μέσω άτοκων δανείων, αναπροσαρμόζοντας τα Σχέδια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Π.χ. η Κύπρος θα μπορούσε να αντλήσει επιπλέον χρηματοδότηση για την υλοποιήση ενός μαζικού σχεδίου εγκατάστασης φωτοβολταϊκών. 

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσθέσουν ένα κεφάλαιο REPowerEU στα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για να διοχετεύσουν τις επενδύσεις στις προτεραιότητες REPowerEU και να προβούν στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Στον κύκλο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2022, θα υπάρξουν ειδικές ανά χώρα συστάσεις REPowerEU για κάθε κράτος μέλος. 

Σύμφωνα με τις αναλύσεις της Επιτροπής, το σχέδιο REPowerEU θα απαιτήσει πρόσθετες επενδύσεις ύψους 210 δισ. ευρώ από τώρα έως το 2027, επιπλέον αυτών που απαιτούνται ήδη για την υλοποίηση των στόχων των προτάσεων «Fit for 55». Η εφαρμογή του πλαισίου «Fit for 55» και του σχεδίου REPowerEU θα εξοικονομήσει στην ΕΕ 80 δισ. ευρώ σε δαπάνες εισαγωγής φυσικού αερίου, 12 δισ. ευρώ σε δαπάνες εισαγωγής πετρελαίου και 1,7 δισ. ευρώ σε δαπάνες εισαγωγής άνθρακα ετησίως έως το 2030.

Οι στόχοι του REPowerEU θα χρηματοδοτηθούν μέσω ενός συνδυασμού εθνικών και ενωσιακών πηγών χρηματοδότησης, καθώς και ιδιωτικής χρηματοδότησης. Σε επίπεδο ΕΕ, ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας  (RRF) βρίσκεται στο επίκεντρο της υλοποίησης του σχεδίου REPowerEU.

Ήδη, 225 δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια είναι διαθέσιμα για τη χρηματοδότηση των στόχων του REPowerEU και μπορούν να ζητηθούν από τα κράτη - μέλη μέχρι τις 31 Αυγούστου 2023.

Επιπλέον, το χρηματοδοτικό κονδύλιο του RRF θα αυξηθεί κατά 20 δισ. ευρώ, χρηματοδοτούμενο από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών που κατέχονται σήμερα στο αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς, σε περιορισμένο ποσό. Το ποσό αυτό θα διατεθεί στα κράτη μέλη με τη μορφή μη επιστρεπτέων χρηματοδοτικών ενισχύσεων (επιχορηγήσεων) υπό άμεση διαχείριση, για τη στήριξη αποκλειστικά μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που περιλαμβάνονται στα νέα κεφάλαια REPowerEU των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των κρατών μελών.

Η Επιτροπή θα προσφέρει επίσης μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη μέλη να μεταφέρουν πόρους στο RRF από άλλα ταμεία. Τα κράτη μέλη μπορούν να αυξήσουν την προαιρετική μεταφορά πόρων στο RRF σε ποσοστό έως και 12,5% της εθνικής κατανομής στο πλαίσιο των ταμείων της πολιτικής συνοχής.

Η επιλογή αυτή θα βασιστεί στην ήδη διαθέσιμη δυνατότητα μεταφοράς 5% για τα κράτη μέλη, προσθέτοντας μια δυνατότητα μεταφοράς που θα δαπανάται μόνο για τους στόχους της REPowerEU. Επιτρέπεται επίσης μια νέα προαιρετική μεταφορά μέχρι 12,5% της εθνικής κατανομής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης για τη στήριξη μέτρων που περιλαμβάνονται στο κεφάλαιο REPowerEU.

Τα κράτη μέλη μπορούν να εξετάσουν και φορολογικά μέτρα για την παροχή κινήτρων εξοικονόμησης ενέργειας και τη μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί επίσης στενά με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, άλλους εταίρους υλοποίησης του προγράμματος InvestEU και τα κράτη μέλη για την επιτάχυνση των δανείων, των συνδυασμών και των συμβουλευτικών προϊόντων για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ενεργειακή απόδοση και τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας.

Στο πλαίσιο της διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη - Ενέργεια» (CEF-E), η Επιτροπή θα δημοσιεύσει νέα πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα κοινού ενδιαφέροντος με συνολικό εκτιμώμενο προϋπολογισμό περίπου 800 εκατ. ευρώ και το Ταμείο Καινοτομίας θα διπλασιάσει τη χρηματοδότηση του 2022 για την πρόσκληση μεγάλης κλίμακας σε περίπου 3 δισ. ευρώ.

Στο έγγραφα για το REPowerEU, που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναφέρεται ότι για τον πλήρη μετριασμό των κινδύνων ασφάλειας του εφοδιασμού που προκύπτουν από την ολική διακοπή των ρωσικών εισαγωγών φυσικού αερίου εντοπίζονται περιορισμένες ανάγκες για επενδύσεις σε υποδομές φυσικού αερίου πέραν των 20 έργων που περιλαμβάνονται στον τρέχοντα 5ο ενωσιακό κατάλογο έργων κοινού ενδιαφέροντος (5ος κατάλογος PCI). Στον κατάλογο περιλαμβάνονται οι τερματικοί σταθμοί υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Κύπρο (2 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως) και στην Αλεξανδρούπολη στην Ελλάδα (5 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως) και αναμένεται να λειτουργήσουν το 2023.